КУЛТУРОЛОЪИ МЯСЯЛЯЛЯР
АБИДЯЛЯРИМИЗИН БЯРПАСЫ – ОНЛАРЫН ГОРУНАРАГ ЭЯЛЯЖЯК НЯСИЛЛЯРЯ ЮТЦРЦЛМЯСИ ДЕМЯКДИР
Йашар ВЯЛИЙЕВ
Search

КУЛТУРОЛОЪИ МЯСЯЛЯЛЯР
АЛМАН - АЗЯРБАЙЖАН ЖЯМИЙЙЯТИ. АЛМАН АЛИМИ А. ВЕБЕР ЩАНСЫ ЯЛАМЯТЛЯРИНЯ ЭЮРЯ МЯДЯНИЙЙЯТИН СЯВИЙЙЯСИНИ МЦЯЙЙЯН ЕДИР?
Чинэиз АБДУЛЛАЙЕВ
МЦАСИР ТЕАТР МЯДЯНИЙЙЯТИНИН ИНКИШАФ ИСТИГАМЯТЛЯРИ ВЯ СЯЩНЯ ДАНЫШЫЬЫ
Фярхуня АТАКИШИЙЕВА
МИЛЛИ ГАДЫН ЭЕЙИМЛЯРИМИЗ АШЫГ ЙАРАДЫЖЫЛЫЬЫНДА
Фязаил ВЯЛИЙЕВ
ЩЯСЯНАЬА САЛАЙЕВИН СЯНЯТКАРЛЫЬЫ ЩАГГЫНДА БЯЗИ МЦЛАЩИЗЯЛЯР
Кямаля МЕЩДИЙЕВА
МИЛЛИ ИДЕОЛОЭИЙА ВЯ МЯДЯНИЙЙЯТ
Намиг АББАСОВ
ХХ ЯСРИН ТЕАТР ТЕНДЕНСИЙАЛАРИНДА РЯГСИН ЙЕРИ
РЗАЙЕВ Я.Р
МЦАСИР АЗЯРБАЙЖАН МЯДЯНИЙЙЯТИНИН ГЛОБАЛ ВЯ РЕЭИОНАЛ ПРОБЛЕМЛЯРИ
Марал МАНАФОВА
УЗАГ ПРОГНОЗ
Мярйям ЯЛИЗАДЯ
ИНТИБАЩ ДЮВРЦ ТЕАТРЫНДА РЯССАМЛЫГ ВЯ СЯЩНЯ ТЕХНИКАСЫ
Назим БЯЙКИШИЙЕВ
«ТЯЩМИНЯ ВЯ ЗАУР»
Эцлнаря ЩЦСЕЙНОВА
ХIХ ЯСР ВЯ ХХ ЯСРИН ЯВВЯЛЛЯРИНДЯ КИЧИК ГАФГАЗЫН ЖЯНУБ-ШЯРГ РАЙОНЛАРЫНЫН НЕЩРЯ НЯЬМЯЛЯРИ
Солмаз МЯЩЯРРЯМОВА
ХАГАНИ ЙАРАДЫЖЫЛЫЬЫНДА МУСИГИЙЯ ДАИР
Ширин БЦНЙАДОВА
АБИДЯЛЯРИМИЗИН БЯРПАСЫ – ОНЛАРЫН ГОРУНАРАГ ЭЯЛЯЖЯК НЯСИЛЛЯРЯ ЮТЦРЦЛМЯСИ ДЕМЯКДИР
Йашар ВЯЛИЙЕВ
ДИНИ-КУЛТУРОЛОЪЫ ТЯДГИГАТЛАРДА “ШИЯ ДИНИНДЯ МЯЗДЯКИ ИНАНЖЛАРЫ” ЯСЯРИНЯ ЕЛМИ-ТЯНГИДИ ЙАНАШМАЛАР
Мцбариз СЦЛЕЙМАНЛЫ

 


       Азярбайжан халгы юз торпаьынын, сярвятинин гиймятини, азадлыьыны дярк едяндян бяри тяжавцзляря мяруз галыб. Бащары хязана дюнян, торпаьы юз ганыйла суварылан халгымыз тарих бойу аьыр сынаглардан кечиб язился дя, башы яйилмяйиб, дизи бцкцлмяйиб.

       Бунунла беля унутмамалыйыг ки, «тарихимиз, мядяниййятимиз мцяййян вахтларда тядгиг едился дя, она тенденсийалы мцнасибят олмуш, бир чох щалларда мяняви дяйярляримизи эюздян салмаг цчцн бу иш гярязли, дахилян миллятя йад вя дцшмян адамлара тапшырылмыш, кимлийимиз, сойкюкцмцз, дилимиз данылмыш, тящриф едилмишдир. Зийалыларымызы савадсыз гоймагдан ютрц тящсил вя маариф системимиз, ялифбамыз, милли мядяниййятя мцнасибятимиз дяфялярля дяйишдирилмиш, юзэяляшдирилмишдир» (8).

       «Азярбайжан Республикасына гаршы ясассыз ярази иддиалары иряли сцрян ермяни миллятчиляри ишьалчылыг ямялляриня щагг газандырмаг мягсядиля Гафгаз Албанийасынын христиан килсяляриня аид бцтцн кился, мябяд вя монастырлары ермяни абидяляри елан едирляр» (9).

       Тябии ки, бу щагсызлыгларын гаршысы эежтез алынажагдыр. Амма бцтцн бунлар бизя ялимизи-ялимизин цстцня гойуб эюзлямяйя ясас вермир. Хатырламалыйыг ки, «Азярбайжанын зянэин милли мядяниййятинин горунуб сахланылмасы вя истифадяси проблемляри юлкянин ясас Ганунунда – Азярбайжан Республикасы Конститусийасында юз яксини тапмышдыр: «Щяр кяс тарихи, мядяни вя мяняви ирся щюрмятля йанашмалы, она гайьы эюстярмяли, тарих вя мядяниййят абидялярини горумалыдыр» (Маддя 40).

       1997-2001-жи иллярдя Азярбайжан халгынын мядяни вя тябии ирсинин мцщафизяси, горунуб сахланмасы, бу ирс яшйаларынын оьурланмасы вя гачагмалчылыг йолу иля дашынмасына гаршы мцбаризянин эцжляндирилмяси сащясиндя эениш Програм гябул едилмишдир. Щямин програм чярчивясиндя республикада ясас Бейнялхалг Конвенсийалар ратификасийа едилмиш, бир сыра ганунлар гябул олунмушдур» (5).

       Бу мянада, сон 5-6 илдя эюрцлмцш мягсяд-йюнлц ишляр хцсуси разылыг доьурур. Беля ки, Азярбайжан Республикасы Президентинин 3 феврал 2000-жи ил тарихли, 270 сайлы Фярманына ясасян Азярбайжан Республикасы Назирляр Кабинети йанында Тарих вя Мядяниййят Абидяляринин Мцщафизяси вя Бярпасы Комитяси ляьв едилмиш вя онун бцтцн сялащиййятляри Азярбайжан Республикасы Мядяниййят (Мядяниййят вя Туризм - Й.В.) Назирлийиня верилмишдир.

       Азярбайжан Республикасы Назирляр Кабинетинин 20 ийун 2000-жи ил тарихли, 128 сайлы «Азярбайжан Республикасы Мядяниййят (Мядяниййят вя Туризм - Й.В.) Назирлийинин мяркязи апаратынын штат сайынын артырылмасы щаггында» гярарына ясасян назирликдя Абидялярин Горунмасы, Бярпасы вя Истифадяси Баш Идаряси йарадылмышдыр.

       Бу гярардан сонра Баш Идаря Азярбайжан Республикасы Конститусийасыны, Азярбайжан Республикасы Назирляр Кабинетинин гярар вя эюстяришлярини, Азярбайжан Республикасы Мядяниййят (Мядяниййят вя Туризм - Й.В.) Назирлийинин Ясаснамясини, «Тарих вя мядяниййят абидяляринин горунмасы щаггында» вя «Мядяниййят щаггында» Азярбайжан Республикасы Ганунларыны рящбяр тутараг ямяли фяалиййятя башламышдыр.

       Баш Идарядя «Азярбайжан Республикасынын яразисиндяки абидялярин елми тядгиги, бярпасы, реэенерасийасы, реконструксийасы вя консервасийасында бейнялхалг тяшкилатларын иштирак етмя гайдасы», «Археолоъи газынтыларын апарылмасына хцсуси разылыг (лисензийа) верилмяси гайдалары» щазырланараг республиканынын ялагядар назирликляри, комитяляри вя баш идаряляри иля разылашдырылдыгдан сонра Азярбайжан Республикасы Назирляр Кабинети тяряфиндян тясдиг олунмушдур.

