МУСИГИ ТЯЩСИЛИ ВЯ МААРИФЧИЛИЙИ
НЯФЯС АЛЯТЛЯРИ СИНФИНДЯ КОНСЕРТМЕЙСТЕР ФЯАЛИЙЙЯТИНИН ХЦСУСИЙЙЯТЛЯРИ
Камилла СЯДИРХАНОВА
Search

МУСИГИ ТЯЩСИЛИ ВЯ МААРИФЧИЛИЙИ
МУСИГИ ЯСЯРИНИН ЮЙРЯНИЛМЯСИНИН ИЛКИН МЯРЩЯЛЯСИНЯ ДАИР
Арзу РЗАЙЕВА
ДИРИЪОРУН ЩЯРЯКЯТ ФЯАЛЛЫЬЫНЫН ПРОБЛЕМЛЯРИ
Маралханым ЯЛИЙЕВА
НЯФЯС АЛЯТЛЯРИ СИНФИНДЯ КОНСЕРТМЕЙСТЕР ФЯАЛИЙЙЯТИНИН ХЦСУСИЙЙЯТЛЯРИ
Камилла СЯДИРХАНОВА
МУСИГИ ДЯРСИ ГАРШЫЛЫГЛЫ ЙАРАДЫЖЫ ПЕДАГОЪИ ПРОСЕС КИМИ
Жямиля ЖАББАРОВА
ИЙИРМИНЖИ ЯСРИН ЯВВЯЛЛЯРИНДЯ ХАЛГ МУСИГИ ТЯЩСИЛИНИН ВЯЗИЙЙЯТИ (1901-1920)
Фуад ЯЗИМЛИ
МИЛЛИ ИФАЧЫЛЫГ ЦСЛУБУНУН БЯЗИ ХЦСУСИЙЙЯТЛЯРИНЯ ДАИР
Ягигят МЯЩЯРРЯМОВА
ЭЮРКЯМЛИ ТЯЩСИЛ ВЯ СЯНЯТ ОЖАЬЫ (Бакы Мусиги Коллежи -110)
Назим КАЗЫМОВ

 


Няфяс алятляри ифачылары иля бирэя чалышмалар заманы пианочу-консертмейстерлярин гаршысында бир сыра хцсуси тялябляр йараныр.

        Няфяс алятляри, цмумиййятля, мцхтялифликляри, бюйцк тембр фяргляри, мцхтялиф динамики вя техники имканларына эюря бир-бириндян сечилирляр. Буна эюря дя мящз бу вя йа диэяр няфяс аляти ифачысы иля бирэя чалышаркян пианочу-консертмейстер щямин няфяс алятинин бцтцн сяс имканларыны чох диггятля юйрянмялидир. Лазымы динамик балансы йаратмаг вя “тембрлярин узлашмасына ” наил олмаг цчцн пианочу-консертмейстер солистин конкрет алятдя ифасынын техники “плйуслары ” вя “ минуслары ” иля таныш олмалы, онун ифадя имканларыны вя аляти сясляндирмя цсулларыны юйрянмялидир.

        Консертмейстер няфяс алятляринин цмуми хцсусиййятляри вя фяргляри щаггында анлайыша малик олмалыдыр. Бцтцн няфяс алятлярини бирляшдирян цмуми сяслянмя мянбяйи – щава сцтунунун титрямяси, ифачынын щаваны алят корпусуна цфцрмяси сайясиндя баш верир. Няфяс алятляринин эювдяси силиндрик вя йа коник формайа маликдирляр. 1Няфяс алятляриндя ифа инкишаф етмиш няфясалма техникасыны тяляб едир ки, бу да онлары вокалчыларла йахынлашдырыр. Чальы заманы консермейстер солистин няфясинин дцзэцнлцйцня фикир вермялидир, чцнки, чох хырда хяталар беля интонасийанын корланмасына, фразировканын позулмасына, сясин кейфиййятинин писляшмясиня вя, нятижядя, ансамблын даьылмасына эятириб чыхара биляр. (Консертмейстерин юзц “ дцзэцн няфясалма ” анлайышына малик олмалыдыр. Бунун цчцн о, солистин ихтисас цзря мцяллиминин истякляри иля таныш олмалы вя имкан даирясиндя хцсуси ядябиййатла таныш олмалыдыр.)

