КУЛТУРОЛОЪИ МЯСЯЛЯЛЯР
МЯНЯВИ СЯРВЯТЛЯР ХЯЗИНЯСИ
Йагуб МЯДЯТОВ
Search

КУЛТУРОЛОЪИ МЯСЯЛЯЛЯР
АЗЯРБАЙЖАН МУСИГИ МЯДЯНИЙЙЯТИНИН МЦАСИР ПРОБЛЕМЛЯРИ
Йашар ВЯЛИЙЕВ
МЯДЯНИЙЙЯТ МЦЯССИСЯЛЯРИНДЯ МЦАСИР АДЯТ ВЯ ЯНЯНЯЛЯРИН ЙЕРИ ВЯ ОНЛАРЫН ИНКИШАФ ДИАЛЕКТИКАСЫ
Илгар ЩЦСЕЙНОВ
«БЮЙЦК СЯЩНЯЙЯ ЙОЛ АЧАН ЯСЯР»
Эцлнаря ЩЦСЕЙНОВА
АЗЯРБАЙЖАН МЦЩАЖИРЯТИНЫН ДИЛ ВЯ ЯЛИФБА МЯСЯЛЯЛЯРИНДЯ МЮВГЕЙЫНЯ ДАЫР
Фатимат МЯММЯДОВА
ЕСТЕТИК МЯДЯНИЙЙЯТ-ИНСАН ТЯФЯККЦРЦНЦН МЯЩСУЛУ, БЯДИИ ЙАРАДЫЖЫЛЫГ ЯМЯЙИНИН ТЯРКИБ ЩИССЯСИ КИМИ
Апдин ЯЫИЗАДЯ
АЛМАНИЙА ИЛЯ АЗЯРБАЙЖАН АРАСЫНДА ЯДЯБИ-МЯДЯНИ ВЯ ЕЛМИ ЯЛАГЯЛЯР
Чинэиз АБДУЛЛАЙЕВ
МЯНЯВИ СЯРВЯТЛЯР ХЯЗИНЯСИ
Йагуб МЯДЯТОВ
1970-1980-ЖЫ ИЛЛЯРДЯ АЗЯРБАЙЖАН РЯНЭКАРЛЫЬЫНДА ПОРТРЕТ ЪАНРЫ
Айсел МИРГАСЫМОВА
СЯЩНЯ НИТГИ ВЯ СЯЩНЯ ДАНЫШЫЬЫ
Фярщуня Атакишийева

 


       Азярбайжанын диэяр тарихи абидяляри иля йанашы, сяс вя видео йазылары да гиймятли архив сянядляри кими топланылыб мцщафизясиня даир Назирляр кабинетинин мцщцм эюстяриши вардыр вя Республика щюкцмятинин 5 апрел 1968 - жи ил Гярары иля Азярбайжан Республикасы Дювлят Сяс Йазылары Архиви (АРДСЙА) йарадылды.

       Архивин гаршысында Азярбайжанын ижтимаи - сийаси, тарихи, елм вя мядяни щяйатыны юзцндя якс етдирян бядии вя сянядли фоно - видео сянядляри , щабеля , дювлят, сийаси вя ижтимаи хадимлярин чыхышларынын мцхтялиф сясдашыйыжыларында олан фоно вя видео йазыларыны, мцщарибя вя ямяк ветеранларынын, елм вя инжясянят хадимляринин, юлкямизя эялян харижи гонагларын сяс вя видео йазыларыны топлайыб дювлят мцщафизясини тямин етмяк кими важиб вязифя гойулуб.

       Архивин сянядляринин йаранма тарихи 1900 - жц илдян бу эцня гядяр олан дюврц ящатя едир.