       Бу дюврдя «Тарих вя мядяниййят абидяляринин горунмасы щаггында» Азярбайжан Республикасы ганунуна мцвафиг олараг дювлят мцщафизясиня эютцрцлмцш абидялярин ящямиййят дяряжясиня эюря бюлэцсц апарылмыш вя бу сийащы Назирляр Кабинетинин 2 август 2001-жи ил тарихли, 132 нюмряли гярары иля тясдиг едилмиш, истифадя олунмаг цчцн республиканын ялагядар тяшкилатларына, район мядяниййят (Мядяниййят вя Туризм - Й.В.) идаряляри вя шюбяляриня, тарих-мядяниййят горугларына эюндярилмишдир.

       Мядяниййят (Мядяниййят вя Туризм - Й.В.) Назирлийи рящбярлийинин йахындан кюмяклийи нятижясиндя 2000-жи илин декабр айында Бакыдакы Ширваншащлар сарайы вя Гыз галасы иля бирликдя Ичяришящяр Дювлят Тарих-Мемарлыг Комплекси Азярбайжанын илк абидяси олараг ЙУНЕСКО-нун Дцнйа Ирс Сийащысына дахил едилмишдир.        Бу мягсядля ЙУНЕСКО-нун Франсада вя Австралийада кечирдийи тядбирлярдя баш идарянин тягдиматы ясасында Назирлийин «Азярбярпа» Елми-Тядгигат Лайищя Институтунун вя «Мядяни Ирсин горунмасы лайищясинин» Ишчи групунун ямякдашларынын иштиракы тямин олунмушдур. Баш идарянин йахындан иштирак етдийи мютябяр Бейнялхалг мяжлислярдян бири дя 2000-жи илин декабр айында Латвийа Республикасында кечирилмиш «Авропа-Цмуми Ирс» компанийасынын йекун ижласы олмушдур.

        «Мцщафизя мцгавиляляри» вя «Абидянин техники вязиййяти щаггында акт» бланклары йенидян ишляняряк назирлийин рящбярлийи тяряфиндян тясдиг едилмишдир.

       Республика яразисиндя тарих вя мядяниййят абидяляриндя апарылан бярпа ишлярини жанландырмаг мягсяди иля мядяниййят (Мядяниййят вя Туризм - Й.В.) назиринин ямри иля Бакы шящяриндя, Нахчыван Мухтар Республикасында, Шяки, Бярдя вя Масаллы районларында Елми-Бярпа Истещсалат идаряляри йарадылмыш, Тарих вя Мядяниййят Абидяляринин Мцщафизяси вя Бярпасы Комитясинин тяркибиндя узун мцддят фяалиййят эюстярян 14 бярпа идарясинин вя емалатханасынын юзялляшдирилмяси цчцн тяклиф щазырланмыш вя Игтисади Инкишаф Назирлийиня тягдим олунмушдур. Азярбайжан Республикасы Президентинин 29 март 2001-жи ил тарихли Сярянжамы иля юзялляшдирмяйя ачыг елан едилмиш кечмиш Тарих вя Мядяниййят Абидяляринин Мцщафизяси вя Бярпасы Комитясинин тягдим олунмуш 14 идарясиндян 4 бярпа истещсалат идарясинин вя 1 йардымчы тясяррцфатын юзялляшдирилмяси барясиндя сянядляр тяртиб олунмуш вя Игтисади Инкишаф Назирлийинин Дювлят Ямлакынын Юзялляшдирилмяси Департаментиня эюндярилмишдир. Департаментля апарылмыш бирэя ямякдашлыг нятижясиндя Елми-Бярпа Сянайе Комбинаты, Лянкяран Елми-Бярпа Истещсалат Идаряси, Гусар Бярпа-Истещсалат Тяжщизат Идаряси, Аьдаш Йардымчы Тясяррцфаты ямяк коллективляри тяряфиндян юзялляшдирилмишдир.

