ПОРТРЕТЛЯР
АЛИМ, МУСИГИШЦНАС, ПЕДАГОГ (Елмира Абасованын 75 иллик йубилейи мцнасибятиля)
Ниэар ЯЛИЙЕВА
Search

ПОРТРЕТЛЯР
АЛИМ, МУСИГИШЦНАС, ПЕДАГОГ (Елмира Абасованын 75 иллик йубилейи мцнасибятиля)
Ниэар ЯЛИЙЕВА
ИНСАНЛАРА ЭЮЗЯЛЛИК ЩИССИ АШЫЛАЙАН АЛИМ (Э.Абдуллазадя иля Т.Мяммядовун мцсащибяси )
Материалы щазырлады : Жямиля ЩЯСЯНОВА
ЮМРЦН КАМИЛЛИК ЗИРВЯСИНДЯ (Шящла Мащмудова – 50)
Эювщяр ЩЦСЕЙНОВА
УСТАД ТАРЗЯН, ТЯЖРЦБЯЛИ ПЕДАГОГ, МУЬАМ БИЛИЖИСИ… (Вамиг Мяммядялийев - 60)
Афят НОВРУЗОВ

 


       М.И.Глинканын сюйлядийи «мусигини халг йарадыр, биз бястякарлар ися ону аранъиман едирик» мяшщур фикрини бир гядяр башга жцр ифадя едяряк, беля демяк истярдим: «Мусигини бястякарлар йарадыр, мусигишцнаслар ися ону тядгиг едирляр». Вя бу ифадя, рус бястякарлыг мяктябинин классикинин сюзляриня мцвафиг олараг, мусигишцнаслыг сянятинин ящямиййятини, зярурилийини вя дяйярини габарыг сурятдя цзя чыхарыр. Щягигятян дя, мусиги сянятиндя мусигишцнаслыьын мцщцм ролу вардыр.

       Мусигинин юйрянилмяси, дярк олунмасы щямишя йарадыжылыьын йенидян йашанмасы иля баьлы олур. Буна эюря дя мусигинин диэяр сащяляриндя – бястякарлыгда, ифачылыгда олдуьу кими, мусигишцнаслыгда да шяхсиййят фактору щялледижи ящямиййят кясб едир. Мусигишцнас эениш тящсил алмыш, ерудисийалы, пешякарлыг бахымдан щазырлыглы мцтяхяссис олмагла йанашы, мусиги дилинин инжяликлярини билмяли вя ядяби диля йийялянмялидир. Башлыжасы ися о, мусигинин бцтцн тязащцрлярини дяринлийиня кими щяссаслыгла щисс едян вя мянтиги сурятдя гаврайан бир мусигичи олмалыдыр. Г.Нейгаузун сюзляриля десяк, «билаваситя щиссляринля йашадыьыны тяфяккцр юзцнямяхсус шякилдя ишыгландырыр».

       Эялян илин йанвар айында беля эюзял пешяйя малик бир инсанын – эюркямли алим, ижтимаи хадим, педагог, республиканын ямякдар инжясянят хадими, профессор Елмира ханым Абасованын 75 иллик йубилейи гейд олунажаг. Артыг йарым ясря йахындыр ки, онун ады Азярбайжанын мусиги сянятиня вя елминя хцсуси тющфяляр верян, онун инкишафына вя дцнйа мусигиси просесиня интеграсийасына хидмят едян шяхслярин сырасында чякилир.

       Е.Абасова фяалиййят даирясинин эенишлийиня вя мигйасына эюря щягигятян дя «сонсузлуьу ящатя етмяйя» гадирдир, онун профессионал мараглары олдугжа чох-жящятлидир. О, тядгигатчы алимдир – бу, онун фяалиййятинин ян ясас вя ящямиййятли сащясидир; о, щям дя педагог вя маарифчи-мцщазирячи, мусиги тянгидчиси вя публисистдир. Елмира Абасова рящбяр вязифялярдя дя юзцнцн эюзял кейфиййятляри иля фярглянмишдир: 1971-1977-жи иллярдя о, Азярбайжан Елмляр Академийасынын Мемарлыг вя Инжясянят Институтунун Мусиги сяняти шюбясиня рящбярлик етмиш, 1977-1991-жи иллярдя ися Ц.Щажыбяйов адына Азярбайжан Дювлят Консерваторийасынын (индики Бакы Мусиги Академийасынын) ректору олмушдур. 1958-жи илдян Е.Абасова Азярбайжан Бястякарлар Иттифагынын цзвц, 1962-жи илдян мусиги тянгиди бюлмясинин рящбяридир; 1975-1990-жы илляр ярзиндя Бястякарлар Иттифагынын катиби, щямчинин, онун Идаря Щейятинин цзвц кими эениш фяалиййят эюстярмишдир.

