Hamımız bilirik ki, hər bir əsərində, - o cümlədən, vokal miniatürlərində-romanslarda belə, bəstəkar öz yaradıcılıq görüşlərinə, nöqteyi-nəzərlərinə sadiqlik göstərir. Və adlarını çəkdiyimiz hər iki romans bəstəkarın "yüksək", "uca" lirikasına aid olub, nəinki oriyentalist şərqçi yozumlardan, hətta, kəskin, tə'sirli milli "bəzəklərdən" də uzaqdır.

Hər iki lirik duyğulu "puşkinçi" romans mərd gözəlliyi və bir qədər ağır, sərt təmkini ilə seçilirlər. Və burada Qarayevin yüksək duyğulu musiqisi qeyri-adi dərəcədə A.Puşkinin şe'r duyğuları ilə eyniləşir. Daha doğrusu, rus şairinin klassik saf şe'ri azərbaycanlı bəstəkarın musiqisində klassik saflıqla tam uyuşur. Doğrudan da, burada XIX əsr rus romansına xas olan coşub-daşan hisslərə, "ətirli" və "bəzəkli" harmonik "qəşəngliklərə" yer yoxdur. əksinə, sərt və nəcib səpkili duyğulandırıcı ifadəliliyi ilə Q.Qarayev A.S.Puşkinin ölməz misralarının iç duyğu dərinliklərini və onların gözəgörünməz mə'nəvi gücünü sanki işıqlandırır.

Q.Qarayevin romansları monoloq ifadəliliyi və açıqlamalarının parlaq nümunələridirlər. Onlar sanki "birnəfəsə" səslənir və bununla musiqinin iç gəlişməsində (inkişafında) "gərilmələr" yaranır.

A.Rzayevanın "Oxuma, gözəl..." romansı da rus vokal lirikasında dəfələrlə işlənən şe'rə ("He poy, krasaviüa, pri mne") yazılıb. Başqa bəstəkarlardan (o cümlədən, rus!) fərqli, Azərbaycan bəstəkarı şe'rin öz doğma dilinə şe'ri çevirməsindən (tərcüməsindən) faydalanıb, bu da onun əsərini rus musiqisindəki oxşarları ilə hər hansı qarşılaşdırma və tutuşdurmalardan asanlıqla çəkindirir. Şe'rin orijinalından deyil, çevirməsindən faydalanmada, əslində, qeyri-adi heç nə yoxdur. Lakin bəstəkarın həmin gedişi heç də bir cür yozula bilməz, çünki ədəbi, ən çoxu da şe'r çevirmələri (tərcümələri) haqqında ümumi nöqteyi-nəzər və baxışlar, demək olar ki, yoxdur. ən geniş yayılmış fikrə görə, ən uğurlu çevirmə belə orijinalın bütün bədii gözəlliyini, iç çalarlarını tam açıqlaya bilmədiyi üçün bəri başdan orijinalla ayaqlaşa bilməz.

əlbəttə, hər bir dilin özəl söz tərkibi - leksikası, özəl ifadəliliyi var ki, belə durumda bir sıra özəlliklər heç bir çevirməyə gəlmir. Digər tərəfdən, ayrı-ayrı xalqların ədəbiyyatlarını biri-birilə bağlayan ən qaçılmaz və asan yol ədəbi çevirmədir. Rus ədəbiyyatının fitri iste'dadlı çeviriciləri az olmayıb, - ancaq N.Şepkin-Kupernik. S.Marşak, İ.Bunin, B.Pasternak, A.Axmatovanın adlarını çəksək, bəsimizdir. Qədim yunan və Roma şairlərindən tutmuş F.Petrarka, V.Şekspir, Rostan, R.Berns kimi şairlərlə və bir sıra xalqların poetik folklorunadək oxuduqlarımız və tanışlığımızla biz onlara borcluyuq.

Yəqin ki, bədii çevirmə haqqında fikir eyniliyinin olmaması yaradıcılıq olayları ilə bağlıdır. Bəstəkarın seçdiyi mətnin üstünlüyü ilə razılaşmalı oluruq, çünki bəstəkarın seçimi rəddedilməzdir(7). Bəstəkarın üzərində dayandığı şe'r mətni məhz onu ən çox duyğulandıran şe'r mətnidir.

A.Rzayeva "Oxuma, gözəl..." romansında rus oratorial (yə'ni natiqlik yönlü) romans basmaqəliblərindən azaddır və öz sənətinin milliliyini yaxşı duyan bir bəstəkar kimi çıxış edir(8). Müəllif əsərinin biçimlənməsində aydınlıq və həmahəngliyə üstünlük verir: onun musiqisi təbii axarlı və "yoğrula bilən" olub, deklamasiyalı gedişlərilə uyuşan es-moll "mayesinin" səslərlə həlimcəsinə dövrələnmələrindən quraşdırılıb. Romansın melodiyasında Avropa musiqisində çox zaman qətiyyətli himn və marş mövzuları ilə anlam bağlılığı yaradan yüksələn kvartanın böyük əhəmiyyəti var. Lakin nəzərdən keçirilən əsərdə həmin yüksələn kvarta poetik mətndəki təmtəraqlı söyləmənin ifadəsidir.