ТЯГДИМАТ МЯРАМИСИ
ЯФРАСИЙАБ БЯДЯЛБЯЙЛИНИН “МУСИГИ ЛЦЬЯТИ” ВЕБ-САЙТЫ ИНТЕРНЕТДЯ
Жямиля ЩЯСЯНОВА
Search

ТЯГДИМАТ МЯРАМИСИ
ЯФРАСИЙАБ БЯДЯЛБЯЙЛИНИН “МУСИГИ ЛЦЬЯТИ” ВЕБ-САЙТЫ ИНТЕРНЕТДЯ
Жямиля ЩЯСЯНОВА
МУСИГИ ДЦНЙАСЫ» РАДИО ЪУРНАЛЫ
Сяадят ТЯЩМИРАЗ ГЫЗЫ

 


        * * *

        Мярасимдя сяслянян чыхышлары охужуларын диггятиня тягдим едирик. Цмидварыг ки, бу чыхышлардан щям тягдим олунан сайтын мярамы вя мягсядиля даща йахындан таныш олажаг, щям дя мусиги тарихимизя даир йени мялуматлар ялдя едя биляжяксиниз.

        ФЯРЩАД БЯДЯЛБЯЙЛИ – Бакы Мусиги Академийасынын ректору, ССРИ вя Азярбайжан Республикасынын халг артисти, профессор.

        Язиз достларым вя щямкарларым! Индижя нцмайиш олунан “Мусиги лцьяти” интернет сайты, эюрдцйцнцз кими, чох мющтяшям бир ишдир. “Мусиги дцнйасы” ъурналынын ямякдашлары баш редактор, профессор Тарийел Мяммядовла бирэя бу сащядя даим чалышырлар. Цзейир бяй ялбяття ки, щямишя бизим ясас дярэащымыздыр вя щямишя дя олажаг. “Цзейир Щажыбяйов”дан башлайараг, сонра йаранан “Гара Гарайев”, “Аршын мал алан”, “Яфрасийаб Бядялбяйли”, “Мусиги Лцьяти” вя саир сайтлар бизим цчцн чох важибдир. Бу, ачыг дейяк ки, информасийа мцщарибяси шяраитиндя бюйцк силащдыр. Азярбайжанын ясил силащы будур, бизим мусигимиздир. Мян Тарийелин фяалиййятини йцксяк гиймятляндирирям. О, щям дя мящз бу сайтлара эюря “Щумай” мцкафатына лайиг эюрцлцб. Бу эцн ахшам щямин мцкафатын да тягдиматы олажаг. Эялин ону алгышлайаг. Тябрик едирям. Бурада мяним достларым иштирак едир, миллят вякилляри, назирляр. Мян Азярбайжан Республикасынын Мядяниййят вя Туризм Назири Ябцлфяс Гарайевин ролуну хцсуси гейд етмяк истярдим, чцнки бу сайтын малиййя мясяляляриндя бизя Мядяниййят вя Туризм Назирлийинин йахындан кюмяйи олуб. Ябцлфяс мцяллим, чох саь олун. Бу ил бизим щамымыз цчцн важиб бир илдир. Дащи бястякарымыз Гара Гарайевин 90 иллик йубилейидир. Бцтцн ил ярзиндя Гара Гарайевин мусигиси, онун тялябяляринин мусигиси, онун бястякарлыг мяктябинин давамчыларынын мусигиси даим сяслянир. Ян бюйцк консертимиз ися Америкада “Корнеэи-щолл”да олажаг, нойабр айында Гара Гарайевин мцяллиф консерти кечириляжяк.

        Мян истярдим, бцтцн ил ярзиндя Цзейир Щажыбяйовун, Гара Гарайевин, Яфрасийаб Бядялбяйлинин, Фикрят Ямировун ясярляри сяслянсин. Щяр йердян – телевизийа екранларындан, радиодан. Чцнки биз безмишик ешитдийимиз пис мусигидян. Телеекранлардан еля нцмуняляр ешидирик, адам щярдян утаныр. Ахы биз чох варлы бир дювлятик. Бузум мусигимиз гызылдыр. Эялин ачыг дейяк, нефт гуртара биляр, амма мусиги гуртаран дейил. Бу, даим бизим мяняви сярвятимиздир, щямишя дя олажаг. Мян бир даща “Мусиги дцнйасы” коллективини тябрик едирям.