       Эюркямли мусиги хадимляриндян данышаркян, чох заман онун аилясинин пешякарлыг яняняляриндян, сцлалясиндян сющбят ачылыр вя сюзсцз ки, бцтцн бунлар хцсусиля шяхсиййятин тяшяккцлц дюврцндя мцяййян йардымчы ролу ойнайыр. Лакин Е.Абасованын тяржцмейи-щалында бу кими щаллар йер алмамышдыр, чцнки онун валидейнляри ади ишчи иди, анжаг онларын аилясиндя мусигини чох севирдиляр. Атасы Ябдцлщямид тез-тез гызы иля опера театрына эедирди. Онун мусиги иля мяшьул олмасы да, диэяр бакылыларын аиляляриндя раст эялдийимиз кими, тябии гаршыланан бир гярар иди. Кичик йашлы Елмира паралел олараг, ики мяктябдя охуйурду – цмумтящсил мяктябиндя вя йеддииллик мусиги мяктябиндя. Онун парлаг мусиги истедады щяля пианочу кими мяктябдя охудуьу иллярдя юзцнц бцрузя вермишди. Дюрдцнжц синифдя охуйаркян (1944-жц илдя) Е.Абасова жидди бир ифачылыг мцсабигясиндя иштирак едир. Щямин мцсабигядя мцнсифляр щейятинин сядри дащи Цзейир Щажыбяйов иди. Мялум олдуьу кими, о, щямишя ушагларла чох марагланырды. Елмира ханым хатырлайыр ки, онун чыхышы заманы Цзейир бяй стулу йахына эятиряряк, онунла лап йанашы отурду вя бцтцн програмы динляди, сонра ися башыны сыьаллайараг, дуруб эетди. Цзейир бяйля бу илк вя йеэаня эюрцшц Елмира ханымын юмцрлцк йаддашына щякк олунду. Сонралар, о, бястякарын щяйат йолдашы Мялейкя ханымла эюрцшцб, цнсиййят йаратдыгда ися онун тяяссцратлары даща да зянэинляшди, ганына, жанына щопду. Цзейир Щажыбяйовун йарадыжылыьы Е.Абасованын елми тядгигатларынын мяркязи сащясиня чеврилди.

       Орта мяктяби гызыл медалла битирдикдян сонра Е.Абасова индики Нефт Академийасына мцщяндис-енерэетик факцлтясиня дахил олур, ейни заманда, мусиги техникумунда (щям дя ики факцлтя цзря: фортепиано вя мусиги нязяриййяси) тящсилини давам етдирир. Лакин мусигийя олан бюйцк севэиси вя мараьы галиб эялир вя о, консерваторийайа дахил олараг, 1955-жи илдя ораны фярглянмя диплому иля битирир. Щяля тялябялик илляриндян мусигишцнаслыг фяалиййятиня башлайан Е.Абасова Сталин тягацдчцсц олур. Мемарлыг вя Инжясянят Институтунун аспиранты олдуьу иллярдя дя мусигишцнас кими фяал чалышыр. Тбилисидя кечирилян Цмумиттифаг сяййар пленумдакы парлаг чыхышындан сонра эянж бакылы мусигишцнас бцтцн юлкядя танынмаьа башлады. 1962-жи илдя ися Е.Абасова Москвада, Цмумиттифаг Сянятшцнаслыг институтунда академик Й.В.Келдышын сядрлик етдийи Елми Шырада «Ц.Щажыбяйовун опера вя мусигили комедийалары» мювзусунда намизядлик диссертасийасыны мцвяффягиййятля мцдафия едир. Бурада о, кечмиш Совет Иттифагынын эюркямли мусигишцнаслары иля таныш олур, йцксяк профессионал сявиййяли мцтяхяссис кими щюрмят газаныр. Щямин вахтлардан Е.Абасова бцтцн бюйцк форумларын фяал иштиракчысы олур, елми мярузялярля чыхыш едир; Бястякарлар Иттифагынын гурултай вя пленумларында, ЫЫЫ Бейнялхалг Мусиги конгресиндя (Москва, 1971), Сямяргянддя кечирилян Йахын вя Орта Шярг халгларынын шифащи яняняли профессионал мусигисинин проблемляриня щяср олунмуш Бейнялхалг Мусиги симпозиумларында (1970-1980-жы илляр) чыхышлары бу гябилдяндир.

       Е.Абасова милли мусигишцнаслыьымызы ящямиййятли дяряжядя зянэинляшдирмишдир: о, 20-дян артыг китабын вя брошцраларын, мцхтялиф мяжмуя вя ъурналларда дярж олунмуш 60-дан артыг елми мягалянин, онларла елми мярузялярин, мятбуат сящифяляриндяки йцзлярля мягалянин мцяллифидир. Онун елми-тядгигат марагларынын маэистрал мювзусу Цзейир Щажыбяйовун йарадыжылыьы иля баьлыдыр. Милли бястякарлыг мяктябимизин банисиня о, беш китаб вя брошцр, чохсайлы мягаля вя очеркляр щяср етмишдир ки, онлардан бир щиссяси «Цзейир Щажыбяйов енсиклопедийасына» (Бакы, 1994) дахил едилмишдир. Е.Абасованын тядгигатларында дащи классик бястякарларымызын тарихи ролу дцнйа мусиги мядяниййятинин инкишафы аспектиндя цзя чыхарылмышдыр. Юзцнцн бцтцн елми фяалиййяти бойу мусигишцнас, щямчинин, Гара Гарайевин дя йарадыжылыьына сонсуз мараг эюстярмишдир вя онун тядгигатлары бястякарын милли цслубунун тякраролунмаз, юзцнямяхсус жящятлярини цзя чыхарылмасы бахымындан мцщцм ящямиййят кясб етмишдир. Онун мцражият етдийи мцщцм мювзулардан бири дя Азярбайжанын мцасир мусиги мядяниййятинин тарихи инкишаф йолунун юйрянилмясиндян ибарятдир (беш жилдлик «ССРИ халгларынын мусигиси» китабында мцвафиг фясилляр Е.Абасова тяряфиндян йазылмышдыр).

       Е.Абасова бир сыра елми конфрансларын, о жцмлядян Цмумиттифаг ящямиййятли тядбирлярин тяшкилатчысы олмушдур. Онун тяшяббцсц иля Загафгазийа бястякарларынын йарадыжылыьы щаггында илк фундаментал китаб, Бястякарлар Иттифагынын мялумат китабчалары мейдана эялмишдир. Щямчинин, гурултай вя пленумларда сяслянян ясярляря даир силсиля шяклиндя аннотасийалар йазылмышдыр. Азярбайжан Дювлят Консерваторийасынын 50 иллийи мцнасибятиля о дюврдя ректор вязифясиндя чалышан С.Щажыбяйовун тяшяббцсц иля консерваторийанын тарихини якс етдирян китаб няшр олунмушду ки, онун да мцяллифляри Д.Данилов, Л.Карагичева, К.Сяфярялийева вя Е.Абасова иди. Китабда 1921-1971-жи илляр ярзиндя консерваторийанын тарихини якс етдирян дяйярли сянядляр топланмышдыр.

       Лекторлуг иши Е.Абасованын фяалиййятинин даща бир айрылмаз тяркиб щиссясидир. Щяля 1960-жы иллярдя маестро Нийази ону лекторлуг-маарифчилик ишиня жялб етмишди вя о, систематик олараг консертлярдя эириш сюзц иля чыхыш едирди.

       Елмира ханымын узун мцддят вя сямяряли сурятдя чалышдыьы Мядяниййят Университети дя ясил маарифчилик ожаьына чеврилмишди. Бязян о, эцн ярзиндя бир нечя дяфя чыхыш етмяли олурду: сящяр Сумгайытда, эцнорта Гарадаьда… Беля бир сцрятли, динамик щяйат темпи иля йашайан Елмира ханым тцкянмяз гцввяйя малик иди. Щятта бир ъурналист онунла эюрцшмяк жящдляри баш тутмадыьына эюря, о, «Вышка» гязетиндя «Тялясян инсан» адлы мягаля дя дярж етдирмишди.

       Е.Абасова республикада мусигили телевизийанын йарадыжыларындан бири олмушдур. Айда ики дяфя онун щазырладыьы «Эянж мусиги щявяскарлары клубу» адлы верилиш ефиря чыхырды. Ону тякжя ушаглар дейил, щям дя йашлылар сейр едирдиляр. Елмира ханымын мусигинин бязян ян чятин баша дцшцлян тязащцрляри щаггында ещтираслы, жанлы данышмаг бажарыьы чохларыны щейран едирди.

       Елмира ханымын бцтцн щяйаты Азярбайжан Дювлят Консерваторийасы иля баьлыдыр. О, 1955-жи илдян бу эцня кими бурада дярс апарыр. 1977-1991-жи илляр ися онун фяалиййятинин ректорлуг мярщялясидир. Бу илляр ярзиндя консерваторийанын йцксялиши наминя о, чох ишляр эюрмцшдцр. Е.Абасованын рящбярлийи алтында бир чох мцсабигяляр кечирилмиш, йениляри тясис едилмишдир. Няфяс алятляри ифачыларынын Биринжи Загафгазийа мцсабигяси, Халг чальы алятляри ифачыларынын Биринжи Республика мцсабигяси бу гябилдяндир. Тялябялярин тяжрцбя кечмяляри цчцн йцксяк сявиййядя шяраит йарадылмышды вя тялябялярдян ибарят консерт груплары кечмиш Советляр бирлийинин бир чох шящярляриндя мцтямади олараг консертлярля чыхыш едирдиляр. Бу консертлярин програмына мцтляг олараг Азярбайжан бястякарларынын ясярляри, халг чальы алятляри ифачыларынын чыхышлары дахил едилирди, эириш сюзц сюйлянилирди. Е.Абасова мцяллим вя тялябялярин елми-тядгигат ишлярини дя кейфиййятжя йени йцксяк сявиййяйя галдырмышды. Бунун нятижясиндя Цмумиттифаг вя Республика елми конфранслары мцнтязям сурятдя кечирилирди.

       Е.Абасованын фяал мцдахиляси иля 1984-жц илдя Ш.Мяммядова адына Опера студийасынын йени бинасынын тикинтиси баша чатды ки, бунун да сящнясиндя бир чох бирпярдяли опералар мцвяффягиййятля тамашайа гойулур (реъиссорлар – Э.Эцлящмядова-Мартынова, Й.Ялийева); щямчинин ушаг мусигили театры тяшкил олунараг, онун консертляри кечирилир. Ян мющтяшям тядбирлярдян бири ися кечмиш ССРИ-нин бцтцн милли консерваторийаларындан эялмиш халг чальы алятляри ифачыларынын консерти иди.

       Елмира ханым щаггында данышаркян, онун даща бир истедадыны – педагоъи истедадыны гейд етмяк лазымдыр. Феноменал йаддаша, парлаг ерудисийайа, мусиги тарихинин инкишаф просесини эениш панорамда ящатя етмяк габилиййятиня малик олан Елмира ханымын мцщазиряляри унудулмаздыр. Ян ясас мясяля ися будур ки, Е.Абасова юз елми мяктябини йаратмышдыр. 14 намизядлик диссертасийанын, онларла диплом ишляринин рящбяри олан Елмира ханымын тялябяляри мцхтялиф мусиги мцяссисяляриндя, ялбяття ки, Мусиги Академийасында уьурла чалышыр.

       Елмира ханым бир чох мусигишцнасларын Мцяллимидир. Бу мяктяби кечян бир шяхс кими, яминликля дейя билярям ки, Елмира ханым бизя ясас бир жящяти – нежя ишлямяйи, юзцня гаршы тялябкар олмаьы, елми щягигят ахтарышларында йеэаня доьру йолу тапмаьы юйрятмишдир. Бу сюзляримля Елмира ханымын тялябяляри олмуш Ряна Мяммядова, Земфира Гафарова, Наиля Кяримова, Ширин Мяликова, Аида Щцсейнова, Ряна Сяфярялибяйова да йягин ки, разылашарлар.

       …Дейирляр ки, инсан щаггында эюрдцйц ишляр ясасында фикир йцрцдцрляр. Е.Абасованын эюрдцйц вя бу эцн дя давам етдирдийи ишляр бир инсанын фяалиййяти чярчивясиня сыьмыр. Ону щаглы олараг, титаник шяхсиййят адландыра билярик. Онун бцтцн щяйаты мусиги елминя вя инжясянятя тямяннасыз, фядакаржасына хидмят мцжяссямясидир.

       Бир дя дейирляр ки, узаг мясафядян даща йахшы эюрмяк олур. Бу щикмятли кяламда юзцнямяхсус ажы щягигят дя вар. Буна эюря дя ялдя етдикляримизи юз вахтында эюрсяк вя гиймятляндирсяк, бялкя даща йахшы олар.

       Йашлы инсанлардан чох тез-тез бу сюзляри ешидирик: «Щя, бизим вахтымызда инсанлар вар иди». Анжаг бизим дюврцмцздя дя еля инсанлар вар ки, юз йарадыжылыг ещтирасы иля эянж няслин гялбини, шцуруну ишыгландырмаьа гадирдир. Онлардан бири дя бизим мцасиримиз Елмира ханым Абасовадыр!

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page