КУЛТУРОЛОЪИ МЯСЯЛЯЛЯР
Т. САЛАЩОВУН ЯСЯРЛЯРИНДЯ ФРАНСА ВЯ ИТАЛИЙА МЮВЗУСУ
Ниэар ЯЛЯСЭЯРОВА
Search

КУЛТУРОЛОЪИ МЯСЯЛЯЛЯР
К. ЯЩМЯДОВУН ЙАРАДЫЖЫЛЫЬЫНЫН КАМИЛЛИК ВЯ СОНРАКЫ ДЮВРЦ БОЙАКАРЛЫЬЫ
Эцлнаря ХАЛЫГОВА
1960-90-ЖЫ ИЛЛЯРИН ТЕАТР ЕСТЕТИКАСЫ ВЯ РЯГС
Ясяд РЗАЙЕВ
МУЗЕЙЛЯР МИЛЛИ ИРСИН ГОРУЙУЖУСУ ВЯ ТЯБЛИЬАТЧИСИ КИМИ
Елфира ГУРБАНОВА
АКАДЕМИК РАСИМ ЯФЯНДИЙЕВИН ЯСЯРЛЯРИНДЯ АЗЯРБАЙЖАН ИНЖЯСЯНЯТИНИН ТЯБЛИЬИ
Ясмяр АБДУЛЛАЙЕВА
ЙУЬ МЯРАСИМЛЯРИНИН ТЯШЯККЦЛ ПАРАМЕТРЛЯРИ
Фяридя ЖЯЛИЛОВА
МЦАСИР ГЯРБ МЯДЯНИЙЙЯТ-
ШЦНАСЛЫЬЫНДА ТАРИХИ ТИПОЛОЭИЙАНЫН МЕТОДОЛОЪИ ПРОБЛЕМЛЯРИ

Заур ЖЯФЯРЗАДЯ
Т. САЛАЩОВУН ЯСЯРЛЯРИНДЯ ФРАНСА ВЯ ИТАЛИЙА МЮВЗУСУ
Ниэар ЯЛЯСЭЯРОВА
ТЕАТРДА ЛИРИК-ПСИХОЛОЪИ ЦСЛУБУН ЙАРАНМАСЫ ТАРИХИНДЯН
Сядагят ЯЛИХАНОВА
АЗЯРБАЙЖАН ВЯ ТЦРКИЙЯ ЕЛМИ-МЯДЯНИ ЯЛАГЯЛЯРИНИН ИНКИШАФЫНДА ТЦРК ДЮВЛЯТ ВЯ ТОПЛУЛУГЛАРЫНЫН ЯНЯНЯВИ ДОСТЛУГ, ГАРДАШЛЫГ ВЯ ЯМЯКДАШЛЫГ ГУРУЛТАЙЛАРЫНЫН РОЛУНА ДАИР
Фярганя ЩЦСЕЙНОВА
ХIV ЯСР ТЯБРИЗ СЯНЯТКАРЛАРЫНЫН ЯСЯРЛЯРИНДЯ РЯСМИН ФОРМАЛАШМАСЫ
Lalя MЯMMЯDOVA
ЖЯФЯР ЖАББАРЛЫНЫН “ОГТАЙ ЕЛОЬЛУ” ЯСЯРИНДЯ МИЛЛИ ТЕАТР КОНСЕПСИЙАСЫ
Эцлчин КАЗЫМОВА
МИЛЛИ АДЯТ ВЯ ЯНЯНЯЛЯР МЯНЯВИ, ЯХЛАГИ ДЯЙЯРЛЯР КИМИ
Йашар ВЯЛИЙЕВ
АДИЛ ИСЭЯНДЯРОВУН ЙАРАДЫЖЫЛЫЬЫНДАН ШТРИХЛЯР
Рейщан НОВРУЗОВА
НОВРУЗ ВЯ ОНУН ТАРИХИ КЮКЛЯРИ
Ринат ЯЛИШАНОВ
БОЛШЕВИКЛЯРИН АЗЯРБАЙЖАНДА МЯДЯНИ ИНГИЛАБ СИЙАСЯТИ
Халяддин СОФИЙЕВ
ИСЛАМ МЯДЯНИЙЙЯТИ АРЕАЛЫНДА ЭЮЗЯЛЛИК КОНСЕПСИЙАСЫ ЩАГГЫНДА.
Тащир ЧЕЛИКБАЬ

