КУЛТУРОЛОЪИ МЯСЯЛЯЛЯР
АЗЯРБАЙЖАН ВЯ ТЦРКИЙЯ ЕЛМИ-МЯДЯНИ ЯЛАГЯЛЯРИНИН ИНКИШАФЫНДА ТЦРК ДЮВЛЯТ ВЯ ТОПЛУЛУГЛАРЫНЫН ЯНЯНЯВИ ДОСТЛУГ, ГАРДАШЛЫГ ВЯ ЯМЯКДАШЛЫГ ГУРУЛТАЙЛАРЫНЫН РОЛУНА ДАИР
Фярганя ЩЦСЕЙНОВА
Search

КУЛТУРОЛОЪИ МЯСЯЛЯЛЯР
К. ЯЩМЯДОВУН ЙАРАДЫЖЫЛЫЬЫНЫН КАМИЛЛИК ВЯ СОНРАКЫ ДЮВРЦ БОЙАКАРЛЫЬЫ
Эцлнаря ХАЛЫГОВА
1960-90-ЖЫ ИЛЛЯРИН ТЕАТР ЕСТЕТИКАСЫ ВЯ РЯГС
Ясяд РЗАЙЕВ
МУЗЕЙЛЯР МИЛЛИ ИРСИН ГОРУЙУЖУСУ ВЯ ТЯБЛИЬАТЧИСИ КИМИ
Елфира ГУРБАНОВА
АКАДЕМИК РАСИМ ЯФЯНДИЙЕВИН ЯСЯРЛЯРИНДЯ АЗЯРБАЙЖАН ИНЖЯСЯНЯТИНИН ТЯБЛИЬИ
Ясмяр АБДУЛЛАЙЕВА
ЙУЬ МЯРАСИМЛЯРИНИН ТЯШЯККЦЛ ПАРАМЕТРЛЯРИ
Фяридя ЖЯЛИЛОВА
МЦАСИР ГЯРБ МЯДЯНИЙЙЯТ-
ШЦНАСЛЫЬЫНДА ТАРИХИ ТИПОЛОЭИЙАНЫН МЕТОДОЛОЪИ ПРОБЛЕМЛЯРИ

Заур ЖЯФЯРЗАДЯ
Т. САЛАЩОВУН ЯСЯРЛЯРИНДЯ ФРАНСА ВЯ ИТАЛИЙА МЮВЗУСУ
Ниэар ЯЛЯСЭЯРОВА
ТЕАТРДА ЛИРИК-ПСИХОЛОЪИ ЦСЛУБУН ЙАРАНМАСЫ ТАРИХИНДЯН
Сядагят ЯЛИХАНОВА
АЗЯРБАЙЖАН ВЯ ТЦРКИЙЯ ЕЛМИ-МЯДЯНИ ЯЛАГЯЛЯРИНИН ИНКИШАФЫНДА ТЦРК ДЮВЛЯТ ВЯ ТОПЛУЛУГЛАРЫНЫН ЯНЯНЯВИ ДОСТЛУГ, ГАРДАШЛЫГ ВЯ ЯМЯКДАШЛЫГ ГУРУЛТАЙЛАРЫНЫН РОЛУНА ДАИР
Фярганя ЩЦСЕЙНОВА
ХIV ЯСР ТЯБРИЗ СЯНЯТКАРЛАРЫНЫН ЯСЯРЛЯРИНДЯ РЯСМИН ФОРМАЛАШМАСЫ
Lalя MЯMMЯDOVA
ЖЯФЯР ЖАББАРЛЫНЫН “ОГТАЙ ЕЛОЬЛУ” ЯСЯРИНДЯ МИЛЛИ ТЕАТР КОНСЕПСИЙАСЫ
Эцлчин КАЗЫМОВА
МИЛЛИ АДЯТ ВЯ ЯНЯНЯЛЯР МЯНЯВИ, ЯХЛАГИ ДЯЙЯРЛЯР КИМИ
Йашар ВЯЛИЙЕВ
АДИЛ ИСЭЯНДЯРОВУН ЙАРАДЫЖЫЛЫЬЫНДАН ШТРИХЛЯР
Рейщан НОВРУЗОВА
НОВРУЗ ВЯ ОНУН ТАРИХИ КЮКЛЯРИ
Ринат ЯЛИШАНОВ
БОЛШЕВИКЛЯРИН АЗЯРБАЙЖАНДА МЯДЯНИ ИНГИЛАБ СИЙАСЯТИ
Халяддин СОФИЙЕВ
ИСЛАМ МЯДЯНИЙЙЯТИ АРЕАЛЫНДА ЭЮЗЯЛЛИК КОНСЕПСИЙАСЫ ЩАГГЫНДА.
Тащир ЧЕЛИКБАЬ

 


Азярбайжан вя Тцркийя арасында елм, тящсил вя мядяниййят сащяляриндяки ямякдашлыьын инкишафына тякан верян амилляр ичярисиндя Тцрк дювлят вя топлулуглары достлуг, гардашлыг вя ямякдашлыг гурултайлары хцсуси гейд едилмялидир. Бу гурултайлар заманы Азярбайжан – Тцркийя елми-мядяни ялагяляри бахымындан бир сыра проблемляр мцзакиря мювзусуна чеврилмиш, тящсил вя елм адамлары мцвафиг сащяляр цзря ямякдашлыьа даир тювсийя вя тяклифлярини вермишляр. Бу вахта гядяр кечирилмиш он бир гурултай ичярисиндя сонунжусу – ХЫ гурултай ися елми-мядяни ящямиййяти иля йанашы, сийаси мащиййяти етибариля дя фярглянди. Дювлят вя щюкумят рящбярляри сявиййясиндя тяшкил едилмиш бу мющтяшям гурултай халгларымыз арасындакы тарихи мядяниййят ялагяляринин перспективляриня даир глобал характерли тяклиф вя тювсийяляр верди.

        Бу гурултайларын йцксялян хятля инкишафы, бу типли тядбирлярин Азярбайжан – Тцркыйя елми-мядяни ялагяляри истигамятиндяки ролунун эюстярижиляриндян сайылмалыдыр. Тябии ки, гурултайлар заманы мцзакиря олунан мясялялярин ящатя даиряси чох эениш олмушдур вя биз бурада йалныз сырф тядгигат мювзумуза аид проблемлярин тящлилиня чалышажаьыг.

        .1995-жи илин сонунда баш верян эюрцшляр дя Азярбайжан – Тцркийя ялагяляринин дурмадан инкишафындан хябяр верир. Бу мцддят ярзиндя 25 няфярлик Азярбайжан нцмайяндя щейяти тцркдилли дювлятлярин вя ижмаларын Измир шящяриндя 1995-жи ил сентйабр айынын 30-дан октйабр айынын 2-дяк кечирилмиш ЫЫЫ “Достлуг вя Гардашлыг Гурултайы”нда иштирак етмишдир (1, с.155). 23-26 март 1996-жы ил тарихиндя Анкарада кечирилян ЫВ “Тцрк дювлятляри вя топлумларынын достлуг, гардашлыг вя ямякдашлыг” гурултайынын ишиндя иштирак етмяк цчцн Азярбайжан Республикасынын 25 няфярлик нцмайяндя щейяти Анкарайа сяфяр етмишдир(2, с.70; 1, с.170). Бу гурултайда елан олунду ки, нцмайяндяляр 20 дягигялик чыхыш едя биляжякляр, онлар ады кечян мювзулардан ялавя дя, юз ядябиййатларынын проблемляри иля баьлы сярбяст чыхыш етмя щаггына сащибдирляр. Бу мювзулар цмуми олараг ашаьыдакылардан ибарят иди: Фцзули; Молла Нясряддин дярэисинин 90-жы илдюнцмц мцнасибятиля апаражаглары чалышмалар; 1926-жы илдя Бакыда кечирилмиш олан Тцрколоъи Гурултайын 70-жи илдюнцмц иля баьлы тядбирляр; Тцрк Дцнйасында ушаг ядябиййаты вя Нясряддин Хожа мювзуларында ола биляжякдир (3, с.152).

