ПОРТРЕТЛЯР
АЗЯРБАЙЖАНЫН ЭЮРКЯМЛИ КЛАССИК ВОКАЛЧЫСЫ ФИДАН ГАСЫМОВА
Земфира ГАФАРОВА
Search

ПОРТРЕТЛЯР
ТАРИХИ ШЯХСИЙЙЯТИН МУСИГИ ПОРТРЕТИ
Ариз АБДУЛЯЛИЙЕВ
АЗЯРБАЙЖАНЫН ЭЮРКЯМЛИ КЛАССИК ВОКАЛЧЫСЫ ФИДАН ГАСЫМОВА
Земфира ГАФАРОВА
СЯНЯТКАР ЙУБИЛЕЙИНЯ ТЮЩФЯ (Рамиз Гулийев - 65)
Кямаля ЯЛЯСЭЯРЛИ
МУЗЫКА ВМЕСТО СУМБУРА
АНАР

 


Азярбайжан опера сящняси бир чох гадын вокалчылар йетишдириб. Бунларын ичярисиндя Ш.Мяммядова, Ф.Мурадова, Ф.Ящмядова Щ.Рзайева, Г.Щясянова вя башгаларын;н да адларыны чякмяк олар.

        Вокал сянятиндя эюркямли опера ифачылары арасында юз йарадыжылыьы иля йадда галан вя Азярбайжанын опера тарихинин академик эушясини йени мярщялядя жилалайан мцьянниляр сырасында фитри истедады вя лайигли мювгейи иля дцнйа мигйасында танынан Фидан Гасымованын хцсуси вя юзцнямяхсус йери мювжуддур. Уьурларында зящмятсевяр вя йеткин мусиги габилиййяти иля йанашы йашадыьы дюврцн мусиги мядяниййятинин, илщам алдыьы зийалылар мцщитинин вя нящайят, мусигисевяр аилясинин бюйцк ролу олмушдур.

        Фидан Гасимованын бабасы - Яли бяй Гасымзадя, Ц.Щажыбяйли вя М.Магомайевля бирликдя Гори мцяллимлик семинарийасында тящсил алмыш, халгымызын габагжыл вя маарифпярвяр адамларындан бири олмушдур. Атасы - Якрям Гасымов мцщяндислик сащясинин пешякары олса да инжясянятин вурьуну, ясл Азярбайжан зийалысы ады иля щюрмят газанмышды. Мусигини чох севян Якрям бяй эянжлик илляриндя усталыгла тар вя аккордеон алятляриндя ифа етмяйи юйрянмиш, вокал габилиййятиня малик олараг, ев мяжлисляриндя халг мащныларыны, муьам вя арийалар охуйарды.

        Фидан Гасимованын анасы Тцкязбан ханым Бакынын зийалы няслинин - Исэяндяровлар аилясинин гызы иди. Чох сямими вя сядагятли, цзцэцляр вя мещрибан олан Тцкязбан ханым мусиги сянятиня бюйцк мараг эюстярян, йцксяк дуйуму вя мцасир эюрцшляри иля сечилян ясилзадя Азярбайжан гадыны иди.

        Фидан Гасымованын щяйат вя йарадыжылыг йолунда ата вя анасындан эялян тяканларла бярабяр, аиля мяжлисляриндя цнсиййят гурдуьу аиля достларынын вя гонагларын да тясири чох бюйцк олмушдур. Щажыбяйли сцлалясинин мяшщур нцмайяндяси, мили дириъорлуг сянятинин гуружусу сайылан маестро Нийази бу аилянин ян йахын достлары арасында йер алмыш вя Фидан иля бажысы Хураман вокал сянятиня мейлляриндя, илк сящня чыхышларында явязсиз ролу олан шяхсиййятдир.

        1947-жи илдя Бакыда дцнйайа эюзлярини ачан, Гасымовлар аилясинин бюйцк гызы Фидан ушаглыг йашындан щяссас мусиги дуйуму иля атасы Якрям бяйин вя анасы Тцкязбан ханымын диггятини чякмиш вя валидейнляри ону мусиги тящсили алмаьа вадар етмишляр. 1956-жи илдя Фидан Гасымова Бцлбцл адына орта ихтисас мусиги мяктябинин скрипка синфиня дахил олур вя гыса мцддят ярзиндя юз ифачылыг истедадыны цзя чыхарыр. Юзцня гаршы олдугжа тялябкар олан Фидан бюйцк шювгля мусиги мяктябиндя хор вя солфежио дярсляриндя иштирак едир вя диэяр шаэирдлярдян фяргли олараг бу мяшьяляляря жиддиййят бясляйир. Хор вя солфежио мцяллимляри Фидана мцхтялиф мусиги ясярляриндя соло партийаларыны охумаьы тапшырмагла онун юзцнцн вокал истедадынын гаврамасына йардымчы олдулар. Солфежио дярсляринин мяшьялялярини диггятля мцшащидя едян Тцкязбан ханым Фиданын мцьяннилик щявясини эюрцнжя дярщал Маестро Нийазийя мцражият едир вя гызынын сясиндян сющбят ачараг мяслящят алыр. Маестро Фиданы динлядикдян сонра онун эюзял вя надир сяся сащиб олдуьуну тясдиг едир вя узагэюрянликля классик вя академик ясярлярин ифасына, щятта опера сящнясиня йюнялмясиня истигамят верир.

        1966-жи илдя Фидан Гасымова Бцлбцл адына орта ихтисас мусиги мяктябинин скрипка синфини мцвяффягиййятля битирир вя Азярбайжан Дювлят Консерваторийасынын скрипка ифачылыьы факцлтясиня дахил олараг эюркямли сяняткар профессор Сярвяр Гянийевин тялябяси олур. Щяля тялябя икян бир чох консертлярдя иштирак едян, тялябя оркестриндя чалмаьа башлайан Фидана мцяллими бюйцк цмидляр бясляйирди. Фидан Гасымова бир мцддят Халг артисти Н.Рзайевин рящбярлик етдийи Азярбайжан камера оркестриндя дя скрипкачы кими чалышмышды. Бу сащядя кифайят гядяр бажарыглы олмасына бахмайараг Маестро Нийазинин тякиди вя атасынын разылыьы иля Фидан Азярбайжан Консерваторийасынын вокал факцлтясиня дя гябул олунур. Бурада Фидан тяжрцбяли мцяллим Ида Лвовичин вокал синфиндя охумаьа башлайыр. Артыг Фидан вокалчы тялябя кими, факцлтянин щесабат консертляриндя йцксяк сявиййядя чыхышлар едир, интонасийа тямизлийи, ифачылыг мящаряти иля сечилирди, цмидверижи тялябя эяляжяйин ян йахшы мцтяхяссислярдян бири кими гаршыланырды.

        Фидан Гасымова консерваторийаны битирдикдян сонра 1972-жи илдя дащи бястякар Г.Гарайевин мяслящяти иля ики ил (1972-1974) Москва консерваторийасынын аспирант-стаъору олур. Бу иллярдя о, Москва шящяринин мядяни щяйатында баш верян ян актуал щадисялярля таныш олараг консерваторийанын П.Чайковски адына залында консертля чыхыш едир. Мящз бу дюврдя онун сящня усталыьы хцсусиййятляри юзцнц даща габарыг шякилдя бцрузя вермяйя башлады. Фидан юзцня чох бюйцк тялябкарлыгла йанашыр, ихтисасында тякмилляшмя просесляри кечирирди. Гялбян вурьун олдуьу италйан мусигиси, вокал сяняткарлыьы принсипляри онун профессионал портретини даща инжя штрихлярля зянгинляшдирмяйя тясир эюстярирди. Фидан Гасымованын о дюврдя Москвада эянж вокалчылар арасында мювжуд олан рягабятя ряьмян, жясарятли сящня чыхышлары - Москва Консерваторийасынын Бюйцк залы, Иттифаглар Евинин Бюйцк Сцтунлу залында консертляри баш тутмуш вя бюйцк уьурла нятижялянмишдир.

        Тящсилини битириб вятяня дюнян Фидан Гасымова Бакыда щесабат консерти верир вя бцтцн мусиги ижтимаиййяти ону истедадлы мцьянни кими кяшф едир, эянж вокалчынын репертуар

        Фидан Гасымова еля щямин иллярдя ифачыларын 4-жц Загафгазийа мцсабигясиндя биринжи мцкафаты газаныр. О, артыг Азярбайжан вокал мяктябинин танынмыш мцтяхяссисляри олараг йер алмыш вя мцьянни кими шющрят газанмышды. 1974-75-жи иллярдя Фидан Гасымова ССРИ инжясянят усталары нцмайяндя щейятинин тяркибиндя АФР, Данимарка, Португалийа, Белчикада чыхышлар едир.

        Фидан ханымын щяйатында щямин иллярин ян бюйцк уьуру Женеврядя эцмцш медал газандыьы вокал мцсабигяси олур.

        1974-жи илдян Ф.Гасымова артыг М.Ф.Ахундов адына Азярбайжан Опера вя Балет театрынын солисти кими фяалиййятя башлайыр. Опера сящнясиня эялмиш эянж гыз цчцн эюркямли опера мцьянниляри иля чийин-чийиня чалышмаг асан мясяля дейилди. О дюврдя бу сащядя бир чох тяжрцбяли вя истедадлы сяняткарлар фяалиййят эюстярирди. Лакин эянж Фидан сящняйя еля илк аддым атан эцндян лайигли йерини тутур.

        Щяр бир мцьянни опера сящнясиня чыханда истяр - истямяз кичик вя епизодик роллар алыр ки, бунун да сябяби актйор вя йа актрисанын аддым - аддым пцхтяляшмяси иля баьлыдыр. Амма Фидан Гасымованын сянят талейи илк эцндян фяргли олду. Беля ки, Фидан Гасымовайа дащи Ц.Щажыбяйлинин “Короьлу” операсынын баш гадын гящряманы Ниэар образынын ифасы тяклифи эялди. Лакин бу мцьяннинин дащи бястякарын мусигиси иля илк танышлыьы дейилди. О, щяля 1973-жи илдя Нийазинин рящбярлийи алтында “Аршин мал алан” опереттасынын сяс йазысында иштирак етмишди. Бу ясярдя Фидан Гасымова Эцлчющря образыны йаратмышды.

        1975-жи илдя “Короьлу” операсында Ф.Гасымова Ниэар партийасыны ифа етмякля тамашайа йени уьур газандырды. Мцьяннинин ифасында Ниэар партийасы щисслярин сямимилийи, психолоъи инжялийи, вокал драматик жизэиляринин ифадялилийиня эюря инандырыжы олмушду. Щеч дя тясадцфи дейил ки, 1975-жи илдя Ц.Щажыбяйлинин 90 иллик йубилейи мцнасибяти иля “Короьлу” операсы йени гурулушда сящняляшдириляркян дириъор Р.Абдуллайевин идаря етдийи тамашада Ниэары Фидан Гасымова бюйцк усталыгла тягдим етди. Ф.Гасымова Ц.Щажыбяйлинин “Короьлу” операсындаки Ниэар образы цзяриндя чох бюйцк мясулиййят вя жидди йарадыжылыг ахтарышлары иля чалышмышды. О, Ниэар образында щисслярин поетикасына гярг олур вя яввялдян сона гядяр бу партийада мцкяммял бир вокалчы олдуьуну юз ифасы иля сцбута йетирир.

        Ф.Гасымова Ц.Щажыбяйлинин “Короьлу” операсында Ниэар образы иля тякжя Азярбайжан Опера вя Балет театрынын сящнясиндя дейил, театрын 1977-жи илдя Ленинград (Сант -Петербург) шящяриня гастрол заманы да чыхыш етмишдир. О, щямчинин бу мющтяшям операдакы Ниэар ролуну Москва, Горки, Ставропол вя Грозны шящярляриндя бюйцк мцвяффягиййятля сярэиляйиб, йаддашларда Ниэар партийасынын ян мащир ифачысы олараг галыб.

        Бунун ардынжа бир чох опера тамашаларында юзцнц сынайан эянж вокалчы няинки Азярбайжанда, щям дя юлкянин щцдудларындан кянарда мцхтялиф образларда чыхыш едяряк динляййижилярин щцсн - ряьбятини газанмышдыр.

        1975-жи илдя Фидан даща бир парлаг уьура имза атыр - Щолландийанын Щерто Кенборс шящяриндя иштирак етдийи мцсабигядя хцсуси диплома лайиг эюрцлцр вя бунунла да бир даща юзцнц мащир вокал ифачысы кими тясдигляйир.

        Ф.Гасымованын ян бюйцк уьуру Италийада олду. Бу юлкядя мяшщур бястякар вя скрипкачы Ж.Виотти адына бейнялхалг мцсабигя кечирилирди. Лауреат ады уьрунда эярэин йарышмада 20-дян артыг юлкянин ифачылары юз истедадларыны сынайырдылар. Эянж мцьянни она бяслянилян етимады бурада да мящарятля доьрултду.

        Бу эцн биз фяхрля дейя билярик ки, Фидан Гасымова Азярбайжан Бейнялхалг мцсабигяляр лауреаты адына лайиг эюрцлмцш илк гадын мцьяннисидир. О, танынмыш мцьянни кими бир чох дцнйа вя Авропа юлкяляриндя газандыьы уьурлара эюря 1977-жи илдя Республика Ленин комсомолу мцкафаты лауреаты адына лайиг эюрцлцр, бир ил сонра ися Азярбайжанын Ямякдар артисти ады иля тялтиф олунур.

        Фидан Гасымова мцьянни кими тякжя Азярбайжанда йох, щям дя бир сыра Авропа юлкяляриндя - Болгарыстан, Мажарыстан, Чехославакийа, Белчика, Данимарка, Португалийа, Исвечря, Италийа вя башга юлкялярдя бюйцк уьурла консертляр вермишдир.

        Ону да гейд едяк ки, Ф.Гасымова Опера вя балет театрынын сящнясиндя Азярбайжан, авропа, рус бястякарларынын операларында йаддагалан образлар йаратмышдыр. О, Пуччининин “Бощема” операсында Мими образыны бюйцк щярарятля ойнамышды.

        Бундан сонра Фидан Гасымова бажысы Хураман иля паралел Ж.Пуччининин “Мадам Баттерфlай” (“Чио-Чио Сан”) операсынын ейниадлы баш гящряманынын партийасыны щазырлайараг, Азярбайжан Опера театрынын тамашачыларыны Пуччининин бу юлмяз ясяри иля таныш етмишдир. Щямин дюврдя Фидан Гасымова мусиги сянятиндяки явязсиз хидмятляриня эюря ССРИ Халг артисти ады иля тялтиф олунур.

        Мцьяннинин йаратдыьы йаддагалан образлардан бири дя Фикрят Ямировун “Севил” операсындакы Севил образыдыр. Бу операнын йени гурулушунда премйерасында о, Севили санки юзц олараг тягдим етди вя вокал севянлярин гялбиндя юзцня мющтяшям бир йер тутду.

        Фидан Гасымованын йаратдыьы ян эюзял образлардан бири дя Ъ.Бизенин “Кармен” операсында ойнадыьы Микаела образыдыр. О йаратдыьы штрих вя вокал нцанслары иля шылтаг гадын образыны олдуьу кими эюстяря билир, образын дахили алямини ачыр.

        Фидан Гасымованын йаратдыьы йаддагалан диэяр образлардан бири дя Гунонун “Фауст” операсында Маргарита образыдыр. Бу образда Фидан Гасымова гящряманын тямизлийини, гадын грасийасыны, дахилдя йаранан севэи, ещтирас вя цзэцнлцкляри чох тябии тярздя эюстяря билмишдир. Азярбайжан Опера театрынын сящнясиндя Фидан Гасымова тцрк мцьянниси Атила Манизадя (Мефистофел) иля чох уьурла чыхыш етмишдир. Сонра о бу партийаны Бухарест, Прага вя Ленинград театрында да йаратмышдыр.

        Азярбайжанда Фидан Гасымованын иштиракы иля Ж.Вердинин “Отелло” операсы 1988-жи илдя сящняляндирилмишдир. Фидан ханымын бу операда йаратдыьы Дездемона образы бюйцк щадисяйя чеврилмишди. Ресензийаларын бириндя йазылырды ки, Фидан Гасымова Отелло иля бирликдя охудуьу илк дуети щеч вахт унутмаг олмаз. Онун Ива щаггында мащнысында да кядяр вя траэик нотлар щяссаслыгла дуйулурду.

        Ф.Гасымованын диэяр бир Авропа операсында йаратдыьы образ Ж.Пуччининин “Тоска” операсындан Тосканын партийасыдыр. Бу образы Фидан 1992-жи илдя Тцркийя сящнясиндя жанландырыб. Мцьяннинин Тцркийядя ифа етдийи юнямли образлардан бири дя Ж.Пуччининин “Мадам Батерфлай” операсындаки Чио-Чио-Сан партийасыдыр.

        Ф.Гасымованын йарадыжылыьында рус бястякарларынын ясярляри дя юнямли йер тутур. Мцьянