МУСИГИШЦНАСЛЫГ
В.АДЫЭЮЗЯЛОВУН “НАТЯВАН” ОПЕРАСЫНДА ЪАНР, ЦСЛУБ ВЯ МУСИГИ ДИЛИНИН БЯЗИ ХЦСУСИЙЙЯТЛЯРИ
Инара МЯЩЯРРЯМОВА
Search

МУСИГИШЦНАСЛЫГ
В.АДЫЭЮЗЯЛОВУН “НАТЯВАН” ОПЕРАСЫНДА ЪАНР, ЦСЛУБ ВЯ МУСИГИ ДИЛИНИН БЯЗИ ХЦСУСИЙЙЯТЛЯРИ
Инара МЯЩЯРРЯМОВА
ГЕРМЕНЕВТИКА РОМАНТИЧЕСКОГО СИНТЕЗА ТЕМ ЛЮБВИ И СМЕРТИ В ПРОИЗВЕДЕНИЯХ КАРА КАРАЕВА
Рена САФАРАЛИБЕКОВА
ГАРА ГАРАЙЕВИН ЙАРАДЫЖЫЛЫЬЫНДА ОЛУМ-ЮЛЦМ ФЯЛСЯФИ ДЦНЙАЭЮРЦШЦНЦН ТЯЗАЩЦРЦ
Нярэиз ШЯФИЙЕВА
КОНЦЕРТ ДЛЯ ХОРА А ЖАППЕЛЛА «ДИПТИХ» САРДАРА ФАРАДЖЕВА
Лейла МАМЕДОВА-ФАРАДЖЕВА
АРИФ МЯЛИКОВУН НАЗИМ ЩИКМЯТИН СЮЗЛЯРИНЯ БИРИНЖИ РОМАНС СИЛСИЛЯСИНИН БЯДИИ СТРУКТУР ТЯЩЛИЛИ
Айтян ИБРАЩИМОВА
МУСИГИ ЯСЯРИНЯ МЯТН МАНЕЯ ОЛАНДА
Алла БАЙРАМОВА
АЗЯРБАЙЖАН ЛАД СИСТЕМИНИН ХАРАКТЕРИК ХЦСУСИЙЙЯТЛЯРИ
Дилбяр МЯММЯДОВА
НОВЫЙ БАЛЕТ О.ЗУЛЬФУГАРОВА
Гюляра ВЕЗИРОВА

 


       Орта бюлмядя ися мелодийанын истинад пилляси дяйишир («фа2») вя диапазону эенишлянир. Бу бюлмя мелодийанын кулминасийасыдыр. Бундан сонра репризада йенидян мелодийа юз ахарына гайтарылыр.

        Романсын мювзусу юз гурулушуна вя мелодик хцсусиййятляриня эюря лирик халг мащныларына йахындыр. Периодун сонунда «Гярянфил» сюзцнцн тякрарланмасы цзяриндя гурулан нягaрят даща сонра хорун ифасында верилир. Бу да романсын тяфсирини сящня щадисяляри иля баьлайыр.

        Операнын драматуръи инкишафынын йцксяк мярщяляси Натяванын юлцмц сящнясидир. Бурада гящряманын дахили алями, изтираблары юз яксини тапыр. Бу сящня мусиги мязмунуна эюря фярглянян бир нечя бюлмядян ибарят олуб цмумиликдя бир мягсядя хидмят едир вя щяр йени бюлмя щадисялярин сонуна йахынлашдыран бир аддым кими гябул олунур.

        Бюлмялярин мусиги дилинин гурулушу да мцхтялифдир: эащ речитатив-декламасийа характерли, эащ да ариозо-мащнывари, муьамвари характер дашыйыр. Хцсусиля Натяванын сон интонасийаларынын муьам цзяриндя гурулмасы вя щямин сящнянин ханяндя гызын ифасында муьам охунмасы иля давам етдирилмяси бюйцк тясир йарадыр. Бурада Натяванын партийасы онун «Юлцрям» рядифли гязялиня ясасланыр, гязялин сон бейтлярини ханяндя гыз давам етдиряряк битирир.

       

       

       Бу сящняни бястякарын уьурлу тапынтысы щесаб етмяк олар. Натяванын вокал партийасынын муьам ифасы иля давам етдирилмясини милли ифачылыг мяктябинин яняняляринин йени йозуму кими гаврамаг олар. Вокал мелодийанын билаваситя муьама импровизасийасына кечмяси тябиидир вя онларын кюкляринин бир-бириля баьлылыьындан хябяр верир. Беля бир цсул сящнянин бядии тясир гцввясини артырыр.

