КУЛТУРОЛОЪИ МЯСЯЛЯЛЯР
ПОСТ- СОВЕТ ДЮВРЦНДЯ АЗЯРБАЙЖАНДА МУСИГИЛИ ТАМАШАЛАРЫН БЯДИИ ТЯРТИБАТ ПРОБЛЕМЛЯРИ (Шювкят Мяммядова адына Опера студийасынын тимсалында)
Нязакят МИРЗЯЙЕВА
Search

КУЛТУРОЛОЪИ МЯСЯЛЯЛЯР
ТЕАТР: ОЛУМ ВЯ ЙА ЮЛЦМ? (дцшцнжя мцстявиси)
Ядалят ВЯЛИЙЕВ
АДИЛ ИСКЯНДЯРОВУН ТЕАТР МЯКТЯБИНИН МЯНЯВИ-ЯХЛАГИ ВЯ БЯДИИ-ЕСТЕТИК ПРИНСИПЛЯРИ
Reyhan NOVRUZOVA
ЖАВАД МИРЖАВАДОВУН YARADICILIЬININ KAMИLLИK DЮVRЦ BOYAKARLIЬI
Эцлнаря ХАЛЫГОВА
ХIV ЯСР ТЯБРИЗ СЯНЯТКАРЛАРЫНЫН ЯСЯРЛЯРИНДЯ РЯСМИН ФОРМАЛАШМАСЫ
Lalя MЯMMЯDOVA
СУБМЯДЯНИЙЙЯТ ФЕНОМЕНИ СОСИОМЯДЯНИ СТРАТИФИКАСИЙА СИСТЕМИНДЯ
Нярмин МЯММЯДОВА
«ШИРВАНШАЩЛАР САРАЙЫ КОМПЛЕКСИ» ДЮВЛЯТ ТАРИХИ МЕМАРЛЫГ ГОРУГ-МУЗЕЙИ МИЛЛИ-МЯНЯВИ ДЯЙЯРЛЯР ХЯЗИНЯСИДИР
Елнуря КАЗЫМЗАДЯ
ХХ ЯСРИН ЯВВЯЛЛЯРИНДЯ АЗЯРБАЙЖАН ВЯ ТЦРКИЙЯ АРАСЫНДАКЫ ГАРДАШЛЫГ ЙАРДЫМЛАРЫНДА Й.З.ТАЛЫБЗАДЯНИН МЮВГЕЙИ
Минаханым ЯСЯДЛИ
АЗЯРБАЙЖАН МЦТЯФЯККИРЛЯРИ МИЛЛИ-МЯДЯНИ БИРЛИЙИН АМИЛЛЯРИ ЩАГГЫНДА (ХХ ясрин яввялляриня аид културолоъи мянбяляр ясасында)
Мцбариз СЦЛЕЙМАНЛЫ
АЗЯРБАЙЖАН СЯНЯТШЦНАСЛЫЬЫНЫН ИНКИШАФЫ ВЯ ДЕКОРАТИВ СЯНЯТЛЯРИН ТЯДГИГИНДЯ РАСИМ ЯФЯНДИНИН РОЛУ
Ясмяр АБДУЛЛАЙЕВА
БЮЙЦКАЬА МИРЗЯЗАДЯНИН ЙАРАДЫЖЫЛЫЬЫНДА ТЕМАТИК ТАБЛО
Лейла МЫРЗЯЗАДЯ
МУЗЕЙЛЯРДЯ ИНФОРМАСИЙА РЕСУРСЛАРЫНЫН ЙАРАДЫЛМАСЫ АКТУАЛ ПРОБЛЕМЛЯРДЯН БИРИДИР
Нязиря ЯЛИЙЕВА
МЦАСИР ДЮВРДЯ ИНЖЯСЯНЯТИН ТЯГДИМАТЫ
Ряна ЩЦСЕЙНОВА
ПОСТ- СОВЕТ ДЮВРЦНДЯ АЗЯРБАЙЖАНДА МУСИГИЛИ ТАМАШАЛАРЫН БЯДИИ ТЯРТИБАТ ПРОБЛЕМЛЯРИ (Шювкят Мяммядова адына Опера студийасынын тимсалында)
Нязакят МИРЗЯЙЕВА
КОММЕРСИЙА КИНОСУНУН ИГТИСАДИ МОДЕЛИ ВЯ МАРКЕТИНГИ
Турал ЯФЯНДИЙЕВ
АЗЯРБАЙЖАН ЕЛМИ-МЯДЯНИ ФИКРИНДЯ МЦАСИРЛЯШМЯК ПРОБЛЕМИНИН ТАРИХИ - КУЛТУРОЛОЪИ АСПЕКТЛЯРИ
Елнаря БАЬЫРОВА
АЗЯРБАЙЖАНДА АТАТЦРК МЯРКЯЗИНИН ЙАРАДЫЛМАСЫ ЮЛКЯЛЯРИМИЗ АРАСЫНДАКЫ ЕЛМИ-МЯДЯНИ ЯЛАГЯЛЯРИН ИНКИШАФЫНДА ЙЕНИ МЯРЩЯЛЯ КИМИ
Фярганя ЩЦСЕЙНОВА
ЩЯГИГЯТMИ, МЮЖЦЗЯMИ, НАЬЫЛMЫ…
Теймур БЦНЙАДОВ
ХХ ЯСРИН БИРИНЖИ ЙАРЫСЫНДА АЗЯРБАЙЖАН РЯНЭКАРЛЫГ МЯКТЯБИНИН ФОРМАЛАШМАСЫ
Елнаря МУСАЙЕВА