        РАФАЕЛ ЩЦСЕЙНОВ –Миллят вякили, АМЕА-нын Низами Эянжяви адына Азярбайжан Ядябиййаты Музейинин директору, филолоэийа елмляри доктору, АМЕА-нын мцхбир цзвц.

        Язиз достлар, ханымлар вя жянаблар! Бу эцн биз щамымыз Азярбайжан мусигисинин, Азярбайжан мусигишцнаслыьынын, бцтювлцкдя Азярбайжан мядяниййятинин щяйатында яламятдар бир щадисянин шащидлярийик. 40 ил бундан юнжя йаранмыш Яфрасийаб Бядялбяйлинин “Изащлы-монографик Мусиги лцьяти” тамам йени бир жилддя, мцасир технолоъиляр ясасында тязядян щяйата гайыдыр вя беля эцман едирям ки, онун мядяни щяйатымыздакы бюйцк ролу щаггында щяля чох йазылажаг, чох дейиляжяк вя бу, бир дярслик олараг, щяр бир азярбайжанлыйа эяряк олажаг. Щям дя Азярбайжаны, Азярбайжан мядяниййятини, Азярбайжан мусигисини дцнйада даща артыг танытмаг вя тясдиг етмяк истигамятиндя эярякли ишини эюряжяк.

        Амма бу язиз эежянин лап башланьыжында мян унудулмаз достум Шямси Бядялбяйлини йада салмаг истяйирям. Бу шяхсиййяти анаркян, мян она гиймятли достум дейирям. Щяр щалда арамызда бюйцк йаш фярги олса да, мян билирям ки, бу фани дцнйада о, ян азы ики няфяря щям ювлад, щям дя дост кими бахырды: Фярщада вя мяня. Чцнки о, бизимля йалныз бир бюйцк кими ряфтар елямирди, щям дя тай-туш, ону анлайан инсан кими данышырды, онун щяйатынын мцхтялиф дюнямляри, онун биографийасынын ян юнямли мягамлары эюзцмцн юнцндядир. Мян билирям ки, Шямси мцяллимин щяйатынын ян идеал инсаны Яфрасийаб Бядялбяйли иди. О, Яфрасийабы гейри-ади бир мящяббятля севирди вя олсун ки, онун бир мусигичи кими, бир дириъор кими, бир мусигишцнас кими, бир ижтимаи хадим кими ясил дяйярини вя гиймятини щяр кясдян даща артыг билирди. Юмрц бойу да истяйирди ки, бу дяйяр бцтцн Азярбайжан ижтимаиййяти тяряфиндян тясдиглянсин. Тясадцфи дейил ки, юзцня “Азярбайжанын халг артисти” ады верилмяси мясяляси эерчякляшяндя, Шямси мцяллим бундан имтина етмишди вя юзцндян даща яввял бу ада лайиг олан Яфрасийаб Бядялбяйлинин “халг артисти” адыны алмасыны истямишди.

        Яфрасийаб Бядялбяйли бюйцк бястякардыр, бюйцк дириъордур, бюйцк мусиги тяблиьчисидир. Бунларын щамысы фактдыр, тарихдя галан гиймятли юрняклярдир. Амма мяня еля эялир ки, Яфрасийаб Бядялбяйлинин мцстясналыьы, гейри-адилийи онун мусигишцнаслыьындадыр. Яфрасийаб Бядялбяйлидян яввял дя Азярбайжан мусигишцнаслыьы варды, онун дюврцндя дя инкишаф едирди, бу эцн дя вар. Амма Авропа яняняляри иля милли кюкляри юзцндя говушдуран Азярбайжан пешякар мусигишцнаслыьынын тямялини, там жясарятля демяк олар ки, Яфрасийаб Бядялбяйли гойуб. Яфрасийаб Бядялбяйли мусиги елминя чох дяриндян вагиф олмасындан ялавя, шяргшцнас иди, мянбяляри билирди, о, илк дяфя Сяфияддин Урмявинин “Шяряфиййя”сини, “Китабцл-Ядвар”ыны, Ябдцлгадир Мараьайинин “Мягасид ял-Ялщан”ыны, даща йени бир дюврцн, ХЫХ йцзилин тязкирячиси, ядябиййатшцнасы, мусигишцнасы Мир Мющсцн Няввабын “Вцзущцл-Яргам”ыны илк дяфя мусигишцнаслыьымызын тядгигат предметиня чевирди. Сяфияддин Урмявидян, Ябдцлгадир Мараьайидян айры-айры парчалары тяржцмя едяряк, онлары пешякар мусиги тарихчиси кими, мусигишцнас кими тящлил вя тядгиг етди.

        Бу эцн, цстцндян 40 ил кечяндян сонра, хцсусян бу кадрлары излядикдян сонра, сюзцн щягиги мянасында, бу мющтяшям иши нязярдян кечиряндя, истяр-истямяз бир даща Яфрасийаб Бядялбяйлинин бюйцк шяхсиййяти щаггында, онун фяалиййятляринин фялсяфяси щаггында дцшцнцрям. Яэяр беля образлы дейяжяк олурсаг, щямин бу “Мусиги лцгяти” иля Яфрасийаб Бядялбяйли Азярбайжан мусигишцнаслыьынын бир “Менделейев жядвяли”ни йаратмышдыр. Инди о, эенишлянмиш, артыг мцасир технолоъилярин, мцасир тядгигатларын, арадан кечян дюрд онилин ичярисиндя ортайа чыхан арашдырмаларын нятижясиндя биткин бир щал алмыш, енсиклопедийа шяклиня эялмишдир.

        Инди “Мусиги лцьяти”ни сейр едяркян, мян дцшцнцрям ки, Яфрасийаб Бядялбяйли садяжя бир мусигичи, бир бястякар, дириъор, мусигишцнас дейилди, о, бир щадися иди. О, Азярбайжан мусигисиндя бир мяктяб иди вя буну тясдиг едян дя бу ясяридир. Бу, инди истянилян гядяр эенишляндириля биляр. О, ялифбасыны йазыб, айры-айры нюгтялярини гойуб, айры-айры йоллары мцяййянляшдириб, жыьырлары ачыб. Инди о жыьырларын щяр бириндя истядийин йердя бир видео сцъет дя, нот да гойа билярсян, айры-айры ифалары да йерляшдиря билярсян, истядийин гядяр эенишляндиря билярсян. Яфрасийаб Бядялбяйли бу мяктяби, бу йолу, бу жыьыры йарадыб вя дцшцнцрям ки, бунунла да Азярбайжан халгына чох бюйцк хидмят еляйиб. Бир инсанын юмрц бащасына мяктяб йаратмасындан бюйцк сяадят ола билмяз. Дцшцнцрям ки, Тарийел Мяммядовун сон илляр Азярбайжан мусигисиндя, Азярбайжан мядяниййятиндя эюрдцйц сон дяряжя гиймятли, дяйярли, йалныз “Щумай” мцкафатына дейил, даща бюйцк диггятя, ещтирамлара лайиг олан ямякляринин нювбяти давамы олан бу енсиклопедийа щяр заман ян бюйцк ряьбятлярля, алгышларла гаршыланажагдыр.

        Бу эцн Яфрасийаб Бядялбяйлинин анадан олдуьу эцнцн астанасында мян она бир щядиййя етмяйи эярякли сайырам. Бир нечя ил юнжя Академик Милли Драм Театрында унудулмаз драматургумуз Жяфяр Жаббарлынын “Айдын” тамашасы эюстяриляжякди вя тамашадан юнжя, онун хатирясиня щяср едилмиш бир йыьынжаг да кечирилди. Орада мян дя сюз сюйлядим.

        Жяфяр Жаббарлы, щягигятян дя универсал зяка сащиби олан, щям бир алим, тядгигатчы, кино хадими, драматург, йазычы, шаир, тяржцмячи кими гейри-адидир вя онун да ады щямишя Азярбайжан ядябиййаты, Азярбайжан мянявиййаты тарихиндя ужаларда галажаг. Яфрасийаб Бядялбяйли вя Жяфяр Жаббарлы бир-бириля достлуг етмиш, ямякдашлыг етмиш инсанлардыр. 30-жу иллярдя, Шямси мцяллимин хатиряляриндян билдийим гядяр, сон дяряжя йахын дост идиляр, эежя-эцндцз бир йердя идиляр. Жяфяр Жаббарлынын пйесляриня мусигиляри дя Яфрасийаб Бядялбяйли йазмышды. Лакин мяним Жяфяр Жаббарлы эежясиндя чыхышымын сябяби ня иди вя мяни ниэаран гойан ня иди? Тяяссцфляр олсун ки, сон иллярдя, сон бир нечя он ил ичярисиндя ефирлярдя, мятбуатда, нашы, пешякарлыгдан узаг инсанларын ялиндя гялям олмасы бир чох арзу олунмайан щадисялярин ортайа чыхмасына сябяб олур.

        Жяфяр Жаббарлы о гядяр бюйцкдцр ки, онун йарадыжылыьындан щяр щансы бир пйесини, щяр щансы бир шеирини эютцрсяк, йеня онун бюйцклцйц азалмаз. Яфрасийаб Бядялбяйли о гядяр бюйцкдцр ки, онун йарадыжылыьындан щятта “Гыз галасы”ны эютцрсяк беля, о бюйцклцйцндя галажагдыр. Лакин бязян сенсасийа ахтаран, биликдян узаг олан, камил саваддан хейли гырагда галан инсанлар щансыса сенсасийалары доьурмаг цчцн бюйцк шяхсиййятляри дя гаршы-гаршыйа гойурлар, онларын рущлары гаршысында эцнащкар олараг, мцнагишя ситуасийасы йарадырлар.

        Беля бир фикри ортайа гоймушдулар ки, Яфрасийаб Бядялбяйлинин ады иля мяшщур олан Жяфяр Жаббарлы пйесляриндяки мусигилярин мцяллифи яслиндя Яфрасийаб Бядялбяйли дейил, Жяфяр Жаббарлынын юзцдцр. Беля дя изащ еляйирдиляр ки, ещтималларла, фярзиййялярля, эцманларла ки, бяс Яфрасийаб Бядялбяйлидян юнжя, йахшы тар чалмаьы бажаран, мусиги дуйуму эцжлц олан Жяфяр Жаббарлы достларына бу мащнылары чалырмыш вя дейирмиш ки, юзц гошуб. Ялбяття ки, бунлар уйдурма сющбятлярдир вя щеч бир ясасы йохдур. Тяяссцфляр доьуран щадися дя ондан ибарятдир ки, сонра айрыжа бир диск дя бурахдылар, буну артыг ефирлярдя дя беля тягдим едирляр. Диск дя артыг тарихин фактыдыр, дцнйанын дюрд бужаьына йайылыр. Цстцня дя йазылыб ки, дискдя филан-филан мащныларын – “1905-жи илдя”, “Алмас” пйесляриндяки мащныларын сюзляри дя, мусигиси дя Жяфяр Жаббарлыйа мяхсусдур. Ялдя конкрет сцбут олмадан, ясас олмадан бу фактлары ортайа гоймаг олмаз. Щятта онлара гаршы чыхыш едяндя, онлар чох кяскин етиразларыны билдирдиляр.

