ЙЕНИЛИКЛЯРИМИЗ
МУЗЕЙЛЯРДЯ...
-
Search

ЙЕНИЛИКЛЯРИМИЗ
ЭЮРЦШЛЯР...
-
МУЗЕЙЛЯРДЯ...
-

 


МАЕСТРО НИЙАЗИ - 100 ВЯ НИЙАЗИНИН МЯНЗИЛ МУЗЕЙИ

       Еля сяняткарлар вардыр ки, онларын йарадыжылыьы милли мядяниййятин чярчивяляриндян хейли кянара чыхараг бир чох нясилляря хидмят едир вя бейнялмилял характер дашыйыр. Беля сяняткарларымыздан бири дя бу ил анадан олмасынын 100 иллик йубилейини гейд етдийимиз эюркямли дириъор вя бястякар, ижтимаи хадим Маестро Нийазидир.

        Нийази мцасир дюврцмцзцн милли мусиги мядяниййятинин ян парлаг сималариндан биридир. Дцнйа мядяниййятиня Низами Эянжяви, Мящяммяд Фцзули, Мящсяти Эянжяви, Имадяддин Нясими, Хуршудбану Натяван кими сималари, Ширваншащлар сарайы, Мюмцня хатун тцрбяси, Гыз галасы, Атяшэащ кими мемарлыг абидяляри, мющтяшям муьамы, ашыг сянятини вя сайдыгжа сайа биляжяйимиз сянят инжилярини бяхш едян Азярбайжан халгынын щяйатында ХХ яср дярин из бурахды. Елм, ядябиййат, инжясянятин бцтцн сащяляриндя нящянэ уьурлар ялдя едилди, бир чох йениликляря йол ачылды. Бу иллярдя Бакы мцтярягги Азярбайжан зийалыларынын милли мядяниййятин йцксялиши уьрунда мцбаризя мейданы иди. Нийази дя беля бядии-маарифчи ахтарышлар атмосфериндя доьулуб бюйцмцшдц. Атасы бястякар Зцлфцгар Щажыбяйов, ямиси Азярбайжан профессионал мусигисинин баниси Цзейир Щажыбяйли Азярбайжанда мусигили театрын йарадыжыларындан идиляр.

        О заман Азярбайжанын эянж опера труппасынын даими бинасы олмадыьындан мяшглярин чоху онун ата евиндя кечирилирди. Нийази йарадыжы сющбятлярин, мцбащисялярин шащиди олур, онун эюзц гаршысында мараглы вя жясарятли планлар йаранырды. Еркян йашлардан эяляжяк дириъорун театра бюйцк мараьы йаранмышды. Балажа Нийази демяк олар ки, бцтцн популйар операларын: “Лейли вя Мяжнун”, ”Ясли вя Кярям”, ”Ашыг Гяриб”, “Шащ Исмайыл”; “Мяшяди Ибад”, “Аршын мал алан”, “50 йашында жаван”, “Евлийкян субай” вя с. оперетталарын тамашаларына бахмышды. 9 йашында икян Нийази юз мяктябли дяфтяринин вярягиндя опера йазмаьа жящд етмишди. Щяля 5 йашында икян скрипка ифа етмяйи юйрянир, 1920-1921-жи иллярдя Шефферлингин мусиги мяктябиндя скрипка дярслярини бярпа едир. Лакин Нийазини скрипкадан даща чох бястякарлыг жялб едир. 1926-1931-жи иллярдя Цзейир Щажыбяйлинин тювсийясиля яввялжя Москвада Гнесинляр адына мусиги-педогоъи техникумунда, даща сонра Ленинград Мяркязи мусиги техникумунда композисийа синифляриндя тящсил алыр. Бу илляр Нийазинин мцстягил мусиги фяалиййятинин башланьыж дюврцдцр. Мящз бу иллярдя онун илк бястяси - фортепиано цчцн “Од ичиндя” поемасы, пиано цчцн бир нечя пйесляри мейдана эялир. 1933-1934-жу иллярдя Азярбайжан Дювлят Консерваторийасынын аспиратурасында тящсилини давам етмякля йанашы онун “Загатала суитасы” симфоник ясяри тамамланыр. Щеч бир шиширтмя олмадан дейя билярик ки, Азярбайжан симфоник мусигисинин инкишафы Нийазинин ады иля баьлыдыр.

        Нийазинин бястякарлыг фяалиййяти Азярбайжан мусиги мядяниййятинин парлаг сящифялярини тяшкил едир. Онун йарадыжылыьында мусигинин мцхтялиф ъанрларыны эюря билярик.

        Симфоник ясярляр, опера, балет, кино вя театр мусигиси, романслар, рягсляр, маршлар, коллектив мащнылар вя с. онун йарадыжылыьынын рянэарянэлийинин тязащцрцдцр. Диэяр Азярбайжан сяняткарлары кими Нийази сяняти дя халг ифачылыг нцмуняляриндян бящряляняряк жясарятля онлары пешякар инструментализмля зянэинляшдирир.

        1939-жу илдя бястялянмиш “Лязэи рягси”ясяри Нийазинин консерт репертуарында мцщцм йер тутан сянят нцмунясидир. Бу мусиги васитяси иля динляйижи Нийазинин бюйцк щяйат ешгини, гайнар енеръисини, севинж вя фярящля долу ящвал-рущиййясини щисс едир.

        Аьыр мцщарибя илляриндя тамамладыьы “Хосров вя Ширин” лирик-драматик операсы (1942) Нийазинин дащи Низами Эянжяви йарадыжылыьына олан дярин мящяббятин тяжяссцмцдцр. Опера мусиги драматурэийасынын чохпланлы олмасы, психолоъи эярэинлийи, хор сящняляри вя оркестр епизодларынын ифадялилийи иля фярглянир.

        “Раст” симфоник муьамы (1949) Нийазинин Азярбайжан мусиги инжясяняти хязинясиня дахил олмуш шащ ясярляриндян биридир. “Раст” симфоник муьамы эцжлц емосионал тясири, зянэин мелодикасы, хцсусиля щармоник дилин ялванлыьы иля инсаны валещ едир. Нийази бу ясяри юзцнцн уьурлу иши щесаб едирди вя бюйцк мямнуниййятля бцтцн харижи гастрол сяфярляринин програмына дахил едирди.

        Нийазинн даща бир бюйцк бястякар уьуру онун “Читра” балетидир (1961). Щинд йазычысы Рабиндранат Тагорун ейниадлы поемасынын мотивляри ясасында йазылмыш бу ясярдя щинд халг мусигисинин ритм вя интонасийаларындан, оркестр сяслянмясиндя щинд мусиги ясярляринин ифасыны хатырладан тембр нцансларындан истифадя едилмишдир. Балет Азярбайжан мусигисинин инкишафында бюйцк рол ойнамыш, Шярг вя Гярб мусиги янянялярини бир арайа эятиряряк, ХХ яср мусиги мядяниййятини лайигинжя зянэинляшдирмишдир. Нийази симфоник оркестрля сяс цчцн 12 вокал ясярин мцяллифидир, о, 15 кинофилм вя 14 драм тамашасы цчцн мусиги, 4 марш йазмыш, 17 халг мащнысыны оркестр цчцн ишлямишдир.

        Лакин Нийазийя дириъорлуг фяалиййяти хцсуси популйарлыг эятирир. Нийазинин дириъорлуг сянятиндя йцксяк мядяниййят, гейри-ади йарадыжылыг щиссиййаты, мющкям ирадя, ян ясасы ися тябии истедад кими мцщцм компонентляр бирляшмишдир. Нийазинин дярин вя дольун интерпретасийаларла зянэин йарадыжылыьында Азярбайжан бястякарларынын, щямчинин Авропа вя рус классикляринин ясярляри хцсуси йер тутурду. Нийази Азярбайжан бястякарларынын демяк олар ки, ян санбаллы ясярляринин илк тяфсирчиси олмушдур. Нийази Азярбайжан бястякарларынын бюйцк бир няслинин йетишиб формалашмасына кюмяк етмишдир. Бир чох бястякарлар Нийази мяктяби кечмишляр, бу да онларын инкишафында, дцнйаэюрцшцндя, зювгляринин формалашмасында бюйцк рол ойнамышдыр. Онун дириъорлуг мящаряти дюврцнцн бир чох бястякарларынын йени ясярляринин йаранмасына стимул вермишди.

        Азярбайжан профессионал дириъорлуг мяктябинин формалашмасы вя инкишафы мящз Нийазинин ады иля баьлыдыр. Бир чох Азярбайжан дириъорлары Нийазинин тялябяляри, Нийази мяктябинин давамчыларыдыр.

        Азярбайжан инжясянят усталарынын Москва декадалары (1938-жи ил вя 1959-жу ил), дириъорларын ЫЫ Умумиттифаг бахыш мцсабигяси (1946-жы ил), ССРИ вя Азярбайжан Бястякарлар Иттифагынын гурултайларындакы чыхышлары, юлкядахили чохсайлы гастрол сяфярляри, мцсабигялярдяки иштиракы Нийазийя ССРИ мигйасында бюйцк шющрят эятирмишдися, 1951-жи илдя “Прага бащары” ВЫ бейнялхалг мусиги фестивалында иштиракы иля Нийази бейнялхалг мусиги аляминя дахил олду вя тез бир заманда дцнйа шющрятли мусигичилярин етимадыны, мящяббятини, ряьбятини газанды. Даща сонралар Нийазинин Румынийа, Чехословакийа, Мажарыстан, Франса, Инэилтяря, Чин, Монголустан, Тцркийя, Алманийа сяфярляри, уьурлу консерт програмлары, йарадыжылыг ишляри она дцнйа шющряти эятирир.

        Нийази щяля саьлыьында сяняти лайигинжя гиймятляндирилмиш надир сяняткарлардандыр. Щяля 26 йашында Нийази “Шяряф нишаны” ордени иля тялтиф едилмишди. Азярбайжан вя ССРИ халг артисти адына, Сосиалист Ямяйи Гящряманы, Цзейир Щажыбяйли адына Азярбайжан Дювлят мцкафаты лауреаты, ССРИ Дювлят мцкафатлары лауреаты, Жяващирлял Нещру адына Бейнялхалг мцкафаты лауреаты адына лайиг эюрцлмцшдц.

        Цмуммилли лидеримиз Щейдяр Ялийевин Нийазинин мянзил музейинин ачылышында гейд етдийи кими, Нийазинин ян бюйцк хидмяти ондан ибарятдир ки, о, щям бястякар кими милли мусигимизи зянэинляшдирмиш, Азярбайжан мядяниййятиня бюйцк тющфяляр вермиш, щям дя дириъор кими Цзейир Щажыбяйлидян башлайараг эянж бястякарларадяк Азярбайжанын ян эюркямли бястякарларынын йаратдыглары ясярляринин мейдана чыхмасы, халга чатдырылмасы вя сящнялярдя бюйцк уьурла тамашайа гойулмасы цчцн мисилсиз ишляр эюрмцшдцр.

        Бир сюзля, Нийази сяняти ябядидир.

        Мялум олдуьу кими, 1994-жу ил сентйабрын 18-дя Нийазинин мянзил-музейинин ачылышы олмушдур. Ачылышда цмуммилли лидеримиз Щейдяр Ялийев шяхсян иштирак етмиш, Маестро Нийазинин йарадыжылыьы барядя эениш вя ятрафлы чыхыш едяряк онун мусиги мядяниййятимизин инкишафында хидмятлярини йцксяк гиймятляндирмишдир.

