-"Mənim bir xüsusiyyətim var ki,
əgər mən hər hansı bir işdən yapışıramsa, gərək onu elə öyrənəm
ki, bu sahədə məndən yaxşısı olmasın. Məsələn, uşaqlıqda gərək ağaca
hamıdan birinci dırmaşaydım, qaçmaqda da birinci idim. Mən öz rəqslərimlə
bütün Azərbaycan torpağını qarış-qarış gəzmişəm. Ona görə bu sənətdə
də birinci olmuşam."
Xalqın məhəbbətini qazanmaq asan
iş deyil. Ə.Dilbazinin böyük populyarlığa nail olmasının ən başlıca
səbəbi budur ki, o hər bir rəqsini bütün varlığı ilə yaradırdı.
Bu baxımdan Ə.Dilbazinin rəqsləri sözün əsl mənasında sənət nümunələridir.
"Tərəkəmə", "Uzundərə", "Turacı" və s. rəqslərin təkrarolunmaz ifası
da bununla izah olunur.
Əminə xanımın yaratdığı hər bir
əsər öz məzmunu və mənası olan bir tamaşaya bənzəyir. O özü isə
bu tamaşaların yeganə ifaçısı kimi çıxış edərək bir-birindən rəngarəng
obrazlar yaradırdı. Bu zaman Ə.Dilbazi müxtəlif vəziyyətlərə düşməli,
hətta bəzi işcəngələrə dözməli olurdu:
-"Bir dəfə İ.Arbatov məşq zamanı
bizim üçün bir rəqs ifa etdi. Biz hamımız heyran qaldıq. Onu alqışladıq,
soruşduq ki, bu nə rəqsdir. O dedi ki, bu "Turacı" rəqsidir, sən
gərək bunu oynayasan. İlya İliç əvvəllər də mənə bu rəqs barədə
işarə edirdi, deyirdi: "Ürəyimdə bir rəqs qalıb, gözləyirəm, görüm
sən onu nə vaxt oynayacaqsan." Mən onun ifasında "Turacı"nı görəndən
sonra oynamağa ürək eləmirdim. Çünki rəqs çox çətin rəqs idi, dərin
məzmunu var idi: "Turac çıxır meydana, oynayır, sağa-sola baxır
ki, görsün ovçular var, ya yox. Özü üçün çəmənlikdə şellənə-şellənə
gəzir və özünü xoşbəxt hiss etdiyi bir vaxtda ovçu gizləndiyi yerdən
çıxıb onu vurur. Güllə qoluna dəyir. Turac yerə yıxılır, ölümlə
çarpışır. Allaha, Günəşə yalvarır ki, onu sağaltsın. O, yerdə çox
müsibət çəkir, ha qalxmaq istəyir, qalxa bilmir, neçə dəfə yerə
dəyir. Nəhayət, qalxır, uçmaq istəyəndə yenə yıxılır. Axırda qalxa
bilir, uçur Günəşə sarı və təbiətə qovuşur." "Turacı"nı oynamaq
üçün mən gərək dizlik taxaydım. Lakin mən heç bir tədarük görmədim.
Düzdür, çox əziyyət çəkdim. Ancaq mən Turacın yaralanmasını hiss
etmək, duymaq istəyirdim. Mən yerə dəyəndə sağ dizimin üstünə düşürdüm.
Hər məşqdə də yaramın üstü açılırdı. Bu, mənim ən ağır rəqsimdir.
"Turacı"nı mən artıq püxtələşmiş, yetkin rəqqasə olduğum bir vaxtda,
yəni sənətə gələndən 12 il sonra oynadım. Onu oynamazdan əvvəl çoxsaylı
müxtəlif cür rəqslər oynamışdım. Bir də çətin ərəb rəqsi oynamışam,
hansı ki, 7 dəqiqə çəkirdi."v
Ə.Dilbazi gözəl sənətkar olmaqla
bərabər, həm də Cövdət.Hacıyev kimi bir şəxsiyyətin həyat yoldaşıdır.
Bu iki sənətkarın hər biri öz sahəsində zirvəyə çatıb. Lakin 2 zirvəyə
doğru aparan 2 yolun birləşdiyi bir vacib nöqtə var ki, bu da ailədir:
