МУСИГИШЦНАСЛЫГ
АЗЯРБАЙЖАН МЯДЯНИЙЙЯТИ ТАРИХИНДЯ 1910-ЖУ ИЛ
Ряна МЯММЯДОВА
Search

МУСИГИШЦНАСЛЫГ
АЗЯРБАЙЖАН БЯСТЯКАРЛАРЫНЫН МУСИГИЛИ-СЯЩНЯ ЯСЯРЛЯРИНДЯ
Цлкяр ЯЛИЙЕВА
“КОРОЬЛУ” ДАСТАНЫНДА АШЫГ СЯНЯТЫ, ЧАЛЬЫ АЛЯТЛЯРЫ, ЕЙНИ АДЛЫ ЩАВА ВЯ ИНСТУМЕНТАЛ СИЛСИЛЯЛЯРИ
Сяадят АБДУЛЛАЙЕВА
РУС МУСИГИ ЖЯМИЙЙЯТИНИН БАКЫ ШЮБЯСИНИН 105 ИЛЛИЙИ
Жямиля ЩЦСЕЙНОВА
РЯЩИЛЯ ЩЯСЯНОВАНЫН МУСИГИ ТЯФЯККЦРЦНЦН ЙЕНИ ЙОЛЛАРЫНЫН АХТАРЫШЫНДА
Мина ЩАЖЫЙЕВА
АРИФ МЯЛИКОВУН «МЯЩЯББЯТ ЯФСАНЯСИ» БАЛЕТИНДЯ ТЕМБР ДРАМАТУРЭИЙАСЫ ВЯ ФАКТУРАЙА ДАИР
Лаля ЖЯФЯРОВА
СЦЛЕЙМАН ЯЛЯСЭЯРОВУН ТАР КОНСЕРТЛЯРИ ЩАГГЫНДА
Сябущи ЖЯФЯРОВ
АЗЯРБАЙЖАНДА КОНТРАБАС ИФАЧЫЛЫЬЫ СЯНЯТИ
Рафаел ЩАЖЫЙЕВ
КАМАНЧА АЛЯТИ АЗЯРБАЙЖАН БЯСТЯКАРЛАРЫНЫН ЙАРАДЫЖЫЛЫЬЫНДА
Йагут СЕЙИДОВА
СЕВДА ИБРАЩИМОВА -"ВОКАЛИЗЛЯР"
Щягигят ЙУСИФОВА
АЗЯРБАЙЖАН МЯДЯНИЙЙЯТИ ТАРИХИНДЯ 1910-ЖУ ИЛ
Ряна МЯММЯДОВА
УШАГ ОПЕРАЛАРЫНЫН ЙАРАНМАСЫНДА АЗЯРБАЙЖАН НАЬЫЛЛАРЫНЫН РОЛУ
Зцлейха БАЙРАМОВА
МУЬАМЛАРЫН НОТА ЙАЗЫЛМАСЫНДА ГУРБАН ПИРИМОВУН РОЛУ
Нярмин ИБРАЩИМОВА
ОЧЕРКИ ПО ИСТОРИИ ТЕАТРАЛЬНОЙ МУЗЫКИ АЗЕРБАЙДЖАНА В СЕРЕДИНЕ 1980-х ГОДОВ
Наиля КЕРИМОВА

 


       1910-жу ил Азярбайжанын театр щяйатында бир чох мараглы вя парлаг сящифяляр ачмышдыр. Мцсялман драм труппасы бу дювр ярзиндя бир сыра мцхтялиф сяпкили драм ясярлярини тамашайа гоймушдур. Тамашачы аудиторийасы тяряфиндян бу ясярлярин нежя гябул олунмасына даир йерли гязетлярдяки чохсайлы йазылар диггяти жялб едир.

       Гязетлярдяки йазылардан мялум олур ки, «Нижат» мцсялман маарифчилик жямиййятинин театр бюлмяси 1910-жу илдя март айынын 9-да мювсцмц ачмышдыр. Театр бинасы олмадыьына эюря, тамашалары Тижарят Донанмасынын дяниз клубунун залында эюстярмяк гярара алынмышдыр. Мартын 9-да ахшам тамашасында драм труппасы Иса бяй Ашурбяйовун тяржцмясиндя Гоголун «Евлянмя» ясярини нцмайиш етдирмишдир.

       Икинжи эцн ися Мирзя Фятяли Ахундовун «Щекайяти хырс – гулдурбасан» комедийасы тамашайа гойулмушду. Бцтцн бу тамашаларын анонслары «Бакы» гязетиндя йерляшдирилмишдир. 1 Диггятялайигдир ки, мятбуатда Гоголун «Евлянмя» комедийасынын уьурла тамашайа гойулмасы щаггында ряйляр юз яксини тапмышдыр. Тясадцфи дейил ки, щямин илин апрелиндя рус классикинин ясяри Азярбайжан дилиндя икинжи дяфя сящнядя эюстярилир. Бу факт да йерли мятбуатда гейд олунмушдур. Бу тамаша щаггында «Бакы» гязетиндя эедян мялуматы нязяринизя чатдырырыг:

       «Театр вя мусиги. Гоголун «Евлянмя» ясяри татар (азярбайжан – Р.М.) дилиндя.

       Бу эцн, апрелин 9-да дяниз клубунун залында «Нижат» маарифчилик жямиййятинин театр бюлмяси тяряфиндян тамаша эюстяриляжяк. Гоголун «Евлянмя» ясяри татар (азярбайжан) дилиндя тяржцмядя икинжи дяфя нцмайиш олунур. 2 Гейд етмяк лазымдыр ки, «Нижат» жямиййяти рус вя харижи классик ядябиййатын азярбайжан дилиня тяржцмясиня кифайят гядяр чох йер верирди. Гоголун «Евлянмя», Турэеневин «Пулсузлуг», Шиллерин «Гачаглар», Щейненин «Алманзор» вя бир чох башга ясярляр мцсялман драм труппасы тяряфиндян тамашайа гойулмушдур. Чох заман бир эежядя ики тамаша эюстярилирди. Щям милли вя щям дя тяржцмя олунмуш репертуардан ясярляр йер алырды. Мясялян, ашаьыдакы гязет мялуматы буну тясдиг едир:

        «Жцмя эцнц, ийунун 4-дя Тижарят донанмасынын дяниз клубунда мцсялман драм артистляри йолдашлыьы тяряфиндян артист Яряблинскинин иштиракы иля татар (азярбайжан – Р.М.) дилиндя Я.Б.Щагвердийевин «Мцсибяти Фяхряддин» вя Щажыбяйовун тяржцмясиндя Турэеневин «Пулсузлуг» ясярляри тамашайа гойулажаг». 3

       Яввялки иллярдя олдуьу кими, драм тамашалары хейриййя мягсяди дашыйырды ки, бу да о дюврцн театрларынын тягдирялайиг жящяти иди. Бу жцр тядбирлярдян бир нечясини гейд едяк: «Хейриййя тамашасы. Бу эцн, апрелин 9-да, эцндцз, Лалайевин пассаъындакы «Гранд-Вио» театрынын залында мцсялман драм труппасы тяряфиндян М.Ахундовун 4 пярдяли «Мястяли Шащ» вя Казымовскинин «Дашым-дашым» ясярляри сящняйя гойулажаг. Тамашадан алынан халис эялир орта тящсил мцяссисяляринин касыб тялябяляриня вериляжяк». 4

       Щямин илин октйабрында да Тижарят донанмасынын дяниз клубунда хейриййячилик мягсядиля бир сыра ясярлярдян парчалар сящняляшдирилмишди. Бу щагда «Каспи» гязети йазырды:

        «Мцсялманларын щяйатындан вя мятбуатындан.

       Базар эцнц, октйабрын 10-да тижарят донанмасынын дяниз клубунун залында драм сяняти щявяскарлары тяряфиндян касыб бир шаэирдин хейриня татар (азярбайжан – Р.М.) вя рус дилляриндя тамаша вериляжяк: Н.Няримановун «Надир Шащ» драмынын 1-жи шякли, М.С.Ахундовун тяртибатында «Интищар» ясярляри азярбайжан дилиндя, Материнин «Щявяскар фотограф» ясяри рус дилиндя сящнядя нцмайиш олунажаг.

       Тамашадан сонра авропа вя асийа рягсляри ойнанылажаг. Рягсляр заманы жанлы олараг шякилляр эюстяриляжяк. Ахшамын мараглы олажаьы эцман едилир вя цмидварыг ки, тамашачы кцтляси тамашанын хейриййя мягсядли олмасына щяссас йанашажаглар». 5

       Бунунла баьлы олараг, биз хцсусиля гейд етмяк истярдик ки, Азярбайжан театры диэяр театрларла сых цнсиййят вя гаршылыглы ялагяляр гурмаьа щямишя щазыр иди. Бу жящят йалныз ясярлярин тяржцмяси сащясиндяки тяшяббцслярля, рус вя харижи классик ядяби ясярлярин сящняляшдирилмяси иля баьлы дейилди, щямчинин тяшкилати бахымдан да габарыг сурятдя юзцнц эюстярирди. Беля ки, 1910-жу ил Тифлисдя Азярбайжан драм жямиййятинин йарадылмасы иля ялагядар олду ки, бунун да ясас мягсяди тамаша ахшамлары тяшкил етмяк иди. Бу бахымдан «Каспи» гязетиндя чыхмыш елан мараглыдыр:

        «Мцсялманларын щяйатындан вя мятбуатындан.

       Тифлисдя татар (азярбайжан – Р.М.) драм жямиййяти йарадылмышдыр. Жямиййятин ясаснамяси гябул олунмуш вя тясдиг цчцн мцдириййятя тягдим едилмишдир. Жямиййятин мягсяди тамаша ахшамларынын тяшкилиндян ибарятдир. Тамашалар, мцвяггяти олараг, Зубалов адына халг евиндя кечирилир». 6

       Бу театр труппасы эянжлярдян ибарят иди. Мараглыдыр ки, артыг илк тамашада гадын ролунда мцсялман актриса чыхыш етмишди. Бу щадисяни 1910-жу ил 20 октйабр тарихли «Бакы» гязети ятрафлы ишыгландырмышды. Мягалянин мцяллифи буну «мцсялман театрынын тарихиндя ясил чеврилиш адландырараг, мцсялманлар цчцн юз театрыны ачмаг имканынын йарандыьыны гейд етмишдир. Щямин мягаляйя нязяр салаг:

        «Мцсялман щяйаты. Мцсялман драм труппасы Тифлисдя.

       Тифлисдян «Сяда»нын хябяр вердийи кими, орада йерли мцсялман эянжлярдян ибарят драм труппасы йаранмышдыр ки, онлар бир сыра тамашалары сящняйя гоймаг фикриндядирляр. Октйабрын 9-да эцржц театрынын залында илк тамаша ойнанылды. Диггятялайиг бир щадисядир ки, илк дяфя гадын ролу мцсялман гадын тяряфиндян ифа олунмушдур. Буна бахмайараг, тамашачы кцтляси тяряфиндян щеч бир хошаэялмяз мцнасибят юзцнц бцрузя вермяди. Бу башланьыж мцсялман театрынын тарихиндя бир чеврилиш йаратды ки, бу да эяляжякдя мцсялманлара юз театрларыны ачмаг имканы веряжяк». 7

       Мцсялман гызы Эюйярчин ханым Азярбайжан театр ижтимаиййятинин диггятиндян кянарда галмады. Бу щагда дюврц мятбуатда чыхан мягалялярдя дейилирди:

        «Мцсялман артист гадын Бакыда. Ешитдийимизя эюря, «Нижат» жямиййятинин театр бюлмяси юз труппасына щал-щазырда Тифлисдя, эцржц театрында эцнцнц кечирян мцсялман Эюйярчин ханымы дявят етмяк истяйир.

       Щямин бюлмянин опера артистляри ися йени мцсялман операсы олан «Лейли вя Мяжнун»у Тифлисдя тамашайа гоймаьа щазырлашыр». 8

       Эюрцндцйц кими, театр щяйаты гайнайыр вя артыг Азярбайжанын щцдудларына сыьмырды. Беля бир мялумат диггятялайигдир: «Шейтан» мцсялман сящнясиндя. Горинин мяшщур «Шейтан» пйеси И.Глахенщауз вя С.Ахундов тяряфиндян татар (азярбайжан – Р.М.) дилиня тяржцмя олунур. Тяржцмя ориъиналдан, йяни йящуди дилиндян едилир. Бизя хябяр верилдийи кими, пйес илк дяфя мартын 9-да «Новруз Байрамы» эцнц тягдим едиляжяк». 9

       Азярбайжан сящнясиндя тяржцмя олунмуш пйесляр эюстярилирди, М.Ф.Ахундовун «Щажы Гара» комедийасы ися франсыз дилиня тяржцмя едилмишди. Бу щагда гязет йазырды: «Мяшщур мцсялман драматургу М.Ф.Ахундовун «Щажы Гара» пйеси Парисдя чыхан «Ревйу де монд мцсцлман»ын редактору Лцсийен Бува тяряфиндян франсыз дилиня тяржцмя едилмишдир». 10


1 Газета «Баку» №54 от 3 марта 1910 года.
2 Газета «Баку» №80 от 9 апреля 1910 года.
3 Газета «Каспий» №121 от 1 июня 1910 года.
4 Газета «Баку» №80 от 9 апреля 1910 года.
5 Газета «Каспий» №228 от 9 октября 1910 года.
6 Газета «Каспий» №209 от 16 сентября 1910 года.
7 Газета «Баку» №237 от 29 октября 1910 года.
8 Газета «Баку» №256 от 11 ноября 1910 года.
9 Газета «Баку» №32 от 10 февраля 1910 года.
10 Газета «Баку» №248 от 2 ноября 1910 года.


Материалларла бцтювлцкдя таныш олмаг цчцн ъурналын чап вариантына мцражият едя билярсиниз.

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page