       Бу илляр ярзиндя Мядяниййят (Мядяниййят вя Туризм - Й.В.) Назирлийи тяряфиндян 15 абидядя бярпа вя консервасийа ишляри апарылмышдыр. Бакы шящяри, М.Мухтаров-83 сайлы цнванда йерляшян щамам бинасынын «ЙУЬ» теартрына уйьунлашдырылмасы, Шяки шящяриндяки Гала диварларында бярпа, Шяки шящяри «Йухары Баш» тарих-мемарлыг горуг музейи яразисиндяки тяжридхана бинасында гязанын арадан галдырылмасы, Гах району Илусу кянди яразисиндяки «Суму гала» абидясиндя, Гах району Ямбярчай кянди яразисиндяки «Кцрмцк» мябядинин дам юртцйц вя фасадында, Масаллы району Яркиван кянд мясжидиндя, Бярдя району Тязякянд мясжидиндя бярпа, Эянжя шящяриндяки «Чюкяк» щамамында вя Низами Эянжяви тцрбясиндя, Лянкяран шящяри «Мир Ящмяд ханын йашайыш еви»ндя, щямчинин Мярдякан гясябясиндяки «Ахунд Абу Тураб» тцрбясиндя бярпа, «Кичик Мярдякан гясри» ятрафында абадлыг, Щажыгабул району Губалы Балоьлан кянди яразисиндяки «Пир Щцсейн ханяэащы»нда бярпа вя консервасийа, Нахчыван Мухтар Республикасы, Жулфа району яразисиндяки «Ханяэащ» мемарлыг комплексиндя бярпа вя абадлыг, Нахчыван шящяриндяки «Кярпиж заводу» вя «Бузхана» абидяляриндя бярпа ишляри апарылмышдыр.

       Гах району Илусу кянди яразисиндяки «Суму гала» абидясиндя бярпа, Гах району Ямбярчай кянди яразисиндяки «Кцрмцк» мябядинин дам юртцйц вя фасадында бярпа, Масаллы району Яркиван кянд мясжидиндя бярпа, Бярдя району Тязякянд мясжидиндя бярпа, Эянжя шящяриндяки «Чюкяк» щамамында бярпа, Лянкяран шящяри «Мир Ящмяд ханын йашайыш еви»ндя бярпа, Нахчыван шящяриндяки «Бузхана» абидясиндя бярпа ишляри баша чатдырылмышдыр. Диэяр абидялярдя ися ишляр давам етдирилир. Нахчыван Мухтар Республикасы Жулфа району яразисиндяки «Ханяэащ» мемарлыг комплексиндя бярпа вя абадлыг, щямчинин Мярдякан гясябясиндяки «Кичик Мярдякан гясри» ятрафында абадлыг ишляринин бу илдя баша чатдырылмасы нязярдя тутулмушдур.

ЯДЯБИЙЙАТ

1. З. Вердийева «Бир юмря сыьмайан арзулар». Б. «Шярг-Гярб», 1992.

2. Т.Бцнйадов «Ясрлярдян эялян сясляр». Б. Азярбайжан Дювлят Няшриййаты, 1993.

3. Т.Бцнйадов «Мярд галалар, сярт гайалар». Б. «Азярняшр», 1986.

4. Т.Бцнйадов «Азярбайжан археолоъи очеркляри». Б. «Азярняшр», 1986.

5. «Мядяни ирсин горунмасына даир норматив щцгуги актлар топлусу». Б. «Елм», 2001.

6. С.Газыйев «Азярбайжанын гядим абидяляри». Б.1948.

7. Р.Эюйцшов «Азярбайжан археолоэийасы». Б.1986.

8. Н.Щясянзадя «Културолоэийа». Б.2005.

9. В.Ясядов «Тарихимиз, абидяляримиз, сярвятимиз». «Мядяни-маариф иши» ъурналы 2004 №2/3.

10. Н.Рзайев «Яждадларымызын изи иля». Б.1992.

11. Т.Ящмядов «Азярбайжанын ширсиз сахсы мямулаты». Б.1969.

12. Я.Таьыйев, Й.Ялийев «Културолоэийа». Б.1997.

13. П.Бцлбцлоьлу «Инсан, заман, мядяниййят». «Мядяни-маариф иши» ъурналы 2001 №7/8.

14. Я.Вялийев «Абидяляр:дцнян, бу эцн, сабащ», «Експресс» гязети, 4 сентйабр 2001-жи ил.

15. Б.Губадоьлу «Мядяниййят тарихи», II с. Б. «Насир», 2002.

16. В.Ахундов «Абидяляр мяняви дайаьымыздыр». «Мядяни-маариф иши» ъурналы 1990 №1.

Материалларла бцтювлцкдя таныш олмаг цчцн ъурналын чап вариантына мцражият едя билярсиниз.

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page