        ЫВ “Тцрк дювлятляри вя топлумларынын достлуг, гардашлыг вя ямякдашлыг” гурултайынин Азярбайжандан олан иштиракчыларындан Тибб Университетинин профессору Язизаьа Талышински елми-мядяни ялагяляримизя тохунараг билдирмишдир ки, елм мяркязляриндя елмин арашдырылмасы, ялбяття йахшы профессор потенсиалы олан елм мяркязляриндя апарыла биляр. Елми мяркязлярин персоналынын сон дяряжя йцксялдилмяси бу эцн ян юнямли проблемлярдян биридир. Биздя яввялляр щяр 5 илдя бир дяфя профессор-досентляря ихтисаслашма вя дяряжя йцксялтмя курслары кечирилирди. Бурайа гатылан тцрк республыкаларындан елм адамлары буну билир. Амма ССРИ даьылынжа мювжуд систем дя даьылды. Буна эюря, Гурултай бу проблемя диггят етмяли вя ихтисаслашма мяркязлярини гурма пройектлярини щяйата кечирмялидир. Бу йол иля Тцрк Республикалары иля тящсыл ортаглашмасы йаранажагдыр. Ейни просес ичярисиндя Тцркийя иля елм сащясиндя гаршылыглы ялагяляр йцксяляжяк, бу тябии олараг ортайа чыхажагдыр. Ейни заманда биз щяр эцн Тцркийяйя эялмирик вя беля гурултай сырасында Тцркийя елми иля танышлыьа наил олуна биляр. Щяр гурултайда щансы юлкя олурса олсун, беля фяалиййятляр йапылмалыдыр. Эяляжяк гурултай­ларда бу мясяля диггятя алынсын (3, с.153).

        Мящяррям Ящмядов ися юз чыхышында вурьуламышдыр ки, тцрк халгларынын бир-бириня даща чох йахынлашмасы цчцн, юнжя онларын дилляринин йахынлашмасы важиб шяртлярдян биридир. О диллярин йахынлашмасы цчцн, щяр шейдян юнжя бу диллярин терминолоъи системляринин инкишафы вя щеч олмаса йахынлашдырылмасы ясас шяртдир. Советляр Бирлийиня дахил олан бцтцн тцрк халглары терминолоъи системлярини рус дилиндян алмышлар. Бу бирликдян кянарда йашайан халглар ися башга йердян алмышлар. Инди ортаг тцрк дилинин йарадылмасы цчцн бу терминолоъи системин бирлийи, йахынлыьы важибдир. Мянжя тцрк халгларынын терминолоъи комитясинин йарадылмасына бир ещтийаж вардыр. Икинжи проблем ися, бизим ортаг мядяниййят вя ядябиййат абидяляримизин бир-биримизя таныдылмасыдыр. Эяряк бизим ядябиййат вя мядяниййят тядбирляримиз, бейнялхалг сявиййядя тядбирляр даща фяал, даща актив олсун (3, с.155).

        Тцркийяли профессор Самир Казимоьлу билдирди ки, Тящсил Назиринин бурада иштирак етмясиндян йарарланыб, тялябялярин проблемляри иля баьлы бязи мясяляляря тохунмаг истяйирям. Биринжиси, Тцрк Республикаларындан бурайа эялян тялябялярин дюрд ил ичярисиндя цмуми олараг вя лазым олдугда беш ил дя ола билир, битириб эери дюнмяси лазым. Яэяр бир суал ортайа чыхарса, бу юйрянжиляр ня цчцн бурайа эялмиш, бурадакы мядяниййяти гайыдаркян орайа эютцрмяк, амма мян 1992-жи илдян бяри Анкара Университети Дил Тарих Жоьрафийа Факцлтясиндя профессор хожа олараг чалышырам; йурд харижиындан эялян бцтцн тялябялярля мяним мцнасибятим вар, бунларын щамысы бурада галмаг истяйир, бири дя эери дюнмяк истямир. Йа евляниб галмаг истяйир, йа мастыр йапмаг истяйир вя йа мцхтялиф йолларла бурада галмаг истяйирляр, бу доьру дейил. Яэяр бу тялябяляря мастыр тези вермяк истяйирикся, сонрадан доктора мцдафия етдирмяк истяйирикся, бу тялябяляр, дюрд ил ичярисиндя тящсили дя битдикдян сонра вятянляриня дюнмялидирляр, цч ил юз сащяляриндя чалышмалыдырлар, ондан сонра яэяр мцмкцнся эялсин бурада мастыр вя йа доктора мцдафия етсин. Икинжи мцщцм мясяля тягацдля баьлыдыр. Тялябяляримиз дярся эялмир вя йа йахшы чалышмыр, онларын тягацдцнц кясирик. Тягацд кясилдими ейни заманда тялябя йатагханадан атылыр, тялябя байырда галыр, байырда галан тялябя эялиб оьурлуг едяжяк, савашажаг вя йа башга бириня саташажаг, вятяня дюнмяйяжяк тялябя; чцнки анасы, атасы онун кафасыны гыражаг, биз сяни охумаьа дюндярмишик, нийя эери гайытдын дейя. Бу проблем вар, тяхминян 20-30 тялябянин тягацдц кясилмиш, йатагханадан чыхарылмыш, бу тялябяляр вятяня дюнмцр, эедиб Истанбулда мцхтялиф ишлярля мяшьул олур. Буну да тящсил назирлийинин диггятя алмасыны истяйирям (3, с.155).

        ЫВ “Тцрк дювлятляри вя топлумларынын достлуг, гардашлыг вя ямякдашлыг” гурулта­йында Милли Еэитим Баканлыьынын Тямсилчиси юз мярузясиндя билдирди ки, бу ил, йалныз Азярбайжана 425 мин китаб эюндярдик. 425 мин Азярбайжан юйрянжисинин цзяриндя бу китаб, Азярбайжан сащибляриня, Тцрк Милли Еэитимин, милли Пийанэо вя Зираат Банкасы­нын ярмяьаныдыр, 425 мин азярбайжанли йаврумуз бу анда дярс китабы олараг бизим эюндярдийимиз китаблары охуйур (3, с.158). Мустафа Байракдар ися чыхышында мялумат верди ки, Азярбайжанда бир илащиййат Факцлтяси ачылмыш, Тцркийя Дяйа­нят Вягфи вя Дяйанят Ишляри Башганлыьы вя Тцркийядя бир университетимизя баьлы олараг давам едир (3, с.160).