        Операнын епилогунда Натяванын партийасы мараглы ракурсда верилир. Бу сящнядя Натяванын рущу эюрцнцр вя баш верян щадисялярдян, дцшмянин Гарабаьа, ата-баба торпагларына тяжавцзцндян сарсылмыш инсанлара мцражият едир. Бурада сящнядян хорун репликалары Натяванын партийасы иля нювбяляшир. Натяванын партийасында яввялжя кичик диапазон чярчивясиндя енян щярякятли мелодик эедишляр дайаг пилляси ятрафында эязишяряк щямин сяся щялл олур. Мелодик жцмлянин йени вариантларында диапазонун эенишляндирилмяси юзцнц эюстярир. Енян щярякятдя «ми-бемол»-«ми-бекар», «ре-бемол»-«ре-бекар» сясляринин хроматик дяйишилмяляри мелодийайа рянэарянэ лад чаларлары ашылайыр. «До» дайаг сяси ятрафында ямяля эялян артырылмыш секунда интонасийасы да сяслянмядяки щяйяжанлы рущу артырыр.

       

       Натяванын партийасындакы сонракы епизодда онун мцражиятиндя щяйяжанлы нотларын бир гядяр дя артдыьыны эюрцрцк. Бурада мелодийанын характери дя дяйишилир. Мелодийанын щярякят хятти дальавари шякил алыр, ейни заманда онун ритмик шякли дя дяйишиклийя мяруз галыр.

       

       Бу епизодда Натяванын партийасында речитатив-декламасийа характерли мелодийанын инкишафы бцтцн сяс диапазону бойу йцксяляряк ян эярэин анда зирвяйя чатдырылыр вя ян йцксяк нюгтядя тамамланыр.

       

       Операдакы партийалар вокалчыларла йанашы муьам ифачыларына - ханяндяляря тапшырылмышдыр. Бунунла беля партитурада ханяндялярин партийасында муьамлар нотлашдырылмыш, бязи щалларда ися сярбяст гейд олунмушдур. Мясялян, «Мяжлиси-цнс» сящнясиндя шаирлярин гязялляри ясасында охунан муьам партийалары нотлашдырылмышдыр. Бир сыра партийалар ися (мясялян, Щажы Аббас Аэаnын, Мирзя Щясян Йцзбашовун вя Мирзя Нюврясин партийалары) гязял ясасында охунан речитатив-декламасийа характерли мелодийайа ясасланыр.

       

       Операда йалныз бир нечя щалда муьам ифачысынын партийасы сярбяст бурахылмышдыр. Щямчинин муьам епизодлары тякжя тарын мцшайияти иля верилмир, тарла бярабяр оркестр вя бязян хор да ханяндя партийасынын мцшайиятиня гошулур.

        Операда кцтляви сящняляр, хорлар, рягсляр, щятта ансамбл (фяргли сяслярдян ибарят) апарыжы йер тутур. Хцсусиля “Гарабаь шикястяси” цзяриндя гурулмуш биринжи пярдядян бюйцк кцтляви сящняни гейд етмяк лазымдыр ки, бу да юзцндя хор, рягс вя ансамбл епизодларыны бирляшдирир. Бу сящнядя “Гарабаь шикястяси”нин инструментал вя вокал-инструментал епизодлары бир нечя дяфя, щям дя мцхтялиф тембрлярдя, мцхтялиф алятлярдя (тарын, хорун, оркестрин мцшайияти иля) сяслянир. Бурада “Гарабаь шикястяси”, санки юзцнямяхсус сурятдя Вятяни тяряннцм едян бир щимня чеврилмишдир.

        Драматуръи жящятдян мянтиги, инандырыжы гурулан опера щям дя классик ъанрын бцтцн тялябляриня жаваб верир. Бурада арийа, дует, трио, хор, ейни заманда, кцтляви рягс сящняляри дя вардыр.

        Муьамдан эениш истифадя заманы йениликляр хцсусиля гейд олунмалыдыр. Дащи Ц.Щажыбяйлинин операда муьамдан истифадя янянялярини давам етдирян В.Адыэюзялов бу сащядя эятирдийи йениликлярля ясяри хцсуси колоритля дольунлашдырмышдыр. Биринжи пярдядя ашыг сящняляри, о жцмлядян, оркестрдя тарын эениш истифадяси чох тябиидир.

        Операда бястякарын фяргли тембр инжяликлярини дуймаг бажарыьы габарыг сурятдя тязащцр едир. Ясярдя муьамдан эениш истифадя олунмасына бахмайараг муьамын, мящз мцхтялиф сяслярдя ифасы классик опера яняняляриндя йени жящят кими диггяти жялб едир. «Натяван» операсында бязи сящнялярдя симфоник оркестр халг чальы алятляринин сяслянмясиня йахындыр.

        «Натяван» операсынын юзцнямяхсус хцсусиййятляриндян бири дя онун ифадя тярзинин садялийи, сямимилийи иля баьлыдыр. Бцтцн бунлар ясярин мусиги дилиндя дя юз тяжяссцмцнц тапмышдыр. «Натяван» операсы, шцбщясиз ки, юзцнцн зянэин мелодизми иля дцнйа опера сянятиня вя милли яняняляримизя истинад едяряк йени ахтарышлар истигамятиндя атылан бир аддымдыр.

       

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page