 


Тянгид яняняви олараг, драматик вя мусигили театр тамашаларынын бядии тяртибаты арасында ясаслы бюлэц гоймур. Бу да айдын мясялядир. Театр тамашалары сящня сянятинин цмуми ганунлары ясасында ярсяйя эятирилир, лакин мусигили тамашаларын мцяййян дяряжядя юзцня хас олан тяртибаты вар. О илк нювбядя опера вя балет ъанрларынын ганунлары иля ялагядардыр. Бундан ялавя, айдындыр ки, драматик театрда образлар вя техники щялл сащясиндя експеримент етмяк няинки мцмкцндцр, щям дя арзу олунан щалдыр. Мцяллиф мювгейи иля шяртлянян мусигили тамаша ися мусиги мяфкурясинин мцнтязям инкишафында, шцбщясиз, ящямиййятли дяряжядя мювжуд олан лянэлик вя янянявилийи иля (яэяр, ялбяття, заманын сынаьындан чыхмыш классик ясяр нязярдя тутулурса) фярглянир.

        Башга сюзля десяк, йахшы мялум олан, беля демяк мцмкцнся, опера вя балетин «репертуар» тамашалары ня ися дяйишмяз тяртибат гурулушуна маликдир, беля ки, ряссамын йарадыжылыг тяшяббцсц, бир гайда олараг, ясасян деталларда, нйуансларда, халис бядии аспектлярдя жямлянир.

        Айдын мясялядир ки, бу вя йа диэяр йахшы мялум олан мусигили тамашанын гурулушунда инновасийа щяр шейдян юнжя реъиссордан вя йа хореографдан иряли эялир вя мящз бу шяхслярля разылашма ясасында мусигили театрда ряссам – тяртибатчынын иши гурулмалыдыр.

        1982 – жи илдя Ц. Щажыбяйов адына Азярбайжан Дювлят Консерваторийасы няздиндя тяшкил олунан Шювкят Мяммядова адына Опера студийасыны ачмагда мягсяд вокалчы тялябялярин, щяр шейдян юнжя сящня мяканына бяляд олмаларына, сящнядя сярбяст щярякятя вярдиш етмяляриня, башга сюзля десяк – реал заман реъиминдя драматик сяняткарлыг бажарыьына йийянлянмяляря имкан йаратмаг иди. Опера студийасына бядии рящбяр вя баш реъиссор кими Сямяд Вурьун адына Рус Драм Театрынын баш реъиссору Э. Эцлящмядова – Мартынова дявят олунур.