       1900-1915- жи иллярин фоно сянядлярини ясасян ютян йцзиллийин яввялляриндя Милли мусигимизи хцсуси бир мярщяляйя галдыран, ону башга халглара танытдыран Азярбайжанын классик ханяндяляринин сясляри йазылмыш граммофон валлары тяшкил едир, Щямин валларда мусигимизин корифейляри Жаббар Гарйаьдыоьлунун, Мяжид Бещбудовун (дцнйа шющрятли мцьянни , халг артисти Ряшид Бещбудовун атасы), Мяшяди Мяммяд Фярзялийевин, Кечячиоьлу Мящяммядин, Ислам Абдуллайевин ( Сеэащ Ислам), Миртаьы Мирбабайевин ( Сейид ), Ялясэяр Абдуллайевин, Муса Шушинскинин, Щямид Малыбяйлинин, Забул Гасымын, Мяшяди Щилал Зейналовун, Зцлфи Адыэюзяловун, Хан Шушинскинин, Сейид Шушинскинин, тарзянлярдян Гурбан Пиримовун, Ширин Ахундовун, Мирзя Фяряжин, Жямил Ямировун (бястякар Фикрят Ямировун атасы) вя бир чох башга сяняткарларын ифасында онларла муьам, тясниф, халг мащнылары вя ел щавалары йазылмыш граммофон валлары топланылараг хцсуси бир гайьы иля сахланылыр.

       Сайы 500 - я гядяр олан бу сянят инжиляри архивин «Гызыл фонду» нун ясасыны тяшкил едир, Бу валлар о дюврдя дцнйанын мяшщур сясйазма ширкятляри олан Инэилтярянин «Граммофон», Франсанын «Пате», Варшаванын « Спорт - Рекорд», Кийевин «Екстрафон», щабеля, Тифлисдя фяалиййят эюстярян «Консерт - Рекорд» вя Бакынын «Граммофон - Рекорд» ширкятляриндя йазылыб йайылмышдыр.

       Сазяндя дястяляринин ифа етдийи «Ваьзалы», «Мирзяйи», «Тярякямя», «Ясэярани» , «Узундяря» кими ойун щавалары, ханяндялярдян Жаббар Гарйаьдыоьлу, Кечячиоьлу Мящяммяд вя Мяшяди Мяммяд Фярзялийевин « Эцля - эцля» , «Ешг атяши» , «Вятян шяргиси», «Мян бир тцркям», «Телло» вя башга халг мащныларыны хорла бирликдя охумасы вала йазылмышдыр. Мараглыдыр ки, щямин сясйазма ширкятляри валларла бярабяр онларын каталогларыны да китабча шяклиндя щазырлайыб йайырдылар . Ялдя едилмиш бу каталоглар истифадя цчцн санбаллы мялумат мянбяйи олдуьу кими, щямин валларын ахтарылыб тапылмасында да хцсуси ящямиййят кясб едир.

       Архивин фондларында чох мараглы бир вал да мцщафизя едилир. Щямин вала «Ваьзалы» вя «Мирзяйи» рягс щавалары йазылыб. Щямин рягс щаваларыны Варшаванын «Спорт - Рекорд» сясйазма ширкятинин авропалы ямякдашлары ифа едяряк вала йаздырмышлар. 1910 - жу илдя бурахылан бу вал мусигимизин Авропада да хцсуси мараг доьурдуьуну бир даща сцбут едир.

       Бунларла йанашы, архивин ямякдашлары мялумат ялдя едяряк, узун иллярдян бяри унудулмуш бир чох эюркямли сяняткарларын сораьына дцшяряк, онлардан йадиэар галан надир сянят инжилярини тапыб цзя чыхарыблар. Гадын - ханяндя Мирзя Эцлляр ханым, ханяндя Аслан, Муса Сяфяров , Гасым Абдуллайев, Мяшяди Гафар, о заманлар цчцн надир пешя сайылан гармончалан Мяммядтаьы, сяси граммофон валына илк йазыланлардан бири , (1902) эюзял сяся малик щявяскар ханяндя Ябдцлгядир Жаббаров вя диэярляри беля сяняткарлардандыр.

       Ислам дини ещкамларынын щюкм сцрдцйц бир заманда бюйцк жясарят нцмуняси эюстярян гадын - ханяндя Мирзя Эцлляр ханымын гярибя талейиня диггят йетиряк . Зяманясинин щагсызлыглары эянж гызы доьма Жавад кяндиндян, ата евиндян гачмаьа мяжбур едир. Яйниня киши палтары эейяряк ел шянликляриндя Мирзя Эцлляр ады иля, сюнмяз бир ешгля охуйан бу сянят фядаисинин сяси Ширван, Тифлис, Эянжя, Иряван кими ири шящярлярдян эялир.Кийевдя фяалиййят эюстярян «Монарх - Рекорд» Сящмдар Сясйазма Жямиййяти 1914 - жц илдя онун ифасында «Мирзя Щцсейн Сеэащы» , «Байаты - Кцрд», «Байаты - Шираз « муьамларыны, «Йери дам цстя, йери» вя башга муьам вя халг мащныларыны граммофон валларына йазмышдыр. Сяняти йцксяк амала чевирян бу яфсаняви ханяндянин йалныз бир валыны, ( « Мирзя Щцсейн Сеэащы» вя « Йери дам цстя , йери» ) ялдя едя билмишик. Бу, архивин надир сянядляриндяндир .

