ЕТНОМУСИГИШЦНАСЛЫГ
ШИРВАН АШЫГ МЦЩИТИНДЯ ДАСТАН ИФАЧЫЛЫЬЫ
Ящлиман РЯЩИМОВ
Search

ЕТНОМУСИГИШЦНАСЛЫГ
АЗЯРБАЙЖАН ХАЛГ МАЩНЫЛАРЫНЫН ИШЛЯНМЯСИНЯ ДАИР БЯЗИ МЦЛАЩИЗЯЛЯР
Жаваншир ГУЛИЙЕВ
СЯИД РЦСТЯМОВУН АЗЯРБАЙЖАН ХАЛГ МАЩНЫ МЯЖМУЯЛЯРИ
Арзу ГУЛИЙЕВА
ШЯКИДЯ ХАНЯНДЯЛИК СЯНЯТИ (XX ЯСР)
Сяадят ТЯЩМИРАЗ ГЫЗЫ
ЯЛИБАБА МЯММЯДОВУН ТЯСНИФЛЯРИНДЯ РИТМОИНТОНАСИЙА ПРИНСИПЛЯРИ
Телман ГЯНИЙЕВ
АЗЯРБАЙЖАН ВЯ ТЦРК МУСИГИ ФОЛКЛОРЛАРЫНДА ОХШАР ЙАРАДЫЖЫЛЫГ ХЦСУСИЙЙЯТЛЯРИ
Айнуря ГУЛИЙЕВА
ШИРВАН АШЫГ МЦЩИТИНДЯ ДАСТАН ИФАЧЫЛЫЬЫ
Ящлиман РЯЩИМОВ
ГАРАБАЬ ХАНЯНДЯЛЯРИНИН ГРАММОФОН ВАЛЛАРЫНДА ГОРУНАН ЙАРАДЫЖЫЛЫГ ИРСИ
Рафаил МУСАЙЕВ
АЗЯРБАЙЖАН ХАЛГ МЯИШЯТ МАЩНЫЛАРЫНДА ШЦШТЯР ВЯ ЧАЩАРЭАЩ ЛАДЛАРЫНДАН ИСТИФАДЯ МЯСЯЛЯЛЯРИ
Айтякин ЩЯСЯНОВА
АЗЯРБАЙЖАН ГЯДИМ СИМЛИ МУСИГИ АЛЯТЛЯРИ: САНТУР
Мяжнун КЯРИМОВ
АЗЯРБАЙЖАН ХАЛГ РЯГСЛЯРИНДЯ ЙЮНЯЛМЯ МЯСЯЛЯЛЯРИ
Лейла ЗЮЩРАБОВА
МИЛЛИ ОПЕРАНЫН ТЯШЯККЦЛЦНДЯ МУЬАМ ИФАЧЫЛАРЫНЫН РОЛУ
Нярмин ИБРАЩИМОВА
“ЗАБУЛ-СЕЭАЩ” ДЯСТЭАЩЫНЫН ДИЭЯР СЕЭАЩ ГЯБИЛЛИ МУЬАМЛАРДАН ФЯРГЛИ ХЦСУСИЙЙЯТЛЯРИ
Жаняли ЯКБЯРОВ

 


       Азярбайжан ашыг сянятинин бцтцн мцщитляриндя (Эянжябасар ашыг мцщити, Борчалы ашыг мцщити, Гарабаь ашыг мцщити, Эюйчя ашыг мцщити, Дяряляйяз ашыг мцщити, Иряван ашыг мцщити, Нахчыван ашыг мцщити вя саир) олдуьу кими Ширван ашыг мцщитиндя дя дастан ифачылыьы хцсуси йер тутур. Бунун сябяби ашыг-озан сянятинин халгымызын мяняви дяйярляринин горунуб сахланылмасы, эяляжяк нясилляря ютцрцлмяси, эянжлярин яхлаги нормалар, милли-мяняви дяйярляр цзяриндя йеткинляшмяси просесиндяки юзцнямяхсус вя ясаслы тясири иля баьлыдыр.

