ЭЯНЖ ТЯДГИГАТЧЫЛАР
З.ЩАЖЫБЯЙОВУН ОПЕРЕТТАЛАРЫ
Фидан НЯСИРОВА
Search

ЭЯНЖ ТЯДГИГАТЧЫЛАР
АЗЯРБАЙЖАНДА МУСИГИ ТЯЩСИЛИНЯ ДАИР ПРОФЕССОР НИЭАР УСУБОВАНЫН ЕЛМИ БАХЫШЛАРЫ (ЫЫ ЩИССЯ. 1977-80-жы илляр)
Эцнел ЕЙВАЗОВА
КЛАССИК ФОРТЕПИАНО ТРИОСУ ЪАНРЫНЫН ТИПОЛОЪИ КЕЙФИЙЙЯТЛЯРИ
Рювшян ЯМРАЩОВ
ПРЕЛОМЛЕНИЕ НАИБОЛЕЕ ПОПУЛЯРНЫХ ТЕМ ИЗ ОПЕРЫ «КАРМЕН» Ж.БИЗЕ В ВИРТУОЗНОЙ ФАКТУРЕ «ФАНТАЗИИ» ДЛЯ ФЛЕЙТЫ И ФОРТЕПИАНО Ф.БОРНА
Орхан ЗЕЙНАЛЛЫ
БИЛИКЛЯРИН СИМВОЛЛАРЛА АЧЫГЛАНМАСЫ ВЯ ШИФРЯЛЯНМЯСИ ТАРИХИНЯ ГЫСА БИР БАХЫШ
Самир МИРЗЯЙЕВ
“НАТЯВАН” ОПЕРАСЫНДА ГАРАБАЬЫН МУСИГИ ЩЯЙАТЫНЫН ТЯЖЯССЦМЦ
Эцлцстан ЯЛИЙЕВА
З.ЩАЖЫБЯЙОВУН ОПЕРЕТТАЛАРЫ
Фидан НЯСИРОВА
ПРОБЛЕМА КОНФЛИКТНОСТИ В ОПЕРНОМ ТВОРЧЕСТВЕ АЗЕРБАЙДЖАНСКИХ КОМПОЗИТОРОВ
Рубаба МАМЕДОВА
СЯРДАР ФЯРЯЖОВ «ТЕАТР ЩАГГЫНДА» ЩИМН
Аида ЩЯСЯНОВА
НЕЗАБЫВАЕМЫЕ ГОБОИСТЫ: АЗЕР АБДУЛЛАЕВ И МЕХТИ АХУНДОВ
Ага-Али БАБАЕВ
ШЯРГ МУСИГИ МЯДЯНИЙЙЯТИНДЯ ЯЛ-ФЯРАБИ ЕЛМИ ЙАРАДЫЖЫЛЫЬЫНЫН ШЯРЩ ВЯ ИЗАЩЛАРЫ
Елмира АХУНДОВА
АЗЯРБАЙЖАН БЯСТЯКАРЛАРЫНЫН МАЩНЫ ВЯ РОМАНСЛАРЫНДА ТЯСНИФ ЪАНРЫНЫН ЯЛАМЯТЛЯРИ
Севда ЖЯФЯРОВА
ХАЛГ МАЩНЫСЫ - АЗЯРБАЙЖАН БЯСТЯКАРЛАРЫНЫН ХОР МУСИГИСИНДЯ
Севинж ЖЯФЯРОВА
АЗЯРБАЙЖАН ТОЙ МЯРАСИМ МУСИГИСИНИН ЯСАС ЖЯЩЯТЛЯРИ
Самиря ЯЗИЗОВА

 


