ЕТНОМУСИГИШЦНАСЛЫГ
ЙАСТЫ БАЛАБАНЫН ЩЯСРЯТ НАЛЯСИ
Севда НУРУГЫЗЫ
Search

ЕТНОМУСИГИШЦНАСЛЫГ
МУЬАМ ИФАЧЫЛЫЬЫ СЯНЯТИНДЯ ХАНЯНДЯ ВЯ САЗЯНДЯ ДЯСТЯЛЯРИНИН РОЛУ
Мяжнун КЯРИМОВ, Фуад ЯЗИМЛИ
ШАМАН АЙИНЛЯРИНИН МУСИГИСИ ЩАГГЫНДА
Сялтянят ТАЬЫЙЕВА
АЗЯРБАЙЖАН ХАЛГ МЯИШЯТ МАЩНЫЛАРЫНА БИР НЯЗЯР
Айтякин ЩЯСЯНОВА
ХАНЯНДЯЛИК СЯНЯТИНЯ ДАИР
Рафаел МУСАЙЕВ
ФЛЕЙТА ВЯ НЕЙ МУСИГИ АЛЯТЛЯРИНИН МЦГАЙИСЯЛИ ТЯЩЛИЛИ
Илщам НЯЖЯФОВ
АЗЯРБАЙЖАН ВЯ ТЦРК МУСИГИСИНДЯКИ ЪАНР ПАРАЛЕЛЛЯРИНЯ ДАИР
Сещраня ГАСЫМИ
ЙАСТЫ БАЛАБАНЫН ЩЯСРЯТ НАЛЯСИ
Севда НУРУГЫЗЫ
ХАЛГ МАЩНЫЛАРЫНА ДАИР ЦЗЕЙИР ЩАЖЫБЯЙОВУН АРАШДЫРМАЛАР
Севда МЯММЯДЛИ
АЗЯРБАЙЖАН ХАЛГ ЧАЛЬЫ АЛЯТЛЯРИ АНСАМБЛЫНДА КАМАНЧАНЫН РОЛУ
Йагут СЕЙИДОВА
ХАЛГ МАЩНЫЛАРЫНЫН АЗЯРБАЙЖАНДА ВЯ ТЦРКИЙЯДЯ ИФАЧЫЛЫГ ВАРИАНТЛАРЫНЫН ПОЕТИК МЯТНИНЯ ДАИР
Ашкын ЧЕЛИК
ГУРБАН ПИРИМОВУН ЙАРАДЫЖЫЛЫЬЫНДА “ЧОБАН БАЙАТЫ”
Нярмин ИБРАЩИМОВА
АШЫГ МУСИГИСИНИН БЯЗИ ЛАД-МЯГАМ ХЦСУСИЙЙЯТЛЯРИ
Ханым ЯЛИЙЕВА
АЗЯРБАЙЖАН МУЬАМЫ ГАФГАЗ РЕЭИОНУНДА
Муьам инжясянятинин тарихи жоьрафийасы. Проблемин гойулушуна даир

Ариз АБДУЛЯЛИЙЕВ
АЗЯРБАЙЖАН ВЯ ТЦРК МУСИГИСИНИН МЦГАЙИСЯЛИ ТЯЩЛИЛИНИН БЯЗИ АСПЕКТЛЯРИ
Айнуря ГУЛИЙЕВА
МУЬАМ ВЯ ЗАМАН
Илгар ЯЛИЙЕВ
ШЯКИ МУСИГИ ФОЛКЛОРУНУН ЪАНР ТЯСНИФАТЫ
Сяадят ТЯЩМИРАЗГЫЗЫ

 


        Азярбайжан ядябиййатынын вя бцтцн Тцрк дцнйасынын танынмыш истедадлы йазычысы Елчин бу эцн дцнйа ядяби фикринин ян юнжцл сяняткарлары иля бир сырада дайаныр. Юмрцнцн 48 илини ядябиййатымызын, мядяниййятимизин вя елмимизин инкишафына щяср етмиш дцнйа шющрятли йазычынын мяняви зянэинлийи, интеллектуал сявиййяси, ижтимаи хадимлийи вя мцдриклийи она бюйцк нцфуз вя халг мящяббяти газандырмышдыр. Онун чохшахяли вя зянэин йарадыжылыьы тякжя Азярбайжанда дейил, бир сыра дцнйа халгларынын дилиня тяржцмя олунмуш, йцксяк тираъларла бу юлкядя йайылараг чохмилйонлу охужу аудиторийасы тяряфиндян севиля-севиля охунур. Онун ясярляринин тираъы беш милйондан артыгдыр. Йазычынын мцхтялиф диллярдя йцзя гядяр китабы няшр олунуб.