        Азярбайжан Мусиги Мядяниййяти Дювлят музейинин филиалы олан Нийазинин мянзил музейи маестронун дцнйа мядяни ирсиня бяхш етдийи сянят инжилярини мцщафизя етмякля йанашы, онун ирсинин топланмасы, тядгиги вя тяблиьиня бюйцк юням верир.

        2010-жу ил май айынын 20-дя Азярбайжан Республикасынын Президенти Илщам Ялийев 2012-жи илдя Нийазинин анадан олмасынын 100 иллик йубилейинин кечирилмяси щаггында сярянжам имзаламышдыр.

        Сярянжамдан иряли эялян мцддяалары йериня йетиряряк Нийазинин мянзил музейи 2012-жи илдя силсиля тядбирляр кечирмиш вя кечирдийи бцтцн тядбирляри Нийазийя итщаф етмишдир. Август айынын 22-дя Нийазинин 100 иллик йубилейи иля ялагядар музейимиздя тянтяняли тядбир тяшкил олунмуш, бюйцк консерт програмы вя йени дахил олмуш материаллардан ибарят сярэи щазырланмышдыр. Цмумиййятля, музейимиз Нийазы архивинин зянэинляшдирилмяси мягсядиля топлама ишини щямишя хцсуси диггят мяркязиндя сахлайыр. Беля ки, йубилей эцнляриндя Нийазийя даир бир чох материаллар ялдя олунмушдур.

        Бу материаллар арасында Нийазинин 1961-1965-жи иллярдя Гара Гарайевин гызы Зцлейхайа харижи сяфярлярдян (Лондон, Парис, Лейпсиг, Анкара) юз хятти иля йаздыьы 8 ядяд ачыгжа вя 2 ядяд мяктуб хцсуси ящямиййят кясб едир. Бу материаллар Зцлейха Гарайева-Баьырова тяряфиндян музейя баьышланмышдыр. Бундан ялавя, Ямякдар артист, виолончел чалан Елдар Исэяндяров тяряфиндян музейя щядиййя едилмиш Аднан Сайгунун “Виолончел вя фортепиано цчцн соната” (цзяриндя мцяллифин Нийазийя хатиря йазысы иля), Нийазинин “Арзу” романсынын Е.Исэяндяров тяряфиндян фортепино триосу цчцн ишлямяси, Нийазинин Ашыг мащнысынын мцяллиф ялйазмасы; Солтан Щажыбяйовун гощуму Афяр Кяримова тяряфиндян музейя тягдим олунмуш Нийази иля ялагядар 46 ядяд фотошякилляри; Нийазинин дириъорлуг етдийи бир чох ясярлярин грамваллары (12 ядяд), дявятнамяляр, програмлар вя с. гейд етмяк олар. Бцтцн бу материаллар илк дяфя олараг музейдя Нийазинин 100 иллик йубилейиня щяср олунмуш тядбирдя нцмайиш олунмушдур.

        Тядбирдя щямчинин, йубилейля ялагядар няшр олунмуш музейин буклети (Азярбайжан вя рус дилляриндя) вя “Тясвири сянят ясярляри Нийазинин мянзил музейиндя” ачыгжа дястинин тягдиматы олмушдур. Ачыгжа дястиня музейдя сахланылан эюркямли тясвири сянят усталарынын Нийази иля баьлы олан (16 ядяд) ясярляри дахилдир. Бунлар ряссамлар Бюйцкаьа Мирзязадя, Щясян Щагвердийев, Микайыл Абдуллайев, Тоьрул Няриманбяйов, щейкялтярашлар Жялал Гарйаьды, Юмяр Елдаров, Токай Мяммядов, Жцмшцд Ибращимов вя башгаларынын ясярляридир.

        Бундан ялавя, Нийази архивинин иллцстрасийалы каталогу щазырланмышдыр. Каталогда Азярбайжан Мусиги Мядяниййяти Дювлят музейиндя сахланылан вя нцмайиш олунан Нийазинин нот ялйазмалары, сянядляр, програмлар вя афишаларын сийащысы вя фотошякилляри юз яксини тапмышдыр вя щал-щазырда бу иш няшр олунма яряфясиндядир.

        Музейимиз Нийазинин 100 иллик йубилейиня щяср олунмуш тядбирляри няинки юлкямиздя, щям дя юлкя харижиндя дя уьурла щяйата кечирмишдир. Беля ки, Азярбайжан Мусиги Мядяниййяти Дювлят Музейинин директору Алла ханым Байрамованын тяшяббцсц вя сяйи нятижясиндя Русийа Мусиги Академийасынын рящбярлийи иля ялдя олунмуш разылыг ясасында Академийанын няздиндя фяалиййят эюстярян Й.Ф.Гнесинанын Мемориал Мянзил Музейиндя Нийазинин 100 иллик йубилейиня щяср олунмуш сярэи вя консерт (3 октйабр 2012-жи ил) тяшкил олунмушдур. Тядбирин мящз бу музейдя кечирилмяси тясадцфи дейилдир. Нийази 1926-1929-жу иллярдя Гнесинляр адына Москва Мусиги Педагоъи Техникумунда тящсил алмышдыр. Сярэидя Нийазинин нот ялйазмалары, шяхси сянядляри, консерт вя тамашаларын афишалары вя програмлары, нот няшрляри, фотошякилляр вя саир нцмайиш олунмушдур. Сярэинин ачылышында А.Байрамова чыхыш едяряк Нийазинин щяйат вя йарадыжылыьы щаггында ятрафлы мялумат вермишдир.

        Сярэинин ачылышына щяср олунмуш консертдя Нийази, Гара Гарайев, Фикрят Ямировун ясярляри Азярбайжан Президентинин тягацдчцляри, Бейнялхалг мцсабигяляр лауреатлары - Москва Консерваторийасынын няздиндя Мяркязи Мусиги мяктябинин шаэирди, пианочу Назханым Дадашова вя Москва Консерваторийасынын тялябяси, скрипкачы Анар Сейидовун ифасында тягдим олунмушдур. Сярэинин ачылышында вя консертдя Москванын мядяни щяйатынын эюркямли нцмайяндяляри, Мусиги Музейляри вя Коллексийалары Ассосиасийасынын цзвляри, тялябяляр вя башгалары иштирак етмишляр. Сярэи 2012-жи ил октйабрын 3-дян 24-дяк давам етдирилмиш вя эениш тамашачы кцтлясинин бюйцк мараьына сябяб олмушдур. Сярэи щаггында ятрафлы мялуматлар интернет сящифяляриндя ишыгландырылмышдыр.

        2012-жи ил октйабрын 12-дя ися Азярбайжан Республикасы Мядяниййят вя Туризм Назирлийи тяряфиндян М.Магомайев адына Азярбайжан Дювлят Филармонийасында Нийазинин 100 иллийиня щяср олунмуш тянтяняли йубилей эежяси кечирилмишдир. Эежяни Мядяниййят вя Туризм Назири жянаб Ябцлфяс Гарайев ачараг Маестронун щяйат вя йарадыжылыьы щаггында мялумат вердикдян сонра Ц.Щажыбяйли адына Азярбайжан Дювлят Симфоник оркестринин ифасында (дириъор Рауф Абдуллайев) Нийазинин ясярляриндян ибарят эениш консерт програмы тягдим олунмушдур. Эежядя Азярбайжан Мусиги Мядяниййяти Дювлят Музейинин щазырладыьы “Нийази-100” фото сярэиси бюйцк марагла гаршыланмышдыр.

        Гейд етмяк лазымдыр ки, бцтцн бу тядбирляр Азярбайжан Республикасы Мядяниййят вя Туризм Назирлийинин рящбярлийи вя мадди дястяйи щесабына тяшкил олунмуш вя кечирилмишдир.

Рза БАЙРАМОВ

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page