       Азярбайжан мусигили театрынын йаранмасында эюркямли бястякарымыз З.Щажыбяйовун хидмятляри бюйцкдцр. Опера сянятинин, илк мусигили комедийаларын Азярбайжан тяшяккцл тапмасы инкишафы Ц.Щажыбяйли вя М.Магомайевин ады иля баьлыдыр. Ц.Щажыбяйли янянялярини давам етдиряряк мусигили театрын инкишафында да гардашы З.Щажыбяйовун зящмяти явязолунмаздыр. О, Щ.Сарабски, М.Терегулов, М.Ялийев бярабяр мусигили театрын халг йарадыжылыьы иля баьлылыьы уьрунда чалышмыш бир сяняткардыр. Ону гейд етмяк лазымдыр ки, бястякарын илк гялям тяжрцбяси 1910-жу илдя йазылмыш “Ялли йашында жаван” опереттасы олмушду. Азярбайжан труппасы Тифлисдя оларкян бу ясяри сящняляшдирир, сонралар ися оперетта бястякарын юзцнцн тяшкил етдийи щявяскар труппанын гцввяси иля сящняйя гойулмушдур. Бу тамашада З.Щажыбяйов щям бястякар, щям либретто мцяллифи, щям дя дириъор кими чыхыш етмишдир. Азярбайжан театрынын уьурлу чыхышлары вя бюйцк сяняткарын опереттасынын халг ичиндя ряьбят газанмасы йаранан труппанын бир чох йерляря гастрола эетмясиня имкан верирди. Оперетта Нахчыванда, Шушада, Аьдамда, Жулфада, Нухада вя щямчинин Иранын бир чох шящярляриндя тамашайа гойулмушдур. 1913-1020-жи иллярдя дярж олунмуш мягаляляри нязяринизя чатдырмаг истярдим: “Мусульманская оперетта” (Губалы “Каспий”, 13 февраля), “Евликян субай” (Тамашачылардан бири. “Йени игбал”, 19 апрел),1917-жи илдя “Мусульманский спектакль” (“Каспий”, 7 сентабря), 1918-жи илдя ися “Театро вя мусиги” (“Азярбайжан”, 19 декабр), “Евлийкен - субай” (Джалил Карабаги. “Азербайджан”, 21 (8) декабря), 1920-жи илдя дярж олунан “Театро вя мусиги. “Евликян субай” (“Азярбайжан”, 30 март) башлыглы мягаляляр ону сцбут едир ки, бястякарын оперетталары бу илляр ярзиндя сящняляшдирилмиш, динляйижинин нязяр-диггятиндя олмушдур. М.Фцзули адына Ялйазмалар Институтунда бястякарын фярди архивиндя мящз Аьдам Дювлят Драм Театрында “Ялли йашында жаван” опереттасынын сящняйя гойулмасы вя иштирак едян актйорларын ифасы иля баьлы бястякарын юзцнцн мягаляси дярж олунмушдур. Бу мягаляни бурада ишыгландырырыг:

       

       

       

       “Ялли йашында жаван” опереттасынын сцъетиня нязяр салсаг йериня дцшярди. Сцъет о гядяр дя мцряккяб дейил. Ики гожа бяй Ордухан вя Мурадхан жаван гуллугчулары Чимназ вя Эцлназын архасынжа сцрцнцрляр. Щятта артыг гожалмыш арвадларынын (Мяляк вя Кяляк) явязиня Чимназ вя Эцлназы алмаг истяйирляр. Бу щадися аьаларынын нюкярляриня ики жаван хидмятчи олан Гулу вя Шулуйа вя онлардан ися бяйлярин арвадларына чатыр. Онлар “50 йашлы жаван”лара, йяни онлара гаршы бирляширляр. Гадын вя гуллугчуларын дястяси бу планлары дармадаьын едир.

        Оперетта симфоник оркестрин икили тяркиби цчцн йазылыб. Милли рягсляримиз, цмумиййятля халг мусиги елементляриндян эениш истифадя олунмушдур. Ясяр Й-дур тоналлыьында, увертйура иля башлайыр. 3 пярдя вя 17 мусиги нюмрясиндян ибарятдир.

        Ы ПЯРДЯ

        Ы пярдядя 7 мусиги нюмряси верилмишдир. Увертйура чох актив мусигийя маликдир. Бцтцн мусиги динамикасы юзцндя остинатолу фигур хцсусиййятини дашыйан фактуранын цзяриндядир. Оркестрин там тяркиби йайлылар вя флейталардан башга бу остинатолу фигуру ифа едир. Чцнки Ы вя ЫЫ скрипкалар вя флейталарын ифа етдийи гаммавари мелодийа, фактуранын цзяриндя йухары щярякят едян оналтылыг нотлардан ибарятдир. Бу мелодик хятт октава мцнасибятиля сяслянир. 8 ханялик кечиддян сонра мювзу, Ы скрипкалар вя тахта няфяс алятляри групунун, труба вя фортепианонун ифасында сяккизлик нотларла динляйижийя чатдырылыр. (Нцмуня 1.)