        Эюркямли гялям сащибинин Азярбайжанда, Тцркийядя вя Русийада бюйцк мцвяффягиййятля сящняляшдирилмиш драм ясярляри сяняткара бюйцк драматург шющряти газандырыб.

        Халг йазычысынын чох чешидли, зянэин бядии вя елми йарадыжылыьы сон дюврлярдя ядябиййатшцнаслыьын вя сянятшцнаслыьын елми тядгигат обйектиня чеврилиб, бу йюндя щятта харижи юлкялярдя дя арашдырмалар, елми монографийалар вя диссертасийалар йазылыр. Чцнки «Елчин йарадыжылыьы мащиййят етибариля щямишя мцасирдир, новаторлуг хассясиня маликдир, бизи дцшцндцрян суаллара бядии-естетик, фялсяфи-психолоъи, ижтимаи-сосиал жаваблар ахтаран, буну образларла, бядии иникас йолу иля ифадя едян йарадыжылыгдыр». (Вагиф Йусифли).

        Елчинин ясярляри телевизийа реъиссорларынын да диггят мяркязиндя олмуш вя онун щекайяляри ясасында бир нечя телевизийа тамашалары щазырламышлар. Бу бахымдан йазычынын «Сары эялин» щекайяси ясасында реъиссор Мящяррям Бядирзадянин щазырладыьы телевизийа театры тамашачылар тяряфиндян марагла гаршыланды. Йазычынын 15 декабр 2001-жи илдя «525-жи гязет»дя дярж олунмуш вя щямин гязетин тясис етдийи «Илин бядии ясяри» мцкафатына лайиг эюрцлмцш «Сары эялин» ясяриндя гядим вя зянэин мядяниййятимизин эетдикжя унудулмасы, она биэанялик ясл вятяндаш йаньысы иля тясвир едилир.

        Тамашанын илк кадрлары Фятулланын Фирузя иля севишмяси сящняси иля башланыр. Вя бу севэи сящнясини мцьянни Акиф Исламзадянин охудуьу «Сары эялин» мащнысы мцшайият едир. Фирузянин (Рада Нясибова) «Елчиляри эюндяр, Фятулла» - жавабындан сонра Фятулланын (Мещман Пирийев) адамлары Жяфярэиля (Видади Ялийев) елчилийя эедирляр. Яслиндя Фятулланын (Мцдщят Айдын) балабаны ялиндян йеря гоймасы папагчы Жяфяр кишинин ики айаьыны бир башмаьа диряйиб «мян зурначалана гыз вермяйяжяйям» фикриндян сонра баш верир. О, юз мящяббяти наминя - «айа, эцня мейдан охуйан» севэилиси Фирузядян ютрц «щяйатынын мянасы щесаб етдийи балабандан ял чякиб» кларнет чалмаьа башлайыр.

        Нявясинин ад эцнцня щядиййя алмаьа имканы олмадыьындан Фирузянин (Пярваня Гурбанова) мейня йарпагларыны базарда сатмаг истямяси Фятулладан (М.Айдын) ютрц эюзлянилмяз бир зярбя олур. «Анжаг кцррейи-ярз алт-цст олсайды да, Фятулла разы ола билмязди ки, онун евиндя еля бир вязиййят йарансын ки, нявясиня щядиййя алмаг цчцн Фирузя базара эедиб йарпаг сатмаг фикриня дцшсцн». Фятулла тясадцфян базарда Ялякбярля (Мирзя Аьабяйли) растлашыр. Ялякбяр она янтиг яшйа алмасыны билдирир. Ещтийаж цзцндян Фятулла «евинин чох язиз бир ярмаьаны»ны, беш йцз йашлы балабаны сатмаг фикриня дцшцр. Анжаг чох тяряддцд едир. Чцнки бу балабан она ата-бабасындан галмышды. Фикирляшир ки, «бу балабаны сатса, йа кимяся верся дядя-бабасынын рущу гаршысында кишийя йарашмайан бир иш эюрмцш олар». О, Фирузянин мяслящятиня вя хащишиня беля, гулаг асмыр. Фирузя она чох исрар едир: «Фятулла, гурбан олум сяня, башува дюнцм, Фятулла, сатма балабаны, Фятулла, билирям, мяня эюря сатырсан о балабаны, амма сатма, Фятулла, бир гялят иди, елядим, шейтан аздырды мяни, йарпаг сющбяти, сяня лайиг сющбят дейилди, башува дюнцм, сатма о балабаны, щяр эцн дарыхажагсан о балабанчун, Фятулла... Вя Фирузя ня иллащ еляди, йалварды, аьлады, амма Фятулланы фикриндян дюндяря билмяди».