        Яняняви тамашаларын гурулушунда мцяййян мянада йени, мцасир цсулларын формалашмасында експериментал лабораторийа, щямчинин эяляжяк тялябялярин мяшг мейданы олажаг бу театрын ачылмасына бюйцк цмидляр бяслянилдийи барядя данышмаьа дяйярми? Лакин эюзлянилян нятижя алынмады. Бир сыра опералар – «Бцтцн гадынлар беля щярякят етмирляр» (В. Мосарт), «Эизли кябин» (Чимароза), «Йевгени Онегин» (П. Чайковски) – Опера студийасынын сящнясиндя гойулмуш бу тамашалар сон дяряжя бюйцк щадисяляря чеврилмядиляр. Щяр шей мадди тяминатдан асылы олдуьундан, кичик вясаитля ири мигйаслы сящня тяртибаты мясялялярини щялл етмяк чох чятин иди. Коллектив кюмякчи вастилярдян истифадя етмяли олурду.

        Тябии ки, беля бир вязиййятдя фяал консерт фяалиййяти барядя дцшцнмяйя ещтийаж дуйулмурду. Лакин йухарыда адлары чякилян тамашалар гурулушчу ряссам Й. А. Тороповун Э. Эцлящмядова – Мартынова иля фяал ямякдашлыьынын сяйи сайясиндя, щяр шейдян габаг, драматик театрда, щяр щалда лазыми профессионал сявиййядя, беля демяк мцмкцнся, ъанрын классик янянясиндя тяртиб олунмушлар.

        Опера студийасында опера тамашаларында рягс нюмряляринин хореографы кими эянж балет гурулушчу реъиссору Н. Римски – Корсаков адына Ленинград ( индики Сакт – Петербург) консерваторийасынын балетмейстер шюбясинин сон курс тялябяси ( Н. Бойарчиковун сянят синфи) Ряшид Ящмядов дявят олунду. О сонралар студийасынын базасында фяал гурулушчу фяалиййятини эенишляндирди.

        Гейри – ади щалдыр, лакин тяхминян 20 ил ярзиндя мящз балет тамашалары щаким даиряляря вя бу сянятин щявяскарларына даим Опера студийасынын мювжуд олмасы щаггында хатырладырды. Ряшид Ящмядов щямишя ня ися бир йенилик йаратмаьа чалышан сяняткарлар категорийасына мяхсусдур. Онун опера студийасы базасында тяшкил етдийи «Бакы Камера балети» чярчивясиндя щазырладыьы бир чох балет тамашаларынын гурулушлары йалныз Азярбайжан мигйасында дейил, щям дя дцнйа тяжрцбясиндя сящня премйерасы иди. Р. Ящмядов юз фяаллыьы иля тезликля мяшщурлуг газанды, нятижядя дяфялярля мцхтялиф грантлар вя нефт компанийаларындан, мцхтялиф юлкялярин сяфирляриндян вя хейриййя фондларындан спонсор йардымы алмаьа наил олмушлар. Лакин щятта ящямиййятли мадди йардымын мювжуд олмасына бахмайараг, бу пуллар таммигйаслы, профессионал бахымдан кифайят гядяр бядии тяртибатлы тамашаларын щазырланмасыны юдямирди. Беля ки, бир гайда олараг, хореограф, балетмейстер, баш ролун ифачысы юз тамашасынын щям гурулушчу ряссамы, щям дя тяртибатчысы олурду.

