…z) ukrepitğ i rasşiritğ suhestvuöhie v konservatorii i muzıkalğnıx uçilihax q.Baku xorı, a takce orqanizovatğ v muzıkalğnom uçilihe q.Kirovabada studençeskiy xor; prinətğ neobxodimıe merı k şirokomu razvitiö samodeətelğnıx mucskix, censkix i smeşannıx xorov kak v q. Baku, tak i v rayonax Azerbaydcanskoy SSR; prinətğ merı k sozdaniö i izdaniö xorovoqo repertuara razliçnoy trudnosti;
i) ne pozdnee 15 sentəbrə s.q. otkrıtğ pri muzıkalğnoy şkole 10-letke v q.Baku xorovoe otdelenie s obhim kontinqentom priema 30 çelovek, obrativ osoboe vnimanie na podbor v ukazannoe otdelenie sluşateley iz çisla azerbaydcanskoy molodeci…»14.
Demək lazımdır ki, 1946/1947-ci tədris ilinin əvvəlində Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında tələbələrin xoru yaradılmışdı. Xorun yaradılmasının təşəbbüskarı istedadlı musiqi-nəzəriyyəçisi, Konservatoriyanın müəllimi N.S.Çumakov idi. Xorun rəhbəri isə bir neçə il ərzində Azərbaycan Opera və Balet Teatrının II-ci xormeysteri olmuş bəstəkar Q.Z.Burşteyn idi. Yarandığı ildən etibarən bu xor tez-tez həm sərbəst, həm də Konservatoriyanın tələbə orkestrinin müşayiəti ilə çıxış etmişdi. O vaxt orkestrin rəhbəri professor L.M.Ginzburq idi. Adı çəkilən xor M.Qlinkanın operalarından, habelə Ü.Hacıbəyovun operalarından və musiqili komediyalarından xorları və s. əsərləri ifa edirdi. Tez bir zamanda bu kollektiv konservatoriyada xor-dirijorluğu şöbəsinin açılması üçün bir növ yaradıcılıq özülü oldu.
1948-ci ildə Üzeyir bəy vəfat etdi… Onun davamçıları Ü.Hacıbəyovun başladığı bütün işləri demək olar ki, həyata keçirə bildilər. Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının rektoru vəzifəsinə fitri istedada malik olan gənc bəstəkar Qara Qarayev təyin olunur. Qara müəllim də Azərbaycanda xor mədəniyyətinin inkişafı probleminə böyük maraq göstərirdi və Ü.Hacıbəyovun bu istiqamətdə gördüyü işi axıra çatdırdı. 1951-ci ildə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında xor dirijorluğu bölməsi açılır və bu Konservatoriyada nəinki xor artistlərinin, habelə peşəkar xormeysterlərin hazırlanmasına gözəl imkan yaradır.
Bu hadisə ilə yanaşı Asəf Zeynallı adına Bakı Musiqi Texnikumunda da 1951/1952-ci tədris ilində xor dirijorluğu bölməsi açılır15. Beləliklə, bu sənəti orta təhsil pilləsində də almaq mümkün olur.
1953-cü ildə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasına, bəstəkar Əşrəf Abbasovun rektorluğu dövründə, xor dirijorluğu bölməsinə Moskva şəhərindən tanınmış xormeyster A.V.Sveşnikovun tələbəsi, sənətşünaslıq namizədi A.A.Yurlov dəvət edilir. Iki il ərzində o bu sahədə çalışıb Azərbaycanda xor ifaçılığının, peşəkar xormeysterlik sənətinin bünövrəsini qoyur.
1954-cü ildə Ü.Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında xor dirijorluğu bölməsinin əsasında xor dirijorluğu kafedrası açılır və mübaliğəsiz demək olar ki, o vaxtdan bu günə kimi bu kafedra Bakı Musiqi Akademiyasının aparıcı kafedralarından biri sayılır.
P.S. Müəllif bu məqalə üçün foto şəkilləri təqdim etmiş Ü.Hacıbəyovun ev-muzeyinin əməkdaşlarına minnatdarlığını bildirir.
ƏDƏBIYYAT
1. «Azərbaycan arxivi» kitabından, ¹2-3 (25-26), B., 1985, səh. 25-26.
2. Göstərilən mənbə. səh. 76.
3. Göstərilən mənbə. səh. 75.
4. S.Mümtaz adına Dil, Ədəbiyyat və Incəsənət Dövlət Arxivi, fond 347, op.1, 284 ¹-li saxlama vahidi, səh.7.
5. S.Mümtaz adına Dil, Ədəbiyyat və Incəsənət Dövlət Arxivi, fond 347, op.1, 5 ¹-li saxlama vahidi, səh.28.
6. «Azərbaycan arxivi» kitabı, səh.136.
7. Göstərilən mənbə, səh.162.
8. S.Mümtaz adına DƏIDA. Fond ¹ 347, op.1, 12¹-li saxlama vahidi, səh.26. Əmr ¹784 (21 sentyabr 1940).
9. S.Mümtaz adına DƏIDA., fond ¹ 347, op.1, 10¹-li saxlama vahidi, səh.32-33.
10. S.Mümtaz adına DƏIDA, fond ¹ 347, op.1, 29 ¹-li saxlama vahidi, səh.186.
11. S.Mümtaz adına DƏIDA, fond 347, op.1, 29 ¹-li saxlama vahidi, səh.186.
12. S.Mümtaz adına DƏIDA, fond 347, op.1, 30 ¹-li saxlama vahidi, səh.33.
13. «Azərbaycan arxivi» səh. 162-163.
14. Göstərilən mənbə, səh. 188.
15. V.Adıq¸zalov, N.Kerimov. «Bakinskoe Muzıkalğnoe Uçilihe im. A.Zeynallı» kitabından. B., «Işıq», 1985, səh.38.