        В “Тцрк дювлятляри вя топлумларынын достлуг, гардашлыг вя ямякдашлыг” гурултайында чыхыш едян Айсал Айтач тящсил проблемляриня тохунараг гейд етмишдир ки, Совет­ляр бирлийинин даьылмасы иля мцстягилликляриня говушан Тцрк Республикалары, Тцрк вя акраба топлулуглары иля юлкямиз арасында башлайан достлуг вя ямякдашлыьын тямялиндя ейитим-юйрятим эюрмякдядир. Юлкяляримиз арасындакы тарихи вя кцлтцрял бирлийин щяйата кечирилмясиндя ися ян бюйцк вязифя щяр бахымдан йетишмиш инсана дцшмякдядир. Тярбийя вя тящсилдя ясас олан инсана олан йатырымдыр. Бу сябябля ейни сойдан эялян, ейни ганы дашыйан вя ейни тарихя сащиб олан инсанларын бирлийини эцжляндирмяк мягсядиля башладылан вя Милли Еэитим Баканлыьы структурунда, цмуми мцдирлийимизин ялагяляндирилмясиндя ялагяли гурум вя тяшкилатларла ямякдашлыг щалында йцрцдцлян бюйцк юйрянжи пройектинин башланьыжы олан 1992-1993-жц тядрис илиндян бу эцня гядяр сюзц эедян юлкя вя топлулуглардан юлкямизя тящсил эюрмяк мягсядиля 2127 орта тящсил вя 12.893 али тящсил юйрянжиси олмаг цзря 14.966 юйрянжи эялмишдир. Бу юйрянжилярдян 959-у мязуниййят, 4462-си дя мцхтялиф сябяблярля юлкяляриня дюнмцшдцр. Щяля юлкямиздя 9545 юйрянжи тящсилиня давам етмякдядир (4, с.191).

        В гурултайын материалларындан о да мялум олур ки, 1997-1998-жи тядрис илиндя дя тцркдилли юлкяляря 1979 юйрянжи контенъаны да верилмишдир. Тящсил системляримиздя бирликдялийимизи тямин етмяк вя бу юлкялярин тярбийя-тящсил хидмятляриня йардым мягсядиля назирлийимиз тяряфиндян бу республикаларда 12 мяктяб вя 6 Тцркийя тцркжяси еэытим-юйрятим мяркязи ачылмышдыр. Бу гурумларда 218 мцяллимимиз иля 2808 юйрянжийя тялим-тярбийя хидмяти верилмякдядир. Анжаг пройектин тялябляриня уйьун олараг Тцркыйя тцркжясинин йайылмасы мягсядиля бу мяркязлярин ян уйьун олдуьу сащялярдя ачылмасы чалышмалары да давам етмякдядир.

ЯДЯБИЙЙАТ

1. Щейдяр Ялийев вя Шярг, 6 жилддя, Ы китаб (Мцяллиф-тяртибчиляр: Галей Аллащвердийев, Вящдят Султанзадя). Бакы, “Турал–Я” НПМ, 2002, 384 с.

2. Щейдяр Ялийев вя Шярг, 6 жилддя, ЫЫЫ китаб: Тцркийя Жцмщуриййяти (Мцяллиф-тяртибчиляр: Галей Аллащвердийев, Вящдят Султанзадя). Бакы, “Чашыоьлу”, 2003, 472 с.

3. Тцрк Девлет ве Топлулукларынын В Достлук, Кардешлик ве Ишбирлиэи Курултайы, Анкара, Тцдев, 1997, 728 с.

4. Тцрк Девлет ве Топлулукларынын ВЫЫ Достлук, Кардешлик ве Ишбирлиэи Курултайы, Памуккале-Денизли, Тцдев, 1999, 780 с.

5. Онунжу Тцрк Девлет ве Топлулуклары Достлук, Кардешлик Ве Ишбирлиэи Курултайы Эенел Курул Сонуч Билдирэеси 20 Ейлцл 2006, Анталйа. “ЙОМ” (Тцрк Дцнйасы мядяниййят дярэиси),Бакы, 2007, сайы: 5, с. 132-135.

6. Тцркдилли дювлятлярин вя топлулугларын 10-жу достлуг, гадрашлыг вя ямякдашлыг гурултайы. Дирчялиш – ХХЫ яср, 2006, № 8-9 (102-103), с. 34-38.

7. Тцрк дювлят вя жямиййятляринин ХЫ достлуг, гардашлыг вя ямякдашлыг гурултайында Азярбайжан Президенти Илщам Ялийевин нитги. ”Азярбайжан гязети”, 18 нойабр 2007-жи ил № 260 (4776), с.1-3.

Материалларла бцтювлцкдя таныш олмаг цчцн ъурналын чап вариантына мцражият едя билярсиниз.

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page