КУЛТУРОЛОЪИ МЯСЯЛЯЛЯР
УШАГ МУСИГИЛИ ТЕАТР МЯШГЛЯРИНИН ШАЭИРДЛЯРИН НИТГ МЯДЯНИЙЙЯТИНЯ ТЯСИРИ.
Щижран САДЫГЗАДЯ
Search

КУЛТУРОЛОЪИ МЯСЯЛЯЛЯР
АЗЯРБАЙЖАН АТАЛАР СЮЗЦ ВЯ МЯСЯЛЛЯРИНИН ТОПЛАНМАСЫ, НЯШРИ ВЯ ТЯДГИГИ ТАРИХИНДЯН
Севинж ЩЯСЯНОВА
МУСИГИ ВЯ ТЯРБИЙЯ
Фирянэиз ЩИДАЙЯТОВА
ИЛЙАС ЯФЯНДИЙЕВ ЙАРАДЫЖЫЛЫЬЫНДА ЖЯНУБИ АЗЯРБАЙЖАН МЮВЗУСУ
Вяфа ХАНОЬЛАН
НИЗАМИ ЭЯНЖЯВИНИН ЯСЯРЛЯРИНДЯ МУЬАМ ЭЮРЦНТЦЛЯРИ
Замиг ЯЛИЙЕВ
ГАРА ГАРАЙЕВИН «ЙЕДДИ ЭЮЗЯЛ» БАЛЕТИ «ЙЕДДЯ ПЕЙКЯР»ИМИШ
Яминя АББАСОВА (ТУНЖАЙ)
ЕСТРАДА СЯНЯТИНИН ИНКИШАФЫНДА ГЯЩВЯХАНАЛАРЫН РОЛУ
Горхмаз ЯЛИЛИЖАНЗАДЯ
РИСУНКИ К МУРАККА – НОВЫЙ ВИД ТВОРЧЕСТВА ХУДОЖНИКОВ - МИНИАТЮРИСТОВ
Лала МАМЕДОВА
УШАГ МУСИГИЛИ ТЕАТР МЯШГЛЯРИНИН ШАЭИРДЛЯРИН НИТГ МЯДЯНИЙЙЯТИНЯ ТЯСИРИ.
Щижран САДЫГЗАДЯ
ЕЛАМ ИНЖЯСЯНЯТИНИН ТЯСВИРИ РЯМЗЛЯРЫ
Мцслцм СЯГГА

 


       Шаэирдлярин формалашмасында онларын ягли, физики, психи инкишафы иля бярабяр онларын дцзэцн нитг мядяниййятиня малик олмаларынын да чох бюйцк ящямиййяти вардыр. Бир чох ушаглар дилляриндя олан гцсурлара эюря чох язиййят чякирляр. Онлар дилляриндя олан гцсурлара эюря юз фикирлярини изащ етмякдя язиййят чякир, щямйашыдларындан эеридя галыр вя аз гала жямиййятимизя йарарсыз бир шяхс тясяввцрц йарадырлар. Беля щалда аьыллы мцяллим вя валидейнлярин цзяриня чох бюйцк вязифяляр дцшцр. Тядгигатлар сцбут едир ки, бу тип ушаглара хцсуси гайьы вя диггятля йанашылараг, мцяллим вя логопедлярин нязаряти алтында олмалыдырлар. Тяяссцф щиссиля гейд етмяк лазымдыр ки, бир чох натиг вя сийаси ижмалчыларымыз дил гцсурларындан язиййят чякир вя бунун арадан галдырылмасы цчцн щеч бир тядбир эюрмцрляр. Бу тип натиг вя сийаси ижмалчыларымыз щятта ян йцксяк трибуналардан беля бязян Азярбайжаны тямсил едирляр.