        Тарихин чох гядим гатларында йаранан Азярбайжан ашыг сянятинин илкин мцщитляриндян бири олан Ширван ашыг мцщитиндя дастан ифачылыьма ашыг-озанлар чох бюйцк мясулиййятля йанашмышлар. Чцнки дастан сюйлямяк ики мягамы юзцндя жямляшдирир: дярс кечмяк вя имтащан вермяк. Дастан сюйляйян сяняткар ейни заманда щям дярс кечир, щям дя имтащан верир. Ашыг-озан сянятинин билижиляри вя пярястишкарлары чох эюзял билирляр ки, щяр мяжлисдя дастан охунур. Яввяла дастанын сюйлянилмясини шяртляндирян амилляр (вахтын чатмасы, мяжлисдякилярин сявиййяси, сяняткарын габилиййяти) юлчцлцб-бичилмяли, яэяр нятижя мцсбят оларса, сонра дастан сюйлянимялидир. Бу мянада йуханда гейд етдийим ики мягам юзцнц доьрулдур. Чцнки сяняткар дастан сюйляйяркян дастанын мювзу вя мязмунундан доьан идейанын юйрядижиси олур вя ейни заманда сянят хиридарлары гаршысында юзцнцн бцтцн сяняткарлыг хцсусиййятлярини вя истедадыны ашкарлайа билир. Тарихян Ширван ашыг мцщитиндя дастан ифачылыьы ашыьын сяняткарлыг имтащаны кими гябул едилиб. Буна сябяб Ширван ашыгларынын дастан ифачылыьында ашыг сянятинин, демяк олар ки, бцтцн инжяликляринин жямляшдирилмясидир. Ширван ашыг мцщитиндя дастан сюйляйян ашыг ясасян ашаьыдакы хцсусиййятляря малик олмалыдыр:

        1. ряван нитги олмалы;

        2. данышыьынын, дастанда сюйляйян ящвалатын ащянэиня уйьун эязишмяйи, ъест вя мимикалардан истифадя етмяйи бажармалы;

        3. Дастандакы ашыг шеирляринин охундуьу щаважатлары охунма мягамына уйьун сечмяли;

        4. рягс етмяйи бажармалы;

        5. актйорлуг кейфиййятляриня малик олмалы;

        6. сюйлядийи дастаны мцкяммял билмяли;

        7. дастандакы щадисялярля мцасир щяйат арасында мцгайися апармаьы бажармалы;

        8. динляйижини интизарда сахламаьы бажармалы;

        9. дастанын идейасынын мянимсянилмясиня наил олмалы;

        10. динляйижиляри йормамалы вя дастана йамаг кими эюрцнян ялавяляр етмямяли;

        11. саз чалмаьы мцкяммял билмялидир;

        Буна эюря дя устад шилляси эюрмяйян Ширван ашыьы дастан сюйлямяйя жан атмаз. Чцнки йухарыда сайдыьымыз хцсусиййятляри юзцндя жямляшдирмяк цчцн мцтляг мяктяб кечмяк лазымдыр. Устадларын йарадыжылыг ирсини, сяняткарлыг кейфиййятлярини юйрянмядян устад олмаг олмаз. Устад олмайан ашыг ися Ширван ашыг мцщитинин тяляблярини тамамиля юдяйя билян дастан ифачысы ола билмяз.

        Бу сащядя Ширван ашыг мцщитинин устад сяняткарлары камил мяктяб йаратмыш вя олдугжа дяйярли ирс гоймушлар. Хцсусиля, Мирзя Билал, Ашыг Шакир, Ашыг Пянащ, Ашыг Мяммядаьа, Ашыг Аббас вя диэяр устад ашыгларын сянят ирси дастан ифачылыьында дяйярли юрняклярдир.