        Партитураны тящлил едяркян эюрцрцк ки, яэяр эириш мювзу гаммавари оналтылыг нотларла ифадя олунурдуса, сонракы мювзу, щямян гаммавари щярякятин даща эенишляндирилмиш формасы сяккизлик нотларла сяслянир. Полифонийада буна эенишлянмиш мювзу дейирляр. Ону гейд етмяк лазындыр ки, бястякар бурада полифоник елементлярдян истифадя етмишдир. Щямин мювзунун инкишафы, йяни давамы артыг йайлыларын пиззижжатолу мцшайиятиля сяслянир. Мювзу ися труба, гобой вя кларнетин ифасында кечир. Мювзунун унисонлу ифасы йенидян пиззижатолу ифа иля явяз олунур, беляжя тягдим олунан мусиги нюмряси чох динамик олараг битир. Бястякар бурада инструментал тембр цсулу олан пиззижато-дан истифадя едяряк тембр лякяси йарадыр. Бу рянэарянэлик динляйижинин диггятини юзцня жялб едир. Мусиги нюмрясинин парлаглыьы оркестрляшдирмянин эениш сяс дцзцлцшц иля баьлыдыр. Мялумдур ки, эениш дцзцлцшдя сяслярин шяффафлыьы нязяря чарпыр.

        Чох динамик, щярякятли эиришдян сонра рягсвари мювзу сяслянир. Халг рягсляримизя хас 6\8 юлчцдя тягдим олунуб. Яэяр эириш мювзу Й-дур тоналлыьында тягдим олунурдуса, 6\8 юлчцлц рягс мювзусу Ф-дур тоналлыьында сяслянир. Тягдим олунан рягс нюмрясиндя ики щиссялилик нязяря чарпыр. Беля ки, 2-жи щисся олдуьу кими, 1-жи щиссяни тякрар едир. Йалныз мцшайиятдя мцяййян фяргли жящятляр юзцнц эюстярир. Мусиги нюмряси квадратлылыг тяшкил едян суал вя жаваб мювзуларындан ибарятдир. (Нцмуня 2.)

        Суал дедийимиз ясас мювзу 4 ханялидир. Репризалылыг тяшкил едяряк 8 ханялик сяслянир. Жаваб жцмляси дя 4 ханялидир, лакин о, реприза васитясиля 4 дяфя тякрар олараг 24 ханялидир. ЫЫ щисся дя ейниля суал вя жаваб жцмляси кими тягдим олунур. Тягдим олунан мусиги нюмрясинин оркестр йазысы да чох мараглыдыр. Бурада ясас мювзу флейта, гобойун октавалы ифасында йухары реэистрдя сяслянир. Мялумдур ки, флейта, гобой бирляшмясиндян чох вахт йухары реэистрдя истифадя олунур. Бястякар бунунла гаты вя эцмцшц чалар ялдя едир. Ы скрипкалар контрапункт ролуну ойнайыр. Йайлы групун диэяр алятляри ися халг рягсляримизя хас олан остинатолу ритмик фигурасийаны дашыйыр. Труба жон сорд олараг чяряк нотларла ашаьы щярякят едян контрапункту тяшкил едир. Гейд едяк ки, бястякар инструментал тембр цсулларындан эениш истифадя едир. Эиришдя пиззижато-дан истифадя едирдися, бурада жон сорд цсулундан истифадя едяряк мусигийя йени рянэ чалары ялавя едир. Сясляр бир-бириля вертикал мцнасибятдя эениш дцзцлцшдя оркестрляшдирилмишдир. Бу ися мусигийя парлаглыг вя шяффафлыг верир. Бир гядяр яввял гейд едилдийи кими, тягдим олунан рягс нюмрясинин ЫЫ щиссяси, Ы щиссянин олдуьу кими тякрарыдыр, йалныз ЫЫ щиссядя мювзу даща да дольунлашыр вя мцшайиятдя дяйишикликляр олунур. Беля ки, мювзу яэяр Ы щиссядя тякжя тахта няфяс алятляриндя сяслянирдися, ЫЫ щиссядя бурайа труба аляти дя ялавя олунур. Мцшайиятдя йайлыларын остинатолу ритмик фигурасийасына диэяр мис няфяс алятляри дя ялавя олунур. Ы скрипкаларын фортепиано иля оналтылыг нотларла ифасы мусигийя даща щярякятлилик эятирир. Тягдим олунан мусиги нюмряси даща да динамикляшяряк сонда узанан йарым нотларла битир.