        Тямиз нитг мусиги дили кими ряван, сялис, ахыжы олмалыдыр. Динляйижиляри йормамалыдыр. Сяс ейни тонда олмамалы, мягсядйюнлц характер дашымалыдыр. Бцтцн бу кейфиййятляри шаэирддя илк нювбядя мяктяб тярбийя етмялидир. Щяр бир сюзя мящяббят, ялифбамызын щяр бир щярфиня щюрмят, мяктяб тяряфиндян шаэирдляря ашыланмалыдыр. Щяр бир шаэирд тядрис просеси заманы, щяр бир жцмлянин нцмунясини, стандартыны билмялидир. Шаэирдлярля йазы гайдасындан даща чох, шифащи нитгля цнсиййят гурмаг даща мягсядяуйьундур. Бу жцр цнсиййят тядрис просеси заманы шаэирдляри йормур, яксиня онларын дцшцнжя тярзиня даща да мцсбят тясир эюстярир. Щяр бир тяжрцбяли мцяллим билмялидир ки, шаэирдлярля дярс заманы гурулан диалогун формасы тяняффцс вахты апарылан сющбятлярин тярзиндян фярглянмялидир. Йяни даща садя олмалыдыр. Мящз бу тярздя данышыг дилини шаэирдляря юйрятмяк лазымдыр. Дцзэцн формалашмыш шяхсиййятдя бу тярздя дилин юйрянилмяси онларда естетик тярбийянин инкишаф етмясиня хидмят едир.

        Нитг мядяниййятиня мараг илдян - иля даща да артыр вя юз нитгимизи инкишаф етдириб, зянэинляшдиряряк, няинки Республикамызда щятта онун щцдудларындан чох-чох кянарларда да лайигинжя нцмайиш етдиря билирик.

        Тябият ян гядим тярбийя васитясидир. Инсаны эцжлц, гцввятли, жясарятли, емосионал рущда тярбийя едян мящз тябият олмушдур. Инсан тябиятдян тяжрид олунмамышдыр вя тясадцфи дейилдир ки, юзцнц тябиятя баьламыш, онун бир парчасына чеврилмишдир. Цмумян тядгигатлар сцбут едир ки, инсан организми тябиятдян гидаланмышдыр. Бу эцнцмцзя гядяр инсанын тябиятдян алдыьы мяняви гида, сюзцн ясил мянасында ону харцгяляр йаратмаьа сювг етмишдир. Ясрлярля инсанлар тябияти юзляринин гида мянбяйи щесаб едяряк, даима ондан бящрялянмишляр. Тябият даима инсанлара мялщям олмушдур.

        Инсанын шяхсиййят кими формалашмасында тябиятин ролуну гейд етдик. Анжаг бунунла бярабяр онун еколоъи жящятдян ня дяряжядя асылы олдуьуну да вурьуламалыйыг. Бу просесин щяйата кечирилмясиндя ятраф мцщитин горунмасы ясас факторлардан биридир. Мяктяблярдя тябиятин горунмасы девизи алтында силсиля фяалиййят планлары щяйата кечирилир. “Щяряйя бир аьаж якяк” кяламына истинад едяряк, бцтцн шящяр вя районларымызда йашыллыглар артырылыр. Ушагларда саьлам дцшцнжя тярзинин инкишафында, ятраф мцщитя мцнасибятинин формалашмасында, тябиятин горунмасында, вятянпярвяр щиссин ашыланмасында, ятраф мцщитин мцщафизясиндя ана тябиятин горунмасы мцщцм ящямиййят кясб едир. Тябияти горумаг, бюйцмякдя олан эянж няслин ян мцгяддяс вязифяляриндян биридир. Цмумиликдя бцтцн бунлар ушагларын шяхсиййят кими формалашмасына мцсбят тясир эюстярир вя онлары дцзэцн истигамятдя аддымламаьа сювг едир.

        Тябияти горумаг вя онунла тямасда олмаг шаэирдлярдя милли гцрур щиссини йаратмагла бярабяр, Азярбайжанын зянэин фауна вя флорасына гаршы бюйцк мящяббят щисси ойадыр. Йени формалашмаьа башлайан инсаны, йяни шаэирди ана тябиятдян, онун щейванат аляминдян тяжрид олунмуш щалда тясяввцр етмяк мцмкцн дейил. Мящз инсан ана тябиятля тямасда оларкян, онун фцсункар эюзяллийини севиб горумаг, щейванат аляминя бюйцк мящяббятля йанашмаг, мящз бу вя диэяр кейфиййятляр шаэирдлярдя бир шяхсиййят кими формалашмаьа зямин йарадыр. Гейд олунанлар бу вя диэяр хцсусиййятляр тябиятин щармонийасыны тяшкил етмякля бярабяр, естетик тярбийянин башлыжа компонентляриндян биридир.