        Кющня бир зярби-мясял вар ки, ялйазмалар йанмыр. Бу йахын заманларда биз Азярбайжан Милли Елмляр Академийасынын Низами Эянжяви адына Азярбайжан Ядябиййаты Музейини йенидян гуруруг. Юлкя Президентинин гайьысы иля, диггяти иля музей ясаслы шякилдя тямир олунуб вя експозисийанын гурулмасы истигамятиндя сон тамамлама ишляри эедир. Иллярля цзя чыхмайан чох сянядляри, чох тясвирляри, чох експонатлары биз халга тягдим едяжяйик. Бу эцнляр ярзиндя мян эежя-эцндцз архив сянядляри цзяриндя ишляйирям. Бизим музейдя сахланылан сянядлярин арасында Жяфяр Жаббарлынын да архиви дя вар: Жяфяр Жаббарлынын тарындан тутмуш, ялйазмаларына гядяр. Мян о ялйазмалары арашдырыркян, бир нечя нот йазысына раст эялдим. Жяфяр Жаббарлынын архивиндя олан бу нот йазылары Яфрасийаб Бядялбяйлинин ялйазмаларыдыр. Бу нотлары айырараг мян эятирдим, бир аз сонра биз бунларын сурятини чыхарараг, електрон вариантда енсиклопедийайа дахил етмяк цчцн “Мусиги дцнйасы”на тягдим едяжяйик ки, орада да олсун. Эяляжякдя, йеня дя дедийим кими, о нашы инсанларын мцбащисяси ортайа чыханда, бунун гаршысы алынсын. Бу нотлардан бири “Алмас” пйесиндян Йахшынын мащнысыдыр ки, 1931-жи илдя Яфрасийаб Бядялбяйли тяряфиндян йазылыб. Март айынын 14-дя. Яфрасийаб Бядялбяйлинин юз хяттидир. Алтында да мцхтялиф гейдляри вар: “Эяряк эцняш даьлардан ашыб сюнмяйяйди, / Эяряк мяним дюнмцш талейим дюнмяйяйди.” Бу мащны тяяссцфляр олсун ки, Жяфяр Жаббарлынын ады иля тягдим олунур. Ялйазма Яфрасийаб Бядялбяйлининдир вя щятта архасында бир гейди вар. О, Савелий адлы бир няфяря мцражият еляйир. Бу, йягин ки, театрда администрасийада чалышан бир инсандыр вя она мцражият едяряк йазыр: “Сян бу нотларла таныш ол, мелодийаны Шямси чох йахшы билир, Шямси охусун, сян буну чал”. Сонра о дейир ки, “буну йалныз вя йалныз Жяфяря эюстярин. Жяфяр бяйяняндян сонра, верин бу, хор тяряфиндян дя юйрянилсин вя ифа едилсин”. Тясяввцр един ки, бу мащны йазылыб, нот щазырдыр, амма щяля Жяфярин щеч хябяри йохдур бундан, Жяфяр буну эюрмяйиб. 1931-жи илдир. Яфрасийаб Бядялбяйлинин юз хятти вя автографыдыр. Ялйазманын ориъиналыдыр. Йахуд “1905-жи илдя” пйесиндян Сонанын мащнысы. Йеня Яфрасийаб Бядялбяйлинин ялйазмасынын ориъиналыдыр: “Азад бир гушдум, даьлардан ашдым” мащнысынын ориъиналыдыр. Мян щяля щямин архивдян щамысыны эютцрмядим.

        Щяр бир щягигят эеж-тез цзя чыхыр. Мяня еля эялир ки, бу эцн, бу анда о рущлар аляминдян бахан, ютян архада галан илляр ярзиндя наращат олан Жяфяр Жаббарлы вя Яфрасийаб Бядялбяйлинин рущлары сакитдирляр. Мян бу нотлары, бунларын факсимилелярини мятбуат сящифяляриндя дярж едяжяйям ки, даща мцбащисяляр ортайа атмаг истяйян инсанлар сакит олсунлар. Бюйцк шяхсиййятляр щаггында сюз дейяркян, щямишя сон дяряжя ещтийатлы, сон дяряжя дягиг олмаг лазымдыр.

        Бу эцн бюйцк бир байрамдыр. Азярбайжан мядяниййятинин байрамыдыр, Азярбайжан мусигисинин байрамыдыр. Чох бюйцк щадися йараныб. Бу щадисяни бизя баьышлайан бцтцн инсанлара - техники ишчилярдян тутмуш, онлара дястяк верян Азярбайжан щюкумятиня кими мян щамыныза ян дярин тяшяккцрлярими билдирирям. Бу байрам мцнасибятиля щамынызы тябрик едирям.

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page