        Беляликля, Фятулла ещтийаж цзцндян балабаны Ялякбяря сатыр. Бир эцн Фятулла телевизорда ешидир ки, онун гядим балабаны Нйу-Йорка – Мистер Бйументаллын музейиня эедиб чыхыб. О сарсылыр, санки балабанын хиффятини чякир. Щятта йухусунда да эюрцр ки, Ялякбяр онун йасты балабаныны юзцня гайтарыр. О, чох севинир, лакин йенидян тяяссцфлц хатиряляря далыр. Тамашачы дцшцнцр ки, ахы, Фятулла дядя-бабадан галма гядим, сядяфли балабаны ня цчцн сатды? Яслиндя тамашанын ясас идейасы бир балабанын тимсалында итирилмиш мяняви дяйярляри арамагдыр. Щям йазычынын, щям дя реъиссорун ясас мягсяди будур ки, милли дилин, мусигинин, мядяниййят вя фолклорун унудулмасы щям дя милли йаддашын итирилмясидир. Елчинин юзцнцн дедийи кими: «Тарих сюзцнцн ян универсал мянасы – йаддашдыр, чаьдашлыьа доьру мин илляр ярзиндя йол эялян бяшяр щяйатынын прогрессив йекуну олуб, милли варлыьы, милли мядяниййятин йашарлыьыны мцяййян едир, шяртляндирир. Ядябиййат, сянят – бу варлыг формаларындан бири, бялкя дя биринжисидир, халгын мяняви-мядяни эен йаддашыдыр».

        Тамашадакы бязи щадисялярин (Фирузянин мейня йарпагларыны сатмаг истямяси, балабанын ялдян-яля кечяряк Нйу-Йорка – Мистер Бйументаллын шяхси коллексийасына эялиб чыхмасы вя с.) шярти мяна кясб едир. Бцтцн бунлар мцяллиф фикринин айдынлашмасында ясас васитя ролуну ойнайыр. Гящряманын дахили сясинин ифадя формасы, мяняви-психолоъи дцнйасынын ачылмасы, бцтювлцкдя бцтцн щадисялилик вя драматуръи эярэинлик мцяййян мякан вя заман шяртилийиндя баш верир. Тамашада щадисяляр бир заман мцстявисиндян диэяр заман мцстявисиня кечир. Бурада заман принсипи щям дя драматуръи ящямиййят дашыйыр. Нечя илляр яввялдя баш вермиш щадисяляр индики заман щадисяляринин давамы кими жяряйан етмяйя башлайыр. Даща дягиг десяк, щадисяляр ретроспектив – эерийя заман дюнцмцндя якс етдирилир. М.М.Бахтинин нязяри-естетик фикри иля ифадя етсяк: «Заманын яламятляри мяканда ашкарландыьы кими, мякан да заманда дярк олунур вя заманла юлчцлцр». Бурада заман тякжя фасилясиз вахт ахыны мянасында баша дцшцлмямялидир. Заман о вахт мювжуд олур ки, о, йаддаша кючцрцлцр.

        Тамашада башга бир психолоъи мягама нязяр салаг. Мистер Блйументаллын (Фуад Османов) мянзилиндя гуллугчу зянжи гадын Мерлин Жонсон (Нащидя Исмайылова) «флейтайа бянзяр бир мусиги аляти»нин юз-юзцня йаныглы-йаныглы чалмасына щейрятлянир. Санки гяриблик щяйаты кечирян балабан юз йурдунун щясрятини чякирмиш кими наля чякиб аьлайыр:

        Язизим щей аьларам,
        Дярдимя дярд аьларам,
        Гцрбят йер жяннят олса,
        Вятян дейиб аьларам.

        О, айры дцшдцйц вятянини унутмур. Бу наля вя нисэилин ащы црякляри титрядир. Бу наляни ися анжаг щяйатын мянасыны йемякдя эюрян Мерлин Жонсон (Н.Исмайылова) ешидир. Онун тяхяййцлцндя балабанын бу жцр йаныглы ифасы щям дя образын мяняви-психолоъи аляминин ачылмасына сябяб олур. Гцрбят юлкядя иллярля ичиндя гювр едян арзулары, щяйатында чякдийи мющнятляри, доьмаларына говушмаг арзусу иля йаныглы шякилдя наля едян балабан санки гаршысындакы бу зянжи гадын цчцн чалыр. Бу да тябиидир. Чцнки дярдлинин дярдини йалныз дярдли адам баша дцшяр. Зянжи Мерлин Жонсон да юз вятяниндя мцщажир юмрц йашайыр. Тале охшарлыьынын нятижясидир ки, зянжи гадын цчцн «о йаньы, о гцсся, кядяр онун доьмасына чеврилир». Бцтцн бу ящвалатдан сонра Мистер Блйументалл (Фуад Османов) – сян дяли олмусан – дейяряк Мерлин Жонсону ишдян азад едир.

Материалларла бцтювлцкдя таныш олмаг цчцн ъурналын чап вариантына мцражият едя билярсиниз.

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page