       О дюврцн мцщцм щадисяляриндян бири дя сящня ясярляринин граммофон валларына йазылмасы олуб. Беля ки, 1914 - жц илдя Варшаванын «Спорт - Рекорд» ширкяти Зцлфцгар Щажыбяйлинин «Ялли йашында жаван» вя «Евлийкян субай» ясярляриндян парчалары вала йазмышдыр . Мцяллифин «Ялли йашында жаван» ясяри беш, «Евлийкян субай» ясяри ися ики валдан ибарятдир вя архивин надир фоно сянядляри кими горунуб сахланылыр. Мараглыдыр ки, бурада халг артисти Щажаьа Аббасовла бярабяр ясярин мцяллифи Зцлфцгар Щажыбяйов да иштирак едиб.

       Архивдя мцщафизя едилян хейли мигдарда сяс вя видео йазыларында юлкямизин мядяни ирсинин ян йахшы нцмуняляри топланылыб . Бу сянядляр арасында Цзейир Щажыбяйовун, Гара Гарайевин, Фикрят Ямировун, Ряшид Бещбудовун, Шювкят Ялякбярованын, Рцбаба Мурадованын, Мцслцм Магомайевин, Йавяр Кялянтярлинин , Зейняб Ханларованын, Бцлбцлцн, Фатма Мещрялийеванын, мащир муьам усталары Щажыбаба Щцсейновун, Жаняли Якбяровун, Ялибаба Мяммядовун , Ариф Бабайевин, Алим Гасымовун, Ябцлфят Ялийевин, Гулу Ясэяровун, щабеля , эюркямли жаз устасы Вагиф Мустафазадянин, устад тарзян Бящрам Мансуровун, халг артисти Щабил Ялийевин , мащир тарзян Рамиз Гулийевин, габойчалан Камил Жялиловун, бир сюзля, Азярбайжанын танынмыш бястякар , мусигичи вя ифачыларынын жанлы сясляри, щяйат вя йарадыжылыгларындан ибарят фоно вя видео йазылары мцщафизя едилир.

       Ийирминжи йцзиллийин яввялляриндя фяалиййят эюстярмиш сяняткарларымызын жанлы сясляри иля йанашы, онларын щяйат вя йарадыжылыгларына, щабеля, о дюврцн сясйазма ишиня вя тарихиня даир дя кифайят гядяр мялумат топланылыб.

       Бунлардан башга архивин фондларында дцнйа мусиги мядяниййятиня бюйцк тющфяляр вермиш Ф.И. Шалйапинин, А .Неъданованын, С .Й . Лемешевин, Енрико Карузонун надир граммофон валлары да жямляниб.

       Архивин фондларында «Ядябиййат» бюлмяси даща зянэиндир. Бу фоно вя видео йазыларында Сямяд Вурьунун, Сцлейман Рцстямин, Мяммяд Ращимин, Рясул Рзанын, НИэар Ряфибяйлинин, Мирварид Дилбазинин, Сцлейман Рящимовун, Илйас Яфяндийевин , Исмайыл Шыхлынын, Мещди Щцсейнин, Ислам Сяфярлинин, Бяхтийар Ващабзадянин, Няби Хязринин, Жабир Новрузун , Ялаьа Кцрчайлынын, Щафиз Бахышын вя бир чох башга йазарларын жанлы сясляри вя видео йазылары, щабеля, дащи сюз сяррафлары Низами Эянжявинин, Мящяммяд Фцзулинин, Имадяддин Нясиминин, Молла Пянащ Вагифин, Щцсейн Жавидин, Микайыл Мцшвигин, Жялил Мяммядгулузадянин вя диэярляринин щяйат вя йарадыжылыглары, йубилейляри, онларын сящня ясярляри фоно вя видео лентляриндя, граммофон валларында ябядиляшиб.



Материалларла бцтювлцкдя таныш олмаг цчцн ъурналын чап вариантына мцражият едя билярсиниз.

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page