        Ширван ашыг мцщитиндя дастан ифачылыьы сащясиндя устад ашыг Ящмяд Рцстямовун хидмятляри ися щеч бир мящдудиййят танымыр. Ашыг Ящмядин 2004-жц илдя чап етдирдийи «Дастанлар» китабы вя бу китаба дцшмяйян 10-дан артыг дастаны устад ашыьын явязсиз сяняткар хидмятиндян сораг верир.

        Ширван ашыгларынын репертуарында щеч бир айрысечкилийя йол верилмир. Щям Ширван ашыг мцщитиндя йаранан вя формалашан дастанлар, щям дя Азярбайжанын диэяр ашыг мцщитляриндя йаранан дастанлар Ширван ашыглары тяряфиндян ейни мящяббят вя ейни доьмалыгла охунур. Лакин мягсядим Ширван ашыг мцщитиндя дастан ифачылыьынын юзялликляриндян данышмаг олдуьу цчцн бу мцщитдя йаранан вя формалашан, реэионал хцсусиййятляри юзцндя якс етдирян, устад сяняткарлар тяряфиндян жилаланан бир сыра дастанларын адыны гейд етмялийям.

        «Короьлунун Ширван сяфяри», «Кцчя Рза», «Ширванлы Гящраман шащ», «Адыэюзял вя Аслан шащ», «Ашыг Мирзя Билал», «Йасяф Хязри вя Сящяр Тябризи», «Жанбахыш», «Ариф вя Гярянфил», «Гайнана», «Ашыг Ящмяд вя фалчы», «Фярмаил вя Хураман», «Гийафят», «Зянжанлы Гурбан», «Кярямин Бешдаш сяфяри», «Ашыг Аьамяммяд вя Мярйям», «Мустафа вя Сяням ханым», «Ашыг Билал вя Бадам ханым» вя с. бу кими дастанлар Ширван ашыгларынын репертуарында олан вя ясасян ики група айрылан дастанларын биринжи групуна - йалныз Ширван реэионунда мяшщур олан дастанлар групуна аиддир.

        Ширван ашыгларынын репертуарында олан дастанларын диэяр групуну ися Азярбайжан дастанларынын Ширван вариантлары тяшкил едир. Бунлара нцмуня кими ашаьыдакы дастанлары эюстярмяк олар.

        - «Гурбани», «Аббас вя Эцлэяз», «Ашыг Гяриб», «Валещ вя Зярниэар»,«Алыхан Пяри» (Ширванда «Ванлы Алы хан»), «Ясли вя Кярям», «Новруз»,«Сейди вя Пяри», «Тащир вя Зющря», «Короьлу», «Шащ Исмайыл», «Ниэар вя Мащмуд» вя с.

        Гядим тарихя, зянэин сяняткарлыг ирсиня малик олан Ширван ашыг мцщитиндя дастан ифачылыьы щаггмда бир мягаля чярчивясиндя ятрафлы мялумат вермяк мцмкцн дейил. Буна эюря дя бу мягалядя мювзу иля баьлы ян зярури щесаб етдийимиз мягамлара тохунмаьа чалышдыг. Сон олараг ону гейд етмяйи зярури щесаб едирик ки, Ширван ашыг мцщитиндя дастан ифачылыьыны тяжрид олунмуш шякилдя тядгиг етмяк вя юйрянмяк дцзэцн дейил. Азярбайжан ашыг сянятинин диэяр мцщитляри кими Ширван ашыг мцщити дя цмумян Азярбайжан ашыг сяняти иля чох сых баьлыдыр вя онун кюкляри цзяриндя формалашмышдыр. Буна эюря дя Ширван ашыг мцщитиндя дастан ифачылыьы цмумян Азярбайжан ашыгларынын дастан ифачылыьы ясасында, лакин реэионал юзялликляр нязяря алынмагла юйрянилмяли вя юйрядилмялидир.

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page