БИЗЯ ЙАЗЫРЛАР...
ЭЕЛЕНЕКТЕН ЕВРЕНСЕЛЕ БИР БЕСТЕЖИ ЩАСАН ФЕРИД АЛНАР
Щалил АЛТЫНКЮПРЦ
Search

БИЗЯ ЙАЗЫРЛАР...
ЭЕЛЕНЕКТЕН ЕВРЕНСЕЛЕ БИР БЕСТЕЖИ ЩАСАН ФЕРИД АЛНАР
Щалил АЛТЫНКЮПРЦ
МЭТЬЮ БАРЛИ: В ПОИСКАХ КРАСОТЫ «BETWEEN THE NOTES»
-

 


       Тцркийеде, 29 Еким 1923те башлайан Жумщурийет Дюнемийле бирликте пек чок аланда йениликлер йапылмыштыр. Чаьдашлашма, Жумщурийетин темел нителиклеринден кабул едилирсе Тцрк Мцзиьинде де чаьдашлашма цзерине тартышылмайа башланмыштыр. Чаьдаш мцзик танымы, киши ве курумлара эюре чешитлилик арз етмекле бирликте эенел оларак бир улусун мцзиьиндеки чаьдашлашма, о улусун щалк мцзиьи иле эеленексел мцзиьинин улусларарасы бойутта анлатым дили казанажак шекилде текник ве естетик бакымдан ишленмеси анламына эелмелидир. Жумщурийет Дюнеминде, чаьдашлашма чалышмаларындан Тцрк Мцзиьи де еткиленмелийди ве бу дюнемде базы бестежилеримиз йапмыш олдуклары чалышмаларла мцзик тарищиндеки йерлерини алмышлардыр. Бу бестежилеримизин башында Тцрк Бешлери оларак адландырылан Щасан Ферид Алнар, Жемал Решит Рей, Улви Жемал Еркин, Ащмет Аднан Сайэун ве Нежил Казым Аксес эелмектедир. Бу йазымызда Тцрк Бешлеринден Щасан Ферид Алнарын йашамы ве бестежилиьини эенел щатларыйла анлатмайа чалышажаьыз.

       11 март 1906 йылында Истанбулда доьан Алнар, илк мцзик еьитимине аиле ичинде башлар. Аннеси Саиме Щаным канун, амжасы Эалип Бей де уд чаларды. 1914 йылында 1. Дцнйа Савашы чыкынжа аилеси бир йабанжы дил юьренсин дийе ону Иттищат ве теракки мектебинден алып, бир Алман окулуна верир. Анлар 8 йашында девам еттиьи Алман окулундаки коройа девам едер. Евде аннеси канун , амжасы уд чаларды. Бюйлеликле кцчцк йаштан бери кулаьы, Тцрк Мцзиьи иле доларак, диьер тарафтан Алман окулунда цч сесли чожук коросунда йер аларак чок сесли мцзикле танышмыш олуйорду. Даща сонра кануни Витали Ефендиден дюрт ай дцзенли дерс алан Алнара щожасы артык сана юьретежеьим бир шей калмады демиштир. Анлар 12 йашында Ен ийи канун чалан цнваныны казанмыштыр. Чожуклук ве эенчлик йыллары канун, даща сонрада щем канун щем де кеменче чалан виртцюз чалэычалар оларак бичимленди. Илк бесте денемелерине де бу йашларда башлайан Алнар, он цч йашында илк есери Тащирбуселик Лонэа он алты йашында да Келебек Забит адлы тек сесли бир оперет бестеледи. Юнже Щ.Садеттин Арелден даща сонра да Едэар Манасдан армони контурпуан, фцэ ве пийано дерслери алды. 1922 де дюнемин дцзенли бир топлулуьу олан Дарцтталими Мусики йани мцзик юьретим щейетине эирер. Бу топлулукла пек чок йурт ичи ве йурт дышы консерлере катылыр(1922-1927), бестежи бу топлулукла башарылы плаклар долдурмуштур; кенди Бейати-арабан пешрев ве сазсемаиси, йеэащ саз семаиси, Измирден селамлар адлы сюзсцз есерлери вс. Дарцт-талими Мусики Жемийетинде канун щожалыьы йапмыштыр. Консер эелирлерийле йашамыны идаме еттирмекле бирликте идеалде бир пийано алмайы щедефлемиштир. Кануну иле икинжи Берлин сейащатинде Прусйа Девлет Мцзикетнолоъиси Аршиви ичин йаптыьы плак кайытлары, соло кайытлары Алнара бцйцк щаз верир ве цч ай сцрен бу чалышмалар еснасында Алнар, Берлин мцзик йашамыны таныма фырсаты булур. Берлинде эечен бу цч айлык заман, йыллар сонра бцйцк бир опера шефи олан Алнарын йашамында чок еткили олмуштур. Ону опера шефлиьине юзендирен илк дцртцлер Берлин эцнлеринде олушмуштур. 1926-1927де Берлинде Уди Фащри Копуз, Кемани Жевдет Чаьла, Нейзен Ищсан Бей, Жеват Бей, Щафыз Мемдущ Емре иле консер верди. Даща сонраки эелишмелер Алнарын Вийанайа эидишини ве консерватуар еьитимине башламасыны саьлар. Юнже композисйон бюлцмцне даща сонра Йцксек Мцзик Окулуна девам едер (1929-32). Щем композисйон , щем де буна ек оларак да оркестра йюнетижилиьи бюлцмцнц излемейе койулур. Композисйон юдевлери эидерек юзэцн есерлере дюнцшцр, чешитленир, долэунлашыр, пек чоьу да Вийанада ве Истанбулда сеслендирилир. Вийанадаки юьрениминин щенцз икинжи йылында Тцрк Суити иле оркестра йазысына йюнелмиштир. Вийанада Ъосепщ Марксдан бестежилик, Освала Кабастадан шефлик дерслери алды.

       Жумщурийет Дюнеми илк кушак бестежилери олан Тцрк Бешлеринин щер бири ютекилерден фарклы юзэцн бир мцзик дили эелиштирмиштир. Тцрк Мцзик девриминин бичимлендиьи о йылларда бу бестежилере бцйцк сорумлулук дцшцйорду. Алнар да диьерлери эиби бу сорумлулуьун там билинжиндейди. Щатта денебилир ки, Алнарын сорумлулуьу даща да бцйцктцр. Чцнкц диьер Тцрк Бешлери темсилжилеринден щич бириси эеленексел мцзиклеримизден; Тцрк Щалк Мцзиьи йа да Класик Тцрк Санат Мцзиьинден эелмийорду. Щичбириси бу мцзиклерден бирини йа да ютекини Алнар эиби професйонел дцзейде биззат йапарак, ен ийи юьретменлер елинде йетишерек, професйонел эрупларда чаларак ве нищайет йаратарак, цретерек йашамамышты. Бу юзелликлерийле Тцрк Санат Мцзиьи чеврелеринде танынмыш тек цйесидир Тцрк Бешлеринин. Ферид Алнар бу йоллардан эечерек баты мцзиьине йюнелмиш ве эетирдиьи донаным ве мцзиксел мирасы Тцрк Мцзик девриминин щизметине сунмуштур. Ферид Анлар, Тцрк синемасынын эелишмесине чок бцйцк каткылары олан Мущсин Ертуьрулла таныштыктан сонра, чок сайыда филм мцзиьи бестелемиштир. Бунларын илки Истанбул Сокакларыдыр. Алнар еьитимини тамамлайып йурда дюндцктен сонра, Истанбул Шещир Тийатросу Мцзик Шефлиьине ве беледийе консерватуары мцзик тарищи ве армони юьретменлиьине атанды. Бу эюревлерде калдыьы дюрт йыл сцре ичерисинде Сарызейбек Оперети(1932) , ойун щавалары, секиз пийано парчасы ве ен юнемли есерлеринден олан Прелцд ве Ики Дансы йазмышты.

       1936 йылында Жумщурбашканлыьы Сенфони Оркестрасы Йюнетмен йардымжылыьы ве пийано ешлейижиси оларак эюрев йапты. 1937-1946 йыллары арасында Анкара Девлет Консерватуарында бестежилик дерслери верди. Операларын темсиллерине каткыда булунду, даща сонра оркестра йюнетижилиьине эетирилди. Анлар, 1953де ращатсызлыьы неденийле бу эюревден айрылды. Бу сырада Анкара Девлет Консерватуарындаки армони, бичим билэиси ве оркестралама дерслери девам етти.

       Ферид Алнар, Тцрк Мцзиьи Тарищиндеки йерини кушкусуз йаратыжылыьыйла алажак ве пекиштирежектир. Бестежинин бирчок есери йурт дышында илэи эюрмцш ве Универсал Едитионда басылмыштыр. 1933 йылында Цнлц мцзисйен Ъосепщ Мархын дедиьи эиби; Ферид Анлар, улусал бир мцзик санаты йаратмак ичин сенфоник есерлеринде эеленексел мцзик кцлтцрлеринден йарарланмыштыр. Бюйлеликле доьудан катылажак йени тыныларла евренсел мцзикте йабанжы ренклер ве фарклы бир естетик мцзик докусу олуштурмуштур. Бу, акым Русйада Рус Бешлери, Азербайжанда Цзейир Щажыбейов, М. Маэомайев, Г.Гарайев, Ф. Амиров ве Т. Гулийев эиби бестежилерин 20.йцзйылын башындан итибарен йаптыклары мцзик девримийле ве Тцркийеде Тцрк Бешлери нин йаптыьы эеленексел кцлтцрлерден копмадан евренсел мцзик кураллары иле кенди улусал мцзиклерине йюн вермишлердир, каткыда булунмушлардыр. Ферид Анлар, эерек оркестра йюнетижилиьи эерексе йараттыьы есерлерле улусал мцзиьимизде чок сайэын бир йер единмиштир.

       Ферид Алнарын Башлыжа Есерлери:

       Есерлеринин чоьу йурт дышында сеслендирилмиш олан Анлар, пешрев, саз семаиси, шаркы, оперет, кончерто, лонэа эиби пек чок тцрде есер бестелемиштир. Тцркийедеки оркестралар тарафындан сыклыкла ижра едилдиьини маалесеф сюйлейемейиз. Щаккында чыкан йазылар ве китаплардан сонра даща чок анылмайа башланан есерлери оркестраларда сеслендирилмейе башланан бестежимизин есерлери щаккында чешитли кайнакларда билэилер йер алмактадыр. Мейдан Лароусседе шу билэилер йер алмактадыр: 1922де йаздыьы илк есери Тцрк макамлары иле бестеленмиш тек сесли бир опереттир. 1926да он саз семаиси, 1927де ики пешрев бир саз семаиси, канун ичин бирчок таксим бестеледи. Саз семаилери Щцсейин Саадеттин Арел тесириндедир. Аврупада чешитли оркестралары йюнетен Алнарын бирчок бестеси де Аврупада чалынмыштыр.



Материалларла бцтювлцкдя таныш олмаг цчцн ъурналын чап вариантына мцражият едя билярсиниз.

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page