 


1964-жц илдя Т. Салащова Франса вя Италийада олмаг хошбяхтлийи нясиб олду. Бу сяфяр онун мцряккяб йарадыжылыг дцшцнжяляри, мцяййян мянада йени ахтарышлар, даща зянэин рянэкарлыг ещтирасы иля мцшайият едилиб. Она эюря дя Леонардо вя Сиен фрескаларынын, Тинторетто вя Микеланжелонун, Ботичелли вя Тисианын юйрянилмяси, шцбщясис, ряссамын сонракы йарадыжылыьынын инкишафында бюйцк рол ойнамышды.

        Салащовун йарадыжылыьынын инкишафында харижи юлкяляря сяфярляр бюйцк рол ойнайыблар. Бу сяфярлярдя ряссамы бу вахта кими таныш олмадыьы юлкянин вя онун халгынын щяйат тярзини эюрмяк имканы марагландырырды. О бюйцк марагла щямин юлкянин мцасир инжясянятини вя ян йахшы классик ирсини юйрянир. 1964-жц илин ийунунда Салащов Италийадакы Рома Ряссамлыг Академийасынын баьына эедир.

        Онун ишляриндя енерэийа вя сяртлик вар. Мцасирлик вя ейни заманда милли юзцнямяхсуслуг щисси иля ашыланыб. Бу ясярлярдя монументаллыг мязмунун дахили ящямиййятлилийи вя форманын цмумилийи цзви бцтювлцкдя юз яксини тапыб.

        Салащовун хариждя ишлядийи ясярлярдя ъанрлар жцрбя-жцрдцр. О, тематик таблолар, портретляр, мянзяряляр йарадыр. Лакин Тащир Салащов бу ъанрларын щяр бириндя ишляркян, даим щяйат щадисяляриня гаршы щяссасдыр вя тясвир васитяляринин сечилмясиндя жиддидир.

        Бу ясярлярдя яэяр мянзяряляр Салащовун ишляриндя инсанларын фяалиййяти иля зянэиндирся, онун харижи юлкялярдяки инсанларын портретляриндя ися биз ясасян инсанын щяйаты иля сых ялагядар олан ишэцзар, сянайе вя шящяр мянзяряляри иля растлашырыг. Салащовун портретляриндяки инсанлар – бу щямишя ямяк вя йарадыжы инсанлардыр. Онун портретляриндя тясадцфян бирдян-биря эюрцнян шяхс йохдур. Онларда биз щямишя адама аид чохлу тяяссцрат синтези эюрцрцк. Салащовун портретляринин гящряманлары бу юз заманынын, дювранынын инсанларыдыр. Онун “Эянж оьланын портрети” дя белядир.

        Ыталийа Салащова чох шей верди. Чохуна бахды, эюрдцкляри щаггында чох дцшцндц вя классик ирся аид эюрдцклярини йенидян дярк етди. Микеланжело вя Ботичелли ону чох щейран етди. Салащов йазыр:

        “Щяр эцн Ябяди шящяр бизим гаршымызда о дяряжядя йенилик ачырды ки, сонда Щютенин ардынжа биз дя йалныз щейранлыьа демяйя мяжбур олурдуг: “Ащ Рома, сян там алямсян – о алямсян ки, биз сянин йалныз бир щиссяни эюря билдик”.

        ...Бу шящярдя мяшщур музейлярля, килсялярля, фявварялярля, антик харабалыгларла бярабяр, диэяр диггятялайиг бахымлы йерляр вар. Онлардан бири - яксяр щалларда ядябиййат вя кинода хатырланан юзцнцн мянзяряли дик пиллякянли Испанийа мейданыдыр. Бу мейданын ятрафында Романын бядии щяйаты жямляниб. Бурада ряссамлар вя шаирлярин топландыглары чохлу кафе вя тракторийалар, шякил галерейалары вя салонлары мювжуддур. Щямин галерейа вя салонларда сяняткарларын ясярлярини алмаг олар.

        “Биз бир дяфя сящяр Ватиканда Сикст капелласына бахырдыг. Онун чох щцндцр Микеланжелоуын фрескалары иля бязядилмиш таванынын рянэкарлыьыны Велфлин кими бюйцк билижи – бир вахт ону “ряссам вя тамашачы цчцн жяфянэийат адландырмышды”.

        П. Д. Корин яввялжядян нязярдя тутдуьу биноклу чыхартды вя ону даиря бойу бурахды. Бах бу ан сяккиз эушядя дягиг Микеланжело сяняткарлыьынын бюйцклцйц, гейри-адилийи там дяряжядя жанланды. Щейрятлянирсян, инанжыл папа ЫЫ Йули онун гаршысында нежя башэижялляндирян мясяля гоймушдур вя бюйцк ряссам ону нежя дащийаня щялл етмишдир.

        Эюрцнцр бцтцн щяйаты бойу чатажаг тяяссуратдан башга Тащир Салащов Италийадан блокнотда чохлу гыса гейдли ескизляр, албомда чякилмишляр вя бир сыра мянзяряляр эятирмишдир. О, Рома вя Флоренсийаны, Сиена вя Венесийанын сяжиййяви жящятлярини щисс етмяйя вя гейдляриндя вермяйя наил олмушдур. Минлярля ряссамын диггятини жялб едян шящяр мянзяряляриндя о щяр дяфя няйи ися йени бир жящяти эюрмяйя, шящярин мемарлыг вя юзцнямяхсус хцсусиййятлярини, онун щяйат ритмини дуймаьы бажармышдыр. Мянзяряляр чох мцхтялиф, бязян зиддиййятли колорит васитяляри иля щялл олунмушдур.

        Тащир Салащов сярт эярэинликдя вя рянэин тямкинли эюзяллийиндя бу тамамиля эюзлянилмяз мянзярянин патриархал жазибя гцввясини вермяйи бажарыб. Бу иш цзяриндя ишляркян ряссам яла рясмляр – етцдляр чякиб. Онлары шякилля мцгайися едяркян, биз эюрцрцк ки, Салащов тяк мотивдян нежя цмумиляшмиш вя монументаллашдырылмыш мянзяря йарадыр.

        Беля ки, йаьышдан сонра йцнэцл думан Ромадакы мцгяддяс Пйотр мейданынын цзяриня галхаркян онун тясвири мави боз гаммада чякилиб. Щаванын мави шяффафлыьы, йцнэцлвары думанда нящянэ баш кился вя онун гцббяси алтында тялясян ращиблярин гара фигурлары верилиб. Мемарлыьын эюзяллийи, нящянэлийи, онун нисбятинин ащянэдарлыьы щисс едиляжяк дяряжядя верилиб. Ейни заманда ишыгланманын гейри-адилийи тамашачыйа мялум олан мянзярянин гярибялийини вя йенилийини чатдырырды.

        “Рома. Тиберина адасы” мянзярясиндя - монументаллыг, пластик айдынлыг вя эюзяллик вар. О гара контур истифадя едилмякля чящрайы-гара – йашыл гаммада щялл олунуб.

        “Рома кварталы” мянзярясиндя шящярин юзцнямяхсуслуьу яла тярздя верилиб. Кющня евляр, дар кцчяляр, ипдян алт палтары асылыб вя рянэарянэ ъалцзляр, кцчя бойу кечянлярин фигурлары эюрцнцр. Йохсулларын ади, щярэцнкц кварталы эюстярилиб.

        Тащир Салащову Романын мцхтялиф районлары жялб едир. Будур, мисал цчцн, “Америка Ромасы”, эцнля парлаг ишыгландырылмыш эюйдялян нящянэляри. Онлар саилиндя машын жярэяси дуран щовузун суйунда якс олунурлар. Гейри-ади эежя ишыгланмасында Колизей эюстярилиб. О санки ону ишыгландыран проъекторларын гырмызы ишыг шяфяги иля йуйулур. Гырмызы фонда онун харабалыгларынын бюйцклцйц иля нязяря чарпыр.

        Италийада йаьлы бойа иля чякилмиш мянзярялярдян ялавя темпера иля силсиля дязэащ акварелляри йарадылыб. Тез-тез чох тялясик, яввялжядян щеч бир щазырлыг эюрцлмядян ижра олунан ескизляр бу вя йа диэяр шящярин чох эюзял вя рянэ йюнцмцня эюря мцхтялифлийи иля сечилян ишляр нязяри жялб едир.

        “Флоренсийа” мянзярясиндя - ачыг сяма вя бир гядяр мюжцзяли кцчялярин наьылвари эюзяллийи якс олунур. Диварларын, сякилярин вя кирямитли дамларын рянэ чаларлыглары чешидли вя зянэиндир. Кцчяляр юзлярини чох сярбяст щисс едян стаффаъ фигурларла долудурулуб.

        Тащир Салащовун акварелиндя Венесийа – парлаг, тянтяняли, там рянэ севинжиндядир. Кичик дюнэядян каналын мави йашыллыьы вя аь балконлу вя чярчивялянмиш пянжяряли бязякли гырмызы башы эюрцнцр. Канал бойу шцвцлцн жялд щярякяти иля итялянилян гондола шцтцйцр.

        Тащир Салащов Венесийада олмасы барядя образлы тярздя йазыр:

        “Бяхтимиздян, биз Венесийайа бярякятли Италийа йайынын гуртаражаг чаьында чатдыг. Бу заман эцн юзцнцн эюз гамашдырыжы парылтылары иля сарайлары долдурур, дар каналларын тцнд суларында якс олунурлар вя мцгяддяс Марк мейданы санки нящянэ наьылвары гярибя сарайларла щашийялянмиш ал-гырмызы, сясли-кцйлц, мцхтялиф дилли кцтля иля долмуш карнавал залына чеврилир. Венесийа о эцнляр бизим гаршымызда санки Каналеттонун кятанларындакы жанлы вя байрамсайаьы тярздя жанланыр вя щямин ан гейри-ихтийари олараг фырча йахуд карандаш эютцрцрсян...”

        Шян вя ишыглы Венесийа якслийиндя, Ватикан тамамиля башга емосионал сяпкидя мянзяря щялл олунуб. “Ватиканын диварлары юнцндя” ясяриндя юн планда мящяжжяря салынмыш пянжяряли аьыр нящянэ диварлар мцгяддяс Пйотр килсясинин сцтунлары вя гырмызы вя гара ябаларда ращиблярин фигурлары эюрцнцр. Тащир Салащов бир нечя гейри-ади бахыш кюлэяси сечир – мцгяддяс Пйотр килсясинин сцтунлары тяряфиндян бахыш Ватиканын нящянэ диварлары пянжярялярдяки аьыр мящяжжярляр иля рямз мянасы кясб едирляр.


1. Зингер Е.А. Таир Салахов. Москва, Советский художник, стр.103

2. Каплан С. М. , Таир Салахов. Советский художник, 1967. 105 с.


3. Няжяфов М. Тащир Салащов: щяйаты вя йарадыжылыьы. Бакы, Йазычы, 1981, 62 с.

Материалларла бцтювлцкдя таныш олмаг цчцн ъурналын чап вариантына мцражият едя билярсиниз.

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page