        Ушагларда саьлам щяйат тярзинин формалашмасында физики тярбийянин мцщцм ролу вардыр. Ушаглар еркян йашларындан язяля эярэинликлярини арадан галдырмаг мягсядиля комплекс мяшьяляляр етмялидирляр. Бунун цчцн онлар идманын мцхтялиф нювляри иля мяшьул олмалыдырлар. Йцнэцл атлетика, эимнастика, фигурлу гонки сцрмяк; сещни идман нювляриндян; Шащмат, дама вя с. бу кими интелектуал идман нювляри иля мяшьул олмалыдырлар. Бцтцн бунлар шаэирдлярдя саьлам, мющкям бядянин формалашмасына хидмят едир. Нятижя етибариля ися бцтцн бунлар шаэирдляря йцксяк наилиййят ялдя етмяйя хидмят едир. Щяр бир ушаьын анатомик вя физики гурулушу ейни дейил вя ейни бажарыьа малик дейилляр. Бир чох ушагларын ягли зяиф олдуьу кими физики жящятдян дя гцсурлу олурлар. Онлар йахшы йаза билмир, рясм чякя билмир, идман щярякятлярини йериня йетиря билмир, буна эюря сыхынты кечирир, юзляриндя комплекс щисс едирляр. Бу тип ушаглар тядрижян жямиййятдян тяжрид олунурлар. Тярбийячи -мцяллимляр бу ушагларла мцтямади мяшьул олмалы вя онлары нормал щяйат тярзиня гайтармалыдырлар.

        Мцяллим вя шаэирдлярин нитг фяалиййятини тядгиг едяркян биз билмялийик ки, тядрис вя тярбийя просесинин зянэинляшдирилмяси, шяхсиййятин интелектуал сявиййясинин йцксялдилмяси цчцн педагоэикада бу фяалиййяти даим тякмилляшдирмяк зяруридир. Чцнки нитг мядяниййяти инсанын щяйат фяалиййятинин еля бир формасыдыр ки, конкрет фяалиййятин бцтцн аспектляриня нцфуз едир. Тядгигатлар эюстярир ки, ана дилиня мараг ашаьы синифлярдя даща бюйцкдцр. Бу мараг эетдикжя азалыр вя итир. Йухары синифлярдя нитг фяалиййяти дилин спесификасы вя имканлары щаггында лазыми биликлярсиз щяйата кечирилир- бу сябябдян дя мязунларын нитг мядяниййяти чох вахт ашаьы сявиййядя олур.

        ВЫЫЫ синифдя нитгин мянажа инкишафы, елми лцьятин зянэинляшмяси, нитгин експрессив формаларынын рянэарянэлийи баш верир. Беляликля, цмуми мядяниййятя тясир едян нитг мядяниййяти тяшяккцл тапыр. Мящз фяалиййятин бу нювцндя даща чох мцяллим шаэирдин фяалиййят обйекти кими чыхыш едир.

        Нитг фяалиййяти шаэирдин бир чох шяхси кейфиййятляринин - билик, бажарыг вя марагларынын парлаг эюстярижисидир. Шаэирдляр арасында кечирилян кцтляви сорьуйа ясасян ашаьыдакы мясялялярин ишыгландырылмасы мягсядя уйьундур.

        - башга фяалиййятляр системиндя нитг мядяниййятинин ролу

        - мцяллим вя шаэирдлярин нитг кейфиййятляринин инкишаф сявиййясинин юзцнц эиймятляндирмяси цзря мцгайися анализи

        - дярслярдя мцяллимин вя шаэирдлярин нитг фяалиййятиня мцнасибяти.

        Сорьунун нятижяляриня ясасян мялум олду ки, мяктяб диварлары арасында шаэирдляр савад алмагла бярабяр, щям йазылы, щям дя шифащи нитгя ейни дяряжядя йийялянмялидирляр. Щяртяряфли инкишаф едян шаэирд дягиг, мянтигли, дцзэцн дцшцнмяли вя фикрини чатдырмалыдыр. Сюзя нцфуз етмяйи юйрятмяк нитг щяссаслыьыны тярбийя етмяк - дилчи мцяллимин, еляжя дя бцтцн мцяллимлярин башлыжа вязифясидир. Чцнки сюз истянилян мцяллимин аляти, ейни заманда шаэирди анламаг цчцн дярин вя инжя просесин мяьзидир.

        Нитгин инкишафы цзяриндя иш, дил мядяниййяти, фянлярарасы ялагянин башлыжа педагоъи ясасыдыр.

        Мцяллимлярин вя шаэирдлярин нитг мядяниййятинин тякмилляшдирилмяси цчцн шяраит вя йоллар ишляйиб щазырламаг зяруридир.

        Ушаг мусигили театр тамашаларынын шаэирдлярин нитг мядяниййятиня мцщцм тясири вардыр. Мусигили ушаг театрларынын мяшгляри заманы шаэирдлярин бир - бири иля цнсиййяти, мятнин мянимсянилмяси просеси, столархасы оху вя йарадыжы коллектив тяряфиндян театр тамашасынын мцзакиряси вя диэяр бу кими компонентляр цзяриндя иш шаэирдлярин нитг мядяниййятинин инкишафына мцщцм тясир эюстярир. Мусигили театр тамашаларынын мяшгляри заманы шаэирдляр дцзэцн ифадя тярзиня йийялянмякля бярабяр, ейни заманда дцзэцн, айдын, сялис нитг мядяниййятиня дя малик олурлар.

        Мялум олдуьу кими бюйцмякдя олан эянж няслин мядяни инкишафында инжясянятин, хцсусиля дя дцзэцн нитг мядяниййятиня йийялянмяйин мцщцм ящямиййяти вардыр.

        Тякзибедилмяз фактдыр ки, Азярбайжанын эюркямли шаир вя йазычылары сюзя, сянятя, сяняткара щюрмят бяслямиш, севмиш вя йцксяк гиймятляндирмишдир. Н. Эянжяви, М. Фцзули, М.Я.Сабир, С. Вурьун, Б. Ващабзадя вя башгалары юз ясярляриндя бядии сюзц, онун ежазкар тясир гцввясини лайигинжя тяряннцм етмишляр.

        Мусигили театр тамашасы заманы шаэирдин сящнядян дедийи сюз тяряф мцгавилиня вя тамашачыйа тясиретмя васитясидир. Сящня сюзц йцксяк образлы нитг демякдир. Онун васитяси иля сящнядя жяряйан едян щадисяляр, инсанларын характери, мягсяд вя мцбаризяси , мащиййяти айдынлашыр. Бу жящятдян дя мусигили театр тамашасынын нцмайиши заманы сящнядя дейилян щяр бир сюзцн естетик вя идеолоъи тясири мисилсиздир.

        Сящнядя сюзцн дцзэцн сяслянмяси, иштиракчылар тяряфиндян мятнин мянимсянилмяси, онун тясири проблеми бюйцк актйор вя реъиссор К.С. Станиславскини юмрц бойу дцшцндцрмцшдцр. Илк дяфя мящз Станиславски актйорун сюз цзяриндя иш методуну елми вя ямяли жящятдян ятрафлы вя дяриндян ишляйиб щазырламышдыр. Константин Сергейевич йазырды: ”Сюз инсан фикринин ян конкрет ифадячисидир. Сящнядя сюз црякля, щиссля дейилмялидир. Орада идейасыз, еляжя дя тясирсиз сюзя йол верилмямялидир.”

