oxsəciyyəli musiqi janrlarımız tarixin kamil süzgəcindən keçərək bu gün də yaşayır və musiqişünasların maraq obyektinə çevrilir. Belə maraq kəsb edən janrlardan biri də dini musiqidir.

Musiqi tariximizin bir sahəsini təşkil edən dini musiqinin tədqiqi, orta əsr musiqi sənətinin üslub xüsusiyyətləri, səs quruluşu, formatörədici prinsipləri, musiqi təfəkkürü, məişət musiqisi ilə dini oxumaların bir-birilə bağlılığı və sairə kimi problemlərin həllinə kömək edə bilər.

İslam dünya dininə çevrilərək, müxtəlif xalqların milli xüsusiyyətlərilə zənginləşib rəngarəng çalarlar kəsb etmişdir. YIII-X əsrlərdə elm və incəsənətin çiçəklənmə dövrü başlayır. İslamın ilk illərində musiqi də başqa sənətlər kimi peşəkarlığa çevrilir. Musiqi, dini və yaxud məişət mərasimlərinin, saray əyləncələrinin tərkibi kimi yox, artıq həyatın bir sahəsi kimi dərk edilir. Müsəlman alimlər, əslində assimliyasiyaya uğramış şərq xalqlarının mədəniyyətləri sintezindən yaranan antik mədəniyyətləri canlandırmağa və mənimsəməyə cəhd edirlər. Möhkəm təmələ əsaslanan islam mədəniyyətinin düzgün inkişaf təmayülünün müəyyənləşməsi buradan başlayır.

İslam ölkələrinin orta əsr feodal mədəniyyəti gərgin inkişaf dövrü keçirib. Bu mədəniyyətin yaranmasında bütün şərq xalqlarının payı olub. Müxtəlif xalqlara hörmət və ehtiram tövsiyə edən islam, dünya mədəniyyəti nailiyyətlərinə biganə qalmamış, onu qəbul edib özünəməxsus şəkildə inkişaf etdirmişdir. Qədim yunan şe'r vəzninin əsasında əruz vəzni şərq şairlərinin yaradıcılığında təkmilləşərək Şərqin şe'r vəzninə çevrilir. Qədim yunan ladları, səslərin interval məsafəsi dərindən öyrənilir və milli ərəb mədəniyyətinə və sonradan ümumşərq mədəniyyətinə uyğunlaşdırılır. ərəb alimləri elmi işlərində yunan alimlərinin musiqi-nəzəri və estetik konsepsiyalarından qidalanırdılar. Eyni vaxtda Şərq mədəniyyətinin və islam nüfuzunun Qərb orta əsr mədəniyyətinə böyük tə'siri olmuşdur. Orta əsrlərdə Avropa, ərəblərin vasitəsilə antik dövrün elmi, fəlsəfi, musiqi-nəzəri fikirlərilə tanış olur. Qərb və Şərq münasibətləri qədim köklərə malik olmuş islam dövründə isə bu elmi və mədəni əlaqələr daha da möhkəmlənir. Müşahidələr göstərir ki, islam ölkələrinin milli-mədəni xüsusiyyətlərinin yüksək təcəssümü ümumbəşər xüsusiyyətlərinə çevrilir.

Bu gərgin proses xalqların, dillərin ünsiyyəti, çarpazlaşması, qohumlaşması, müxtəlif səciyyəli Şərq və Qərb mədəniyyətlərinin qarşılaşması islam mədəni platformasının yaranması ilə nəticələnir. Belə möhtəşəm mədəni təməl şərq xalqlarının bədii-fəlsəfi təfəkkürü və islam ideologiyası qanunlarına əsaslanır.

E.Q.Yakovlev yazır ki, "qanun ictimai, xüsusilə dini və bədii həyatın ruhi, mə'nəvi strukturlarını tənzim və təşkil edən sabit sistemdir. Bədii qanunlar adətən dini zəmində meydana gəlir. Buna görə də bədii qanunda dini və bədii ünsürlər sıx şəkildə birləşirlər."(1) A.F.Losevin fikrincə isə "bədii və dini qanunlar arasında ciddi sərhəd qoymaq olmaz."(2)