        № 2 АНДАНТИНО

        Мелодийасы оналтылыг нотларла тягдим олунан 2\4 юлчцлц Андантино арамла сясляняряк 5 ханяли кечиддян сонра узанан ферматолу нотларла битир. Бурада Ордухан вя Мурадханын образы верилир. “Жанто” сяслянир. Тахта няфяс алятляри вя фортепиано вокала унисон тяшкил едир. Рессетурада сяслярин бир-бириня мцнасибяти эениш дцзцлцшдядир. Цмуми сяслянмя шяффафдыр.

        № 3

        Тягдим олунан мусиги нюмряси нюмряси 6\8 юлчцлц Аллегретто темпиндя, Й-дур-да сяслянир. Мурадханын “Дяли диваня олмушам” сюзлярля Ордухана мцражияти сяслянир. Мурадханын охудуьу ясас мювзуйа трубанын жон сорд ифасы унисон тяшкил едир. Онлары ися йайлы груп алятляринин вя наьаранын остинатолу фигурасийасы мцшайият едир. Чох вахт буна сахланылмыш тон да дейилир. Ясас мювзуйа тахта няфяс алятляри арабир паралел интервалларла жаваб верир. К3 интервалынын паралел кечиди лентли щярякят йарадыр. Жанто битян кими мцшайият характери дашыйан оркестр артыг йеня фяаллашыр. Йайлылар 3 функсийаны дашыйыр:

        1. Ы скрипкалар, тахта няфяс алятляринин дашыдыьы оналтылыг нотларла сяслянян ясас мювзуну дашыйырлар. Бурайа трубаларын да ифасы ялавя олунуб.

        2. ЫЫ скрипкалар вя алтлар тремоло функсийасыны дашыйыр.

        3. Виолончелляр ися 6\8 юлчцлц ритмик фигурасийаны дашыйырлар. Валторналар ися щармоник сяслярин дашыйыжыларыдыр. Бу мусиги нюмряси беля динамик сяслянмя иля битир.

        № 4

        6\8 юлчцдя, Ф-дур тоналлыьында Модерато темпиндя сяслянир. Тягдим олунан мусиги нюмряси яввялдя гейд олунан Ы пярдядя увертйурадан сонра сяслянян Ф-дур мусиги нюмрясинин там ейнидир. Щятта оркестрляндирилмядя беля щеч бир фярг йохдур. Щямин мусиги нюмрясинин ейниля тякрарыдыр. (Нцмуня 3.)

        № 5

        Бу мусиги нюмрясиндя Гулунун мювзусу сяслянир. Гулунун мювзусу оркестрин 2 ханялик эиришиндян сонра сяслянир. Бястякар эиришдя сясляри бир-бириня мцнасибятдя сых дцзмцшдцр. Бунунла да, о, гаты сяслянмяйя наил олмушдур. Тахта няфяс алятляри, трубалар, фортепиано вя Ы скрипкалар 6\8 юлчцлц ойнаг ритмли ясас мювзуну дашыйырлар. Эириш мювзунун фортепианода ифасы сяслярин терсийа-секста мцнасибятини тяшкил едяряк лентли щярякят ямяля эятирир. Щямин мцнасибят тахта няфяс алятляриндя дя сахланылыр. Эириш мювзу йайлы групун ифасы (ЫЫ скрипка, алт, виолончел, контрабас) иля мцшайият олунур. Наьара ися 6\8 ритмик юлчцсцндя, халг рягсляримизя хас олан ритмик фигурасийаны дашыйыр. 10 ханялик кечиддян сонра йайлыларын мцшайиятиндя бязи дяйишикликляр баш верир. Бу ися ойнаглылыьы бир гядяр дя артырыр. Цмумиййятля, бястякар пиззжатолу, тремололу, “Жон сорд” инструментал тембр цсулларындан эениш истифадя едяряк мусигийя рянэарянэлик верир.

        № 6

        Аллегретто Щ-дур тоналлыьында сяслянир. Халг рягсляри-мизя ясасланан бир шух мусиги нюмряси сяслянир. Гулу вя Эцлназын дуети верилир. Чох ойнагдыр. Наьаранын остинатолу ритмик фигурасийасы мусигийя ойнаглыг верир. Бястякар бурада да, № 5-дя эириш мювзусунун оркестрляшдирмядя ейни принсипдян истифадя едир. Йяни ойнаг, ритмик мювзуларда мелодик хятти, щяр ики щалда тахта няфяс алятляри, Ы скрипкалар вя фортепиано дашыйыр. Мцшайият ися диэяр алятлярин сялащиййятиня верилир. Чох парлаг бир рягс нюмрясидир.

        № 7

        Тягдим олунан мусиги нюмряси 2\4 юлчцлц Аллегро темпли ж-молл тоналлыьында сяслянян динамик бир мусигидир. Яввялки мусиги нюмряляриндя олдуьу кими, ясас мювзуну Ы скрипкалар, тахта няфяс алятляри вя фортепиано дашыйыр. Бястякар бура уд аляти ялавя етмишдир. Йухарыдан ашаьыйа доьру щярякят едян 2 ханялик тез, жялд темпли пассаъ, оркестрин бцтцн тяркибинин ифасында сяслянян фактурайа чеврилир. Фактура унисон олараг сяслянир. 2 ханялик кечиддян сонра Хорун ифасында санки юзцндя чаьырыш характери дашыйан чох актив бир мелодийа сяслянир. Хорун ифасына гобой, кларнет, Ы труба вя Ы скрипкалар унисон тяшкил едир. Ы скрипкадан башга йайлы групун диэяр алятляри пиззижатолу ифасы явязляняряк тембр лякяляри ямяля эятирир.

        Хорун 12 ханялик кечидиндян сонра Гулунун мювзусу сяслянир. Яэяр яввялки мусиги нюмрясиндя Гулунун мювзусу ойнаг 6\8 юлчцсцндя рягсвари характер дашыйырдыса, бурада артыг Гулунун мювзусу патетик сяслянир. Гулунун мювзусуна щятта бястякар Ы трубанын жон сорд-лу сяслянмясини дя унисон гойараг бир аз да динамиклийи артырыр. Бястякар оркестрляшдирмянин мцхтялиф цсулларындан истифадя едяряк юзцнямяхсус сяслянмяйя наил олмушдур. Гулунун мювзусундан сонра йеня хор сяслянир. Хорун 16 ханялик кечидиндян сонра, мусиги нюмрясинин яввялиндя сяслянян триоллу щярякятляр бурада йеня тякрар олунур. Лакин даща актив олараг оналтылыгдан ибарят олан триолу щярякятляр йухары вя ашаьы щярякят едяряк динамиклийи артырырлар. Бу щармоник щярякятдя мелодик фигурасийалардыр. Бястякар мелодик фигурасийаларынын цсулларындан олан кечижи вя кюмякчи нотлардан истифадя етмишдир. Бурада мювзу Ы скрипкалар, тахта няфяс алятляри вя фортепианонун ифасында сяслянир. Беля ки, йайлыларын щярякятли тремололу ифасы щяйяжанлылыг верир. Бурада фактуранын щармоник вя ритмик фигурасийаларындан эениш истифадя едилмишдир. Даща сонра оналтылыг нотларла олан мелодик фигурасийалар оркестрин там тяркибиндя унисон сясляняряк ясяря мющтяшямлилик верир. Ясяр сонда там тяркибдя сежжо аккордла битир.