        Йазылы нитг гайда - ганунларыны билмяк, йарадыжылыьынын бцтцн сащяляриндя онлара ямял етмяк йазычы цчцн ня гядяр важибдирся, актйор цчцн дя зянэин нитг габилиййятиня малик олмаг, сящнядя сялис вя жялбедижи бир дил иля данышмаьы бажармаг бир о гядяр ящямиййятли бир просесдир. Актйорун ясас силащы жанлы сюз, дцзэцн тяляффцз, айдын вя сялис данышыгдыр. Станиславскинин мящшур бир кяламыны йада салмаг йериня дцшярди. “Садя вя эюзял данышмаьы бажармаг юзц бир елмдир вя онун хцсуси ганунлары вар”.

        Мящз Азярбайжанын бцтцн бюлэяляриндя олан театр, мядяни - маариф мцяссисяляринин, тящсил ожагларынын дярняк вя театр студийаларында фяалиййят эюстярян бцтцн нясил нцмайяндяляринин сялис, айдын, тямиз нитгиня хцсуси диггятля йанашылыр. Сящнядя нитг мядяниййятинин дцзэцн инкишафына диггят вя гайьы хцсусиля юн плана чякилир.

        Нитг мядяниййятинин инкишаф едиб, зянэинляшмясиндя Азярбайжанын эюркямли сянят адамлары, реъиссорлар Ядил Исэяндяров вя Мещди Мяммядов милли театрымызда бу жящятя чох диггят йетирмиш, актйорла тамашачылар арасында цнсиййят васитяси олан сюзцн гцтрятиндян мящарятля истифадя етмишляр.

        Азярбайжанын эюркямли актйорлары Щ.Яряблински, А.М. Шярифзадя, Цлви Ряжяб, Казым Зийа, М.А.Ялийев, Я.Ялякбяров вя башгалары нитг мядяниййятиня, данышыг техникасына чох жидди йанашмышлар.

        Нитг мядяниййяти чох мцряккяб сянятдир. Бу ифадя ики сюздян ибарятдир: сящнядян вя данышыгдан. Демяли, о бир тяряфдян сящня сяняти, диэяр тяряфдян ися данышыг елми иля баьлыдыр. Одур ки, нитг мядяниййяти фянни сящня сяняти иля вя данышыг гайда - ганунулары иля ялагядар бир шякилдя юйрянилир.

        Тядгигатлар сцбут едир ки, ушагларда еркян йашларында юзцнц бцрузя верян бу хцсусиййятляр тядрижян арадан галдырылыр вя онларда нормал щяйат тярзи формалашыр. Бцтцн йухарыда гейд олунанлар тамлыгла шаэирдляря комплекс шяклиндя ашыланмалы, онларын жямиййятя йарарлы бир шяхс кими формалашмасына хидмят етмялидир. Шаэирдин интелектуал сявиййяси йцксяк оларса, зянэин дцнйаэюрцшцня малик оларса, щяртяряфли инкишаф етмиш бир шяхсиййят кими формалашарса, бцтцн бунлар эяляжякдя жямиййятимизя мядяни, щяртяряфли инкишаф етмиш йени бир няслин йаранмасына зямин йарадажагдыр.


        Известно, что искусство играет незаменимую роль в воспитании и развитии молодого поколения.

        С этой точки зрения спектакли детских музыкальных театров оказывают исключительное влияние на культуру речи детей.

        В процессе общения учащихся на репетициях, обсуждения спектакля усвоения текста и разбора материала у них развивается логическое мышление. Все это оказывает большое влияние на культуру речь учеников.


Елми мягалянин йенилийи

       Мягалянин йенилийи шаэирдлярин театр тамашаларынын мяшгляри заманы илк дяфя олараг нитг мядяниййяти цзяриндя фяалиййяти вя тятбиги просесидир.

Нязяри ящямиййяти

       Шаэирдляр театр тамашаларынын мяшгляри заманы нитг мядяниййяти сащясиндя ялдя етдикляри билик вя бажарыглары нязяри дярслярдя юйрянирляр.

Практики ящямиййяти

       Шаэирдляр нитг мядяниййяти дярсляри заманы ялдя етдикляри билик вя бажарыглары мяшг просеси заманы тятбиг едирляр.

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page