ЕТНОМУСИГИШЦНАСЛЫГ
AZƏRBAYCAN DILINDƏ
MUSIQIŞÜNASLIQ TERMINLƏRININ MÖVCUD VƏZIYYƏTI HAQQINDA
Elxan BABAYEV
ÜZEYIR HACIBƏYOVUN
«LEYLI VƏ MƏCNUN» OPERASINDA
MUĞAM VƏ MILLI LAD UYĞUNLUĞUNUN BƏZI MƏSƏLƏLƏRI
Cəmilə HƏSƏNOVA
ŞƏKININ TARIXI, MƏDƏNIYYƏTI
VƏ MUSIQI FOLKLORUNA BIR NƏZƏR
Səadət TƏHMIRAZQIZI
VIKTOR BELYAYEV
VƏ AZƏRBAYCAN XALQ MUSIQISI
Ellada HÜSEYNOVA
QARABAĞIN MUSIQI DÜNYASI.
MEHRALIYEVLƏR AILƏSI
Yusif VƏLIYEV

       1958-ci ildə Ağdamda Üz.Hacıbəyov adına orta ixtisas musiqi məktəbinin açılması rayonun həyatında əlamətdar hadisə oldu. Məktəbin direktoru Əlipaşa Daşdəmirov bu ustad sənətkarları - Bahadır Mehralı oğlunu və Məşədi Nərimanı dərs demək üçün dəvət etdi. Məşədi Nəriman həm tar ixtisası üzrə dərs aparır, həm də atasının rəhbərlik etdiyi xanəndəlik sinfində müşayiətçi kimi çalışırdı. Atasının vəfatından sonra o, Seyid Şuşinskinin, Musa Şuşinskinin, Şelli Məhəmmədin siniflərində müşayiətçi oldu.

       Əlbəttə ki, Məşədi Nərimanın yetişdirdiyi musiqiçilərin adını ayrıca qeyd etmək lazımdır. Indi onlardan çoxu adlı-sanlı sənətkarlardır, musiqimizin görkəmli nümayəndələridir, Azərbaycanın müxtəlif şəhərlərində ifaçılıq və pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olurlar. Professor Vaqif Əbdülqasımov, xalq artisti, professor Ramiz Quliyev, məşhur gitaraçalan Rafiq Hüseynov (Rəmiş), Mustafa Ismayılov, Fərhad Paşayev, Nadir Rüstəmov, Yusif Abbasov, Xosrov Fərəcov, Rafiq Nəcəfov, Ilham Babayev, Əkrəm Əsədov, Yusif Vəliyev, Tahir Haqverdiyev, Hamlet Fərəcov, Zülfüqar Muradov (Zili), cabbar Bayramov və başqaları Məşədi Nərimanın yetirmələridir. Onlar öz müəllimlərinin adını həmişə fəxrlə çəkir və yaşadırlar. Məşədi Nəriman tələbələrinə qarşı çox həssas idi. Sənətə təzəcə qədəm basmış musiqiçilərə həvəslə məsləhətlər verər,öz təcrübəsini, biliyini əsirgəməzdi. Tələbələrinin yaddaşına onun qiymətli tövsiyyələri həkk olunmuşdur. Sənətdə onun yolunu davam etdirən oğlu Aydına və başqa gənclərə həmişə deyərdi: əgər tar çalan olacaqsansa, yıxılanda əllərini göyə tut ki, barmaqlarına heç nə olmasın. Və yaxud: xalqı ələ almaq istəsən,ancaq segah çal. Segah bizim xalqın əzab-əziyyətli keçmişini xatırladır. O dönə-dönə deyirdi ki, əgər tələbələrim yaxşı çalarsa,muğamatımızı qoruyub saxlayarsa, bu mənə hər şeydən əzizdir.