        Узлашдырылмыш ансамбл ялдя етмяк цчцн консертмейстер солистин дурумуну баша дцшмяли, онун ифачылыг чятинликлярини тясяввцр етмялидир. О билмялидир ки, няфясалма аппаратынын дцзэцн ишлямяси нятижясиндя бу вя йа диэяр фразанын ифасына лазым олан щава чох дягигликля сярф олунажагдыр. Буна эюря дя няфяс алятляри ифачыларынын няфяс проблеми фразировка проблеми иля гырылмаз баьлыдыр. Паузаларла гырылмайан узун мелодик хятлярин ифасы заманы онларын дахили фразировкасына чох диггятля йанашмаг лазымдыр. Бу заман ибаряляр арасында нязяря чарпмайан няфясалмалары дя нязяря алмаг лазымдыр. Мелодик щярякяти позмайан нязярячарпмадан няфяс алмаг бажарыьы няфяс аляти ифачысынын техники цсуллары топлусуна дахилдир. Бу кейфиййят хцсусян ири щяжмли формаларын – мясялян консерт вя сонаталарын икинжи щиссяляринин ифасы заманы чох важибдир. 2

        Нцмуня кими Й.Щаднын Ес-дур труба вя оркестр цчцн консертинин икинжи щиссясинин мювзусуну эюстярмяк олар.

        Солистин партийасынын икинжи жцмлясиндя паузасыз, шылтаг фразировкалы узун ибаря сяслянир. Няфяс алмаг вя бу заман мусигили ифадяни позмайараг мелодик релйефя риайят етмяк солистин жидди гайьысыдыр. 3

        Ифанын няфясалма техникасындан асылы олан диэяр аспекти артикулйасийа, сяс щямлясинин кейфиййятидир. Няфяс алятляри ифачысы цфцрцлян щава жяряйанынын эцжцнц вя сцрятини даима нязарятдя сахламаьа, идаря етмяйя вя щесабламаьа чалышмалыдыр ки, бундан да сяс чалары асылыдыр. Мцяллиф юз ясяринин мящз нежя сяслянмясини тяляб едир – бцтцн ясас тарихи стиллярдян хябярдар олан консертмейстер бу суала жаваб тапмагда няфяс аляти ифачысынын даими кюмякчиси вя мяслящятчиси ола биляр.

        Лазым олан артикулйасийаны вя штрихляри ялдя етмяк цчцн няфяс аляти ифачысынын, щямчинин, додаг апараты (амбушйур) вя дили иштирак едир. Амбушйурун хцсусиййятляри вя дил техникасынын ясас принсипляри щаггында консертмейстерин щеч олмаса цмуми анлайышы олмалыдыр.

        Няфяс алятляринин ящямиййятли мязиййяти онларын тембр зянэинлийидир. Няфяс алятляринин тембрляринин рянэарянэлийи онларын конструксийаларынын мцхтялифлийи, щямчинин щаванын алятя цфцрцлмяси цсулу, йяни амбушйурла изащ олунур. Амбушйурун типиндян асылы олараг бцтцн няфяс алятляри ики категорийайа – аьаж вя мис няфяс алятляриня бюлцнцрляр. Мис алятляри финжан типли мцштцк бирляшдирир. Бу алятлярдя сяс мцштцйя дирянмиш додагларын вибрасийасындан ямяля эялир. 4

        Няфяс алятляри ифачылары иля чалышан консертмейстер алятин конструксийасынын хцсусиййятляриндян вя амбушйурдан хябярдар олмалыдыр.

        Тахта няфяс алятляриндя сясин ямяля эялмяси цчцн мцхтялиф цсуллар вар. Бязиляриндя цфцряркян щава жяряйанынын гаршысында она мане олан гамыш дилчяк вар. Габой вя фаготда бу дилчяк икигат, кларнетдя биргатдыр. Флейтада щава билавастя чубуьун ужунун йанындакы овал дялийя верилир. 5

        Консертмейстер сясин кейфиййятиня вя, щямчинин, интонасийа тямизлийиня фикир вермялидир. (Сяслянмянин ян чох йайылмыш, мясялян, флейтада фышылдама, кечижи нотлар, “ юлц зоналар ” вя с.кими, няфяс алятляри ифачысыны щямишя вя щяр йердя тящрикя мяжбур едян гцсурлар барядя анлайышы олмалыдыр.)

        Няфяс алятляри йалныз тембрляриня эюря дейил, щям дя динамики имканларына эюря дя бир-бириляриндян чох фярглянирляр. Мясялян, симли алятлярля мцгаисядя няфясли алятлярин ясас чатышмайан жящяти кейфиййятли “ пиано ”-ну ялдя етмяйин чятинлийидир. Истисна олунан кларнет алятидир ки, о, “ сакит ” нцансларда симли алятлярдян эери галмыр. Мялум олдуьу кими, ян “ сясли ” алятляр мис алятляридир. 6

        Консертмейстер билмялидир ки, няфясли алятлярдя регистрляр жцрбяжцр сяслянирляр. ( Мясялян, йухары регистрдя фаготун боьулмуш сяслянмяси вя йа мящдуд динамики имканлара малик флейтанын ашаьы регистрдя олмасы ). О, бунларын сяс балансынын вя регистрлярин ряванлыьынын алынмасындакы жящдлярин хцсусиййятлярини билмяли вя нязяря алмалыдыр. 7

        Пианочуну вя няфяс аляти ифачысыны бирляшдирян бармагларын техникасыдыр. Лакин, пианочу нязяря алмалыдыр ки, няфяс аляти ифачысынын сяси ялдя етмяси бир комплекс шякилдя ( няфясин, додагларын, дилин иштирак етмяси ) олдуьу цчцн онун бармагларынын техникасы, фортепианода олдуьу кими жялд ола билмяз. Бязян мящз няфяс алятляринин конструксийасы бу вя диьяр штрихин динамикасынын вя йа сцрятин ялдя олунмасында, фортепианодакына нисбятян, даща жидди манечиликляр тюрядир. 8

        Няфясли алятлярдя ифа техникасынын ясас компонентлярини гысажа нязярдян кечирдик вя, бцтювлцкдя, механиканын идаря олунмасынын вя организмин физики эцчцнцн иштираки бахымындан, фортепианода ифайа нисбятян, бу ифанын даща чятин вя дащи чох иш тяляб едян бир ифа олдуьуну эюрдцк. Беляликля дя, пианочуйа нисбятян, няфяс аляти ифачысынын виртуоз имканлары, щямишя даща дар чярчивядядир. Консертмейстер буну нязяря алмалы, солисти ня “ говмалы ”, ня дя онун гаршысыны кясмялидир, вя бунунла да имкан йаратмалыдыр ки, солист алятин мязиййятлярини даща парлаг эюстяря билсин.

        Консертмейстерля солист арасында щямишя тямас мювжуд олмалыдыр. Пианочу солистин партийасындакы бцтцн мцмкцн олан чятинликляр щаггында билирся вя онлары яввялжядян эюрцрся, о, мусигили тоггушмалары, йумшалтмаг цчцн лазымы вясаитляри тапмагла, истянилян анда онлара уйьун реаксийа эюстяря биляр. Няфяс аляти ифачысына няфясин чатыб-чатмамасына фикир вермяк лазымдыр. Ани (динляйижинин щисс етмядийи вя цмуми темпя вя характеря тясир етмяйян) “ узадылма ” вя “ гысалдылма ”-лардан мящарятля истифадя етмякля бязян ифачыйа даща актив олмаьа тякан вермяк лазымдыр.


1.Петров А. – Некоторые вопросы начального обучения на гобое французской системы. Вопросы музыкальной педагогики. Вып.4 – М, «Музыка»,1983 г.

2.Должников Ю. – Техника дыхания флейтиста. Вопросы музыкальной педагогики. Вып.4 – М, «Музыка»,1983г.

3.Усов Ю. – К интерпретации концерта для трубы с оркестром Й. Гайдна. Музыкальное исполнительство. Вып.11 – М, «Музыка»,1983 г.

4.Усов А. – О некоторых вопросах музыкального исполнительства на примере сонаты Бетховена для валторны и фортепиано фа мажор, ор.17. Методика обучения игре на духовых инструментах. Очерки. Вып.1, Ред. Е. Назайкинского – М, «Музыка»,1964 г.

5.Магомедов А. – Вопросы методики обучения игре на духовых инструментах. Баку «Азмузгис», 1962 г.

6.Там же.

7.Терехин Р. – Концерт для фагота с оркестром си бемоль мажор В.А.Моцарта. Методика обучения игре на духовых инструментах. Очерки. Вып.3 ,Ред. Ю. Усова – М, «Музыка»,1971 г.

8.Петров В. – Концерт для кларнета с оркестром Моцарта. Методика обучения игре на духовых инструментах. Очерки. Вып.4 – М, «Музыка», 1976 г.


Материалларла бцтювлцкдя таныш олмаг цчцн ъурналын чап вариантына мцражият едя билярсиниз.

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page