        Бакы Камера Балет театрынын фяалиййяти 1985 – жи илдя башлайыб. О заман Опера студийасынын сящнясиндя Ариф Мяликовун мусигисиня ики щиссядян ибарят олан «Унутмайын» вя «Метаморфозалар» адлы тамаша ойнанылды. Сонралар бир – биринин ардынжа ойнанылан премйераларын динамикасына щяр бир мусиги театры гибтя едя билярди. 1986 – жы илдя А. Ялизадя («Кянд сцитасы») вя М. Мирзяйевин (фортепиано пйесляри) ясярляринин мусигили композисийасындан ибарят олан «Низаминин хатиряси» гойулду.Тамашада фонограмма иля йанашы М. Мирзяйевин фортепиано мусигиси жанлы сясляндирилди.

        1988 – жи илдя Бакы Камера балетинин ифасында мялум олдуьу кими бир мцддят Бакыда, Абшеронун Мярдякан гясябясиндя йашамыш бюйцк рус шаири Сергей Йесениня щяср олунмуш Тофик Бакыхановун «Шярг поемасы» сящня цзц эюрдц.

        Гейд етмяк лазымдыр ки, балет щяля 1970 – жи илин яввялиндя йарадылыб вя М. Ф. Ахундов адына Опера театрында гурулуша гябул олунуб. Лакин бир сыра сябябляря эюря балетин гурулушу баш тутмайыб. Партитура эянж хореографын ялиня дцшцр, о няинки балетин хореографик ясасыны йарадыр, щям дя ссенарини йенидян йазыр, щямчинин тамашанын бядии тяртибатында апарыжы рол ойнайыр. Беля ки, сящня архалыьы юзлцйцндя стилизя олунмуш романтик «инэилис» паркынын бцтцн атрибутларын олан паркын панорамыны тяшкил едирди: эюл, кюрпц, гяср, щямчинин щям паркын панорамындакы, щям дя билаваситя сящнядя чохлу сайда олан от гызылэцл коллары. Декорасийа бцтцн тамаша бойу дяйишмяз галырды, беля ки, тамашада ясас ифадя васитяляри кими персонаъларын костйумлары (эюзял чешидлилийи иля фярглянян) вя ейни заманда хореографик рясм чыхыш едирди.

        Аналоъи тяртибатын принсипи Р. Ящмядов тяряфиндян 1990 – жы илдя опера тамашасында да тятбиг олунуб. Бу - Консерваторийанын няздиндяки мяктяб – студийасынын шаэирдляри жялб олунмуш Солтан Щажыбяйовун «Исэяндяр вя Чобан» еркян операсынын тамашасыдыр. Бурада да бцтцн тамаша бойу функсийа эюстярян ейни бир архалыгдан истифадя олунмушдур. Араларындан паркын шяффаф, йцнэцл йарпагларынын эюрцндцйц няфис сцтунларын фонунда ушаглар парлаг ишыглы костйумларда халислийи иля цзя эцлцмсяйян моруьу, эюй, сары рянэляр цстцнлцк тяшкил едирди. Костйумларда фяал тярздя драпировкалар, баш юртцкляри, чийинликляр истифадя олунурду.

        Щямин йыьжам, лакин сон дяряжя еффектли тяртибат цсулу 1993 – жц илдя Тофик Бакыхановун мусигиси ясасында гойулан «Хейир вя Шяр» тамашасында да истифадя едилиб. Яввялки, щям дя сонракы тамашаларында олдуьу кими Ряшид Ящмядов бу гурулушда да либретто мцяллифи, гурулушчу вя баш ролун ифачысы (бу тамашада – Шяр ролунда) иштирак етмишди. Балетин либреттосунун ясасында Низаминин «Хямся»синдяки ейни адлы наьыл – яхлаги щекайя дурурду.


Ахтйамова Г. Гяддарлыг диз цстцня гойулажаг//Газ.«Молодежь Азербайджана», 1993, 15-22 мая, с.3.

Материалларла бцтювлцкдя таныш олмаг цчцн ъурналын чап вариантына мцражият едя билярсиниз.

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page