       Məşədi Nərimanın fəaliyyətinin bir cəhəti də Ağdamın Şur xalq çalğı alətləri ansamblı ilə bağlı idi. Bu ansamblın rəhbəri elə Məşədi Nərimanın yetirməsi olan Xosrov Fərəcov idi. Ansambl nəinki Ağdamda, həmçinin, respublikada və keçmiş sovetlər məkanında məşhur idi. Ustad tarzən ansamblın məşqlərində iştirak edər, onlara dəyərli məsləhətlər verərdi. Məşədi Nərimanın bir tövsiyyəsi xüsusilə böyük rezonansa səbəb olmuşdu. Şur ansamblı Bakıda keçiriləcək bir festivala hazırlaşdığı ərəfədə Çahargah muğamının məşqləri gedirdi. Məşədi Nəriman ansambl üzvlərinə Mənsuriyyədən sonra Segah muğamından bir guşə ifa etməyi öyrədir. Bu, əslində yenilik yox unudulmuşun bərpası idi. Bu cür ifanı yalnız muğama dərindən bələd olan ustad bir tarzən yadda saxlaya bilərdi. Məhz Məşədi Nərimanın göstərdiyi yol ilə Şur ansamblının Bakıdakı çıxışlarından sonra bir çox tanınmış xanəndələr Mənsuriyyədən sonra Segah oxumağa başladılar. Məşədi Nərimanın tələbəsi olmuş,sonralar isə onu nla çiyin-çiyinə müəllim kimi çalışmış Lentruş Orucovun da maraqlı bir xatirəsi bu baxımdan diqqəti cəlb edir. 1958-1959 -cu illərdə metodik göstərişlər vermək məqsədilə görkəmli tarzən Kamil Əhmədov Ağdama gəlmişdi. O, nadir halda ifa olunan muğamlar haqqında müəllimlərə danışır, sonra sözünü tarla deyirdi. Məşədi Nəriman onu yoxlamaq məqsədilə sual verir ki, Çahargah muğamında Mənsuriyyə oxuyandan sonra Segaha keçmək olarmı və bu, necə səslənər? Kamil Əhmədov bu suala ətraflı cavab verərək, tarda çalıb göstərir. Bundan məmnun qalan Məşədi Nəriman: adınız da Kamildi,özünüz də kamil sənətkarsınız - deyə, K.Əhmədova təşəkkürünü bildirir.

       Məşədi Nəriman geniş dünyagörüşünə, yüksək mədəniyyətə, gözəl insani keyfiyyətlərə malik bir şəxsiyyət idi. Milli musiqimizin inkişafı uğrunda yorulmadan çalışan, bu sahədə əvəzsiz xidmətləri olan ustad sənətkarın yolunu bu gün onun oğlu Aydın Mehralıyev davam etdirir.

       Aydın Məşədi Nəriman oğlu Mehralıyev 1946-cı ildə Ağdam şəhərində dünyaya göz açıb. Böyüdüyü ailədə o kimləri görməyib, kimlərin ifasına qulaq asmayıb- babasının və atasının dostları Seyid Şuşunski, Musa Şuşunski, Ildırım Həsənov kimi mahir ifaçıları saatlarla dinləyib. O ilk musiqi təhsilini Ağdam uşaq musiqi məktəbində Lentruş Orucov və con Əliyevdən almışdır. 1962-66-cı illərdə Ağdam musiqi texnikumunda təhsil alıb. Bu məktəbin açılışından burada işləyən babasının ruhu, atasının varlığı gənc Aydının sənətə yiyələnməsinə məsuliyyətini daha da artırırdı. O, tarzən Xosrov Fərəcovun sinfində oxumuşdur. Təhsilini başa vuran kimi məktəbin direktoru Xosrov Fərəcov gənc Aydını tar ixtisası üzrə texnikuma müəllim qəbul edir. O, 1968-ci ildə Ü.Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasına daxil olur, professor Oktay Quliyevin sinfində təhsil alır. 1977-ci ildən hal-hazıra kimi Ağdam 2 saylı uşaq musiqi məktəbinin direktoru vəzifəsində çalışır.

       Tar ixtisasını notla tədris edən Aydın Mehralıyev muğam ifaçılığında atasının barmaqlarını yaşadır. O uzun illər Ağdam Şur ansamblının fəal üzvü olmuşdur. 1982-ci ildə Natəvan qızlar bayramında, 1990-91-ci illərdə Xarı Bülbül beynəlxalq folklor festivalında ifaçı kimi iştirak etmişdir. 1991-ci ildə atası Məşədi Nərimanın anadan olmasının 75 illiyi münasibətilə keçirilən xatirə gecəsi Mehralıyevlər ailəsinin və Ağdam ictimaiyyətinin xatirində əbədi yaşayacaqdır. Bu gecədə Aydın Mehralıyev Qədir Rüstəmovun oxuduğu Mirzə Hüseyn Segahını məhz Məşədi Nərimanın yolu və ştrixlərilə müşayiət etməsi musiqisevərlərin yaxşı xatirindədir. Müharibə vəziyyətində yaşayan Ağdamda Məşədi Nərimanın yubileyinin keçirilməsi xalqın ustad sənətkarına bəslədiyi məhəbbətin, ehtiramın bariz nümunəsi idi.

       Bəli, milli musiqi mədəniyyətimizdə öz yeri olan qüdrətli sənətkarlar nəslinin-Mehralıyevlər sülaləsinin zəngin irsi dərindən öyrənilməyə və tədqiq olunmağa layiqdir.