ПОРТРЕТЛЯР
ЩЯЙАТЫМЫЗЫН ТАРИХИ ВЯ ЙАРАДЫЖЫЛЫГ СЯЩИФЯЛЯРИ (Хураман Гасымованын 30 иллик сянят йоллары)
Эцлназ АБДУЛЛАЗАДЯ
Search

ПОРТРЕТЛЯР
ЭЮРКЯМЛИ БЯСТЯКАР, ГАЙЬЫКЕШ МЦЯЛЛИМ
Тофиг БАКЫХАНОВ
ЩЯЙАТЫМЫЗЫН ТАРИХИ ВЯ ЙАРАДЫЖЫЛЫГ СЯЩИФЯЛЯРИ (Хураман Гасымованын 30 иллик сянят йоллары)
Эцлназ АБДУЛЛАЗАДЯ
АРИФ БАБАЙЕВ – 70
Жямиля ЩЯСЯНОВА
УЗАГ ДЮВРЛЯР АРАСЫНДА КЮРПЦЛЯР ЧЯКЯН МУСЫГЫШЦНАС...
Цлкяр ТАЛЫБЗАДЯ
СЯМИМИ ИНСАН, СЯДАГЯТЛИ ДОСТ ВЯ ИСТЕДАДЛЫ МУСИГИШЦНАС (Щяжяр Бабайева - 60)
Лейла МЯММЯДОВА

 


Мцасир дюврцн тялябляри инсанларын тялябатларына эюря таразланыр. Йцксяк зювг, мяняви сафлыг вя бу йюнцмлц тялябатлар ясрлярдян ясрляря кечян мядяниййятдян иряли эялир вя ирси йолларла бир няслин, бир миллятин тярбийяляндирилмясиндя мцщцм рол ойнайыр. Бу йоллардан да бири мусиги мядяниййятидир. Бизим анлайышымыздан даща ужа зирвялярдя дуран дащи Цзейир бяй Авропа мусиги мядяни янянялярини Азярбайжан Шярг мядяни мцщитиня бюйцк язабларла, чятин йолларла эятириб чатдырды вя бунунла йени бир мядяни янянянин йаранмасына баис олду. Авропа мусиги мядяниййятинин Азярбайжан мусиги мядяниййятиня йеридилмяси тякжя йени цслуб, йазы техникасы, темперасийа проблемляри вя бястякарлыг мяктябинин йаранмасы бахымындан тясири дейил, щям дя бу просеси габаглайан амилляр олуб. Бу да Авропа бястякарларынын мусиги ясярляринин ифасы, сящня ясярляринин нцмайиш олунмасы вя бу кими щадисяляр хцсуси тялябатларла иряли сцрцлцб, биз бу мядяни ирси гябул етмякля бунунла беля тяряфимиздян ижра едилмяйимизи тарихи бир мярщяля кими щяйата кечиртдик. Цзейир бяй вя онунла щямряй олан инсанлар аьласыьылмаз аддымлар атараг Авропада мусиги сянятиндя бир нечя ясрляр бойу кечдийи йоллары Азярбайжанда гыса бир заманда ялдя етди. Илк аддымлар мящз опера сащясиндя баш верди. Бурада бу сянятя уйьун олан бир сыра амилляр тяляб олунурду: сящня ясяринин мятни, драматуръи хяттин инкишафы вя мусиги дилинин сящня щялли, оркестрин ифа сясляндирилмяси, ян ясасы мусиги парчаларынын вокал сянятчиси, щабеля ханяндя тяряфиндян ифасы, щяр йарадылан образын сяс имканларыны, тембр вя ифа цслубуна малик олмаьы артыг профессионал кадр тялябатларыны юн сырайа чякир. Шярг аляминин мюжцзяси олан илк ири щяжмли профессионал мусиги ясяри «Лейли вя Мяжнун» муьам операсы 1908- жи илдя сящняйя гойулду вя бурада профессионал вокал щазырлыг бахымындан бу сащядя вокал мяктябинин олуб олмамасы проблемляри юн сырайа чыхды. Хцсусян гадын сясляринин гытлыьы, демяк олар ки, йох дяряжядя олмасы, киши сяси иля явяз олунмасы, йяни кишиляр иля бу бошлуьу долдурмаьы мяжбуриййят гаршысында дурмаларындан бящс едир.

        Тарихдян биз йахшы билирикдик ки, гадынын сящняйя чыхмасы щансы фясадларла баьлы иди. Ону жидди тящлцкяляр эюзляйирди. О заман ящалинин мювщуматчы тябягяси ислам дини ганунларыны ялляриндя ясас тутараг гадынын сящняйя чыхмаг ялейщиня олараг эениш етираз щярякатына гошулмушлар. Индики заманда биз сойугганлылыгла дейя билярик ки, бу кортябииликдир вя щяр бир йенилик жямиййятдя бир мяналы гаршыланмыр. Амма буну йашамаг лазымдыр, бу чятинликлярля гаршы-гаршыйа дурмаг лазымдыр. Корифей сяняткарымыз Шювкят Мяммядова йцксяк сянят наминя юлцмцня беля эюз йумуб сящняйя чыхырдыса, бу эцн артыг мцстягиллик газанмыш мцасир жямиййятимиздя гадын вокал сянятчиляри щансы чятинликлярля гаршылашырлар?

        -Бу суала жаваб вермяк цчцн артыг йцксяк уьурлар ялдя едян, Азярбайжанда вя Азярбайжандан кянарда танынмыш Бакы Мусиги Академийасынын «Соло охума вя опера щазырлыьы» кафедрасынын профессору, ССР-и халг артисти Фидан Гасымова вя ейни адлы кафедранын мцдири, Республиканын Халг артисти, профессор Хураман Гасымова бажыларынын 30 иллик йарадыжылыг йолларына нязяр салаг.

        Хураман Гасымова
- Биз бир вокал сянятчиси кими 30 иллик фяалиййятимиз нятижясиндя бир сира гадын ролларынын ифачысы олмушуг. Истяр Авропа, истярся дя Азярбайжан операларында ойнадыьым щяр гадын ролларында онларын севинжи, кядяри, ажы талейи гаршысында мяьлуб олмамаьы, ляйагятинин язилмямясини бир сыра образларда жанландырмышыг. Азярбайжана аид олан ян парлаг нцмунялярдян бири гящряманы иля ейни адлы бястякар Ф.Ямировун «Севил» операсыдыр. О дювр гадынын ажы талейини юз щяйаты бащасына жямиййятин йени гуружулуьу, вятяндаш кими йашамаг щцгугу уьрунда мцбаризясиня щяср олунмуш образлар ифа етмишик. Гадынлар образлары галерийасында мян мараглы бир шяхсиййятин ролуну ойнамышам, бу да Азярбайжанын ХЫХ ясрин мяшщур Гарабаь ханлыьынын башында дуран мцтяффяккир, шаиря Натяванын гящряман, вятянпярвяр образыны бястякар В.Адыэюзялов тяряфиндян бястялянмиш ейни адлы операсында жанландырдым. Гадын облазлары сырасында Фидан ханымын Ц.Щажыбяйовун «Короьлу» операсында йаратдыьы Ниэар образы юзцнямяхсуслуьу иля мусиги тарихимиздя силинмяз изляр гойуб.

        - Хураман ханым, бир гадын кими йашадыьыныз щяйат, йарадыжылыг йолунуз, сянятдя газандыьыныз уьурлар сизи гане едирми?

        - Щяйат, алын йазысы, тале иля бяхтин цст- цстя дцшмяси талейин уьуру демякдир. Мян бу сяняти сечмякдя пешман дейилям. Талейин бизя вердийи имканлардан истифадя етмяйя чалышмышыг, бязян онлардан имтина да етмишик. Бизим йарадыжылыьымыз ХХ ясрин сону ХХЫ ясрин яввяллярини ящатя едирди. Советляр бирлийи адланан бюйцк бир юлкядя юзцмцзц танытмаг щеч дя асан дейилди. Лакин фядакаржасына сяняти севдийимиз цчцн Азярбйжан мусигисини дцнйада танытмаг истяйирдик. Бир нечя нцфузлу бейнялхалг мцсабигялярдя: Исвечрядя,Нидерландда, Италийада, Афинада, Москвада газандыьымыз йцксяк уьурлар бизи Иттифагда танытды. Адларымыз эениш мятбуатда тез- тез ишыгланырды. Биз 15 ил ярзиндя эярэин чалышмалар нятижясиндя кифайят гядяр сянят уьурлары газандыг. Мараглы вя мяналы йарадыжылыг щяйат йолу кечяряк талейимиздян чох мямнунуг.

        - Сизин фяалиййятинизин 30 или тамам олду?

        - Бяли.

        - Вахты иля бястякар Мяммяд Гулийевин «Алданмыш кявакиб» операсында сизи баш ролда эюрмяк хошбяхтлийи мяня нясиб олду . Бу сизин бюйцк опера сящнясиндя илк чыхышыныз иди вя бу чыхыш чох уьурлу алынды. Сиз чох эюзял вя эянж идиниз. Сясинизин ащянэи, эюзяллийи динляйижиляри валещ едирди. Бунунла да сиз бюйцк опера сящнясиндя бажарыьынызла бу чятин сянят сащясиндя юз гятиййятли сюзцнцзц дейя билдиниз. Мян щягигятян о вахтдан бяри сизин сянятинизин вурьунуйам.

        Сизжя бизим мядяни мцщитдя сянят аляминя биэанялик вар?


        - Бяли, биэанялик вар. Бизим халг чох истедадлыдыр, лакин бязи дювлят гурумларынын мямурлары биэанялик, гысганжлыгдан йаранан лагейдлик хцсусиййятлярини диэяр щалларда бцрузя верирляр. Бир инсанын охшары ола биляр, ону йенидян дцнйайа эятирмяк мцмкцн дейил. Бу сянят ясярляриня дя аиддир. Дювлятин бурада ролу чох бюйцк олмалыдыр. Яэяр доьрурдан да биз халгымызын мядяниййятини севирикся, бу сащядя йцксяк уьурлар ялдя етмиш инсанларын адларыны бцтцн дцнйайа чатдырмалыйыг. Дювлят эяряк буна нязарят етсин. Биз Гасымовалар 90- жы илляря гядяр сянятимиздя чох шейляр ялдя едя билдик. Буну няйяся эюря етмядик. Бу бизим цряйимиздян эялян арзулар, щиссляр иди. Фидан ханымын, дейярдим ки, ушаглыьы олмайыб, 15 ил скрипка ифачылыг сянятиня йийяляниб. О, бир тялябя кими чох чалышган иди вя щятта эюзял скрипкачы да ола билярди, лакин вокал сяняти она цстцн эялди, мусиги сянятиня жидди мцнасибят вя вурьунлуг аиля мцщитиндян иряли эялирди.

        - Сизин сянятиниздя бязи щалларда Шювкят Мяммядова вя Фатма Мухтарованын йарадыжылыг излярини эюрцрям.

        - Азярбайжан Дювлят Консерваторийасында бир тялябя кими мянин илк мцяллимим Шювкят Мяммядова олмушдур. О рящмятя эедяндян сонра тящсилими И.А.Лвовичин синфиндя давам едяряк битирдим. Чох тяяссцф ки, Фатма Мухтарованы эюрмямишям. Лакин онун чох эюзял сяся, симайа малик олдуьуну ешитмишям. Билдийимя эюря о ифа етдийи роллары йашайырды.

        - Мян сиздя дя бу образлары жанландырма мящарятини эюрцрям.

        Образлары ифа етмяк, онлары йашамаг бюйцк бажарыг вя усталыг тяляб едир. Бу бир йарадыжылыг сынаьыдыр. Бизя чох роллар тяклиф олунурду, лакин биз тялясмирдик дцшцнцрдцк вя сяс имканларымыза даща мцнасиб оланы сечирдик. Кичик роллар да тяклиф олуна биляр, бюйцк роллар да. Шяхсян мян кичик ролларда да иштирак етмишдим вя буну юзцмя тящгир щесаб етмямишдим. Индики эянжляр, яфсуслар олсун ки, бир дяфя баш ролда ойнайырларса, сонрадан икинжи дяряжяли ролда чыхыш етмяк истямирляр. Ону да гейд едим ки, сюзцн ясил мянасында биз ренессанс дюврцнц йашамыш сянятчилярик! Ня йахшы ки, биз дюврцмцздян, заманымыздан сямяряли истифадя етмяйи бажармышыг. Щятта бир эцнцмцзц дя сянятимиздян кянар кечиртмямишик. Бажардыьымыз гядяр щяйатымызы дольун вя сямяряли йолларла аддымламаьа чалышмышыг.

Материалларла бцтювлцкдя таныш олмаг цчцн ъурналын чап вариантына мцражият едя билярсиниз.

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page