        ЫЫ пярдя

        № 8


        Бястякарын яняняви оркестрляшдирмя цсулу бу мусиги нюмряляриндя дя горунуб сахланылыр. Чох актив сяслянян эириш мювзу йеня дя тахта няфяс алятляри, Ы труба, фортепиано вя Ы скрипкаларын ифасында сяслянир. Диэяр алятляр групу мювзуну чох актив шякилдя мцшайият едирляр. Мцшайиятдя фактуранын гарышыг гатларындан бири щомофон-аккордлу гатдан истифадя олунур. 4 ханяли мющтяшям кечиддян сонра халг мусиги елементляриня чох эениш йер верилиб. Санки халг рягсляримизя хас олан мусиги сяслянир. 16 ханялик суал жцмляси, 16 ханялик жаваб жцмляси. Суал жцмлясиндя мювзуну алятляр унисон ифа едирляр, жаваб жцмлядя ися мювзу октава мцнасибяти иля ифадя олунур. Ройалда ися мювзу ися секста интервалынын паралел ифасы лентли щярякяти йарадыр. Тягдим олунан мусиги нюмряси жода 3 щиссяли формададыр. Орта щисся кянар щиссялярдян аз фярглянир. Ясасян бястякар орта щиссядя тембр цсулундан бири олан пиззижато-дан, форшлаглардан, тремололардан истифадя едир. ЫЫЫ щиссяни оркестрляндирмядя, фактурада сахланылан сяслярдян истифадя олунур. Б у да ясяря полифониклик верир, терсийалы лентли щярякятдян истифадя олунур. Партитура юз зянэин оркестр ишлямяси иля диггяти жялб едир. Мусиги нюмряси чох актив олараг 2 фф иля битир.

        Бу заман № 9 -да Гулунун мелодийасы сяслянир. Яввял оркестр 2 ханялик эириш верир вя Гулунун мювзусу сяслянир. Гулу юз ойнаг мелодийасыны ифа едир. Эиришдя паралел сексталы интервалын лентли щярякяти сяслянир. 6\8 юлчцлц чох ойнаг (Д-дур) бир мювзудур. Мцяййян йцрлярдя фактурайа шылтаг характер верир. Гулунун ифасынын, йяни мювзусунун цзяриня Ы трубанын 2 пп -лу “жон сорд”-лу ифасы да гойулур. Даща сонра щобой вя кларнет алятляри дя вокала унисон тяшкил едир. Беляжя тягдим олунан мусиги парчасы гыса сежжо аккордла битир.

        № 10

        Бурада чяряк вя йарым нотларын ифасында 3\4 юлчцдя санки хоралы хатырладан узанан сяслярля бир мювзу сяслянир. Бир мцддят сясляндикдян сонра мювзу полифонийайа хас олан гысалдылмыш цсулдан ибарят мювзу 2 дяфя гысалдылараг сяккизлик нотларла 6\8 юлчцсцндя рягсвари характер алыр, 2 фф сяслянян мювзу йеня дя яввялки гайдада тахта няфяс алятляри, Ы труба, фортепиано вя Ы скрипкаларын ифасында сяслянир. Бу мусиги нюмрясиндя садя 2 щиссялилик вар. Беля ки, ЫЫ щисся ейни адлы минор тоналлыьында сяслянир. Яэяр Ы щисся Й-дур-дадырса, ЫЫ щисся э-молл -да сяслянир. Цмумиликдя Жода узанан сяслярин тремололу ифасы иля битир.

        ЫЫЫ ПЯРДЯ

        № 11


        Бурада 13 ханяли мусиги нюмряси тягдим олунур. Мелодийа Ы скрипкаларын ифасында сяслянир. Диэяр йайлыда мцшайият едирляр. Бу мцшайият пиззижжатолу ифанын тремололу ифа иля явяз олунмасы иля изащ олунур. Бу принсип дяфялярля тякрар олунур. Бястякарын беля тембр цсулундан бу тярздя истифадяси динляйижинин мараьыны юзцня жямляйян, чякян тембр лякяляри йарадыр. Даща сонра бу мювзу тремололу мцшайият цзяриндя оналтылыг нотларла даща да фяаллашыр. Тахта няфяс алятляри мювзуйа унисон тяшкил едирляр. Бу мусиги нюмряси йайлыларын йухарыйа доьру щярякят едян пиззижатолу пассаъы иля битир. Даща сонра 6\8 юлчцлц рягс характерли чох бюйцк щяжмли бир мусиги парчасы сяслянир. Ясас мювзу гобой вя кларнетин унисонлу ифасы иля тягдим олунур. Сонра мювзу бцтцн тахта групун ифасында сяслянир. Ясас мювзу ону явяз едян оналтылыг нотларын давамы иля тягдим олунур. Санки суал-жаваб характери дашыйыр. Садя 3 щиссяли формада йазылыб, орта щиссядя она ойнаг характер верян оналтылыг нотлар даща фяаллашыр. Мис няфяс алятляри щармоник фактурада аккордун терсийалы гурулушунун мцхтялиф вариантларда дяйишмясини ифадя едир, ЫЫЫ щисся там Ы щиссяни тякрары дейил, бир гядяр дяйишмиш формада динляйижийя чатдырылыр. Мусиги парчасы узанан ферматолу нотларла битир.

        № 12

        Валс темпиндя, 3\4 юлчцлц мусиги нюмрясидир. 9 ханялик эиришдян сонра жанто сяслянир. Эириш мювзусу гобой, фортепиано вя Ы трубанын жон сорд ифасы иля сяслянир. Бу мювзу даща сонра вокалда сяслянир. Вокала яввял гобой, даща сонра Ы скрипкалар вя фортепиано унисон тяшкил едир. Кичик щяжмли мусиги нюмрясидир.

        Бу мусиги нюмряси битян кими Тярякямя рягси сяслянир.

        (Нцмуня 4.)

        Аллегро темпли чох мцхтялиф бир рягсдир. Тярякямянин ясас мелодийасыны тахта няфяс алятляри, фортепиано вя Ы скрипкалар ифа едирляр. Наьаранын остинатолу ритмик фигуру мусигийя шухлуг эятирир. Квадратлылыг мювжуддур. Бурада бястякар оркестрляшмядя чох мараглы цсуллардан истифадя едир. Суал-жаваб характерли мелодийаны чох мараглы шякилдя алятляр групунда бюлцшдцрмцшдцр. Бястякар суал характери дашыйан Ы ханядя тахта няфяс алятляри вя фортепианону бирляшдирир. Жаваб характери дашыйан ЫЫ ханядя Ы скрипкаларла фортепиано вя Ы трубанын жон сордлу ифасыны бирляшдирян алятляр групуну жялб едир. Бястякар беля инструментал тембрляри истифадя едяряк тембр лякясини йарадыр. Даща сонра бястякар кларнетля трубаны бирляшдиряряк юзцнямяхсус рянэ чаларлары ялдя едир. Щяр жцмля квадрат олараг тякрар олунур. Тярякямя чох мараглы вя зянэин оркестрляндирилмишдир.

        Тярякямядян сонра № 16 “Йаллы” сяслянир. Йаллыда даирявилик олдуьу цчцн бястякар щяр 4 ханядян бир реприза гойур. Мусиги нюмряси сона кими квадратлыдыр. 3\4 юлчцлцдцр. Партитура йазылышында бястякар алятляр групуну мцхтялиф шякилдя веряряк, юзцнямяхсус рянэ чалары вя чох мющтяшям сяслянмя ялдя едир. (Нцмуня 5.)

        Йаллы битян кими 6\8 юлчцлц диэяр рягс мювзусу сяслянир. Мараглы оркестр йазысы вар. Мясялян, бястякар флейта иля кларнети бирляшдиряряк сойуг, эцжлц вя эениш сяслянмя ялдя едир. Ейни заманда Ы скрипка иля гобойу бирляшдиряряк сяслянмяйя йумшаглыг верир. (Нцмуня 6.)

        № 17

        Бу мусиги нюмрясини ясярин финалы кими дя гейд етмяк олар. Няинки № 17, еля Тярякямя, даща сонра Йаллы ясярин санки финал нюмрясини щазырлайыр. Бу мусиги парчасы 6\8 юлчцлц рягсдир. Лакин бурада мющтяшям сяслянмяйя Хор да гошулур. Ясярин сонунда йайлыларын тремололу ифасы тахта вя мис няфяс алятляринин йухарыйа доьру эедян щярякяти мющтяшямлик эятирир, ясяр чох тянтяняли шякилдя битир.

        Опереттанын мющтяшям, тянтяняли, шян ящвал-рущиййядя битмяси ясярин сцъет хяттиндян иряли эялян хцсусиййятдир. Бу да ясярин йумористик, мязщякя ъанрына йахынлыьыны юзцндя якс етдирир. Азярбайжан бястякарлыг мяктябинин янянялярини давам етдиряряк З.Щажыбяйов да оперетталарында юзцнямяхсус йазы цслубу иля сечиляряк юз тякраролунмаз дяст-хятти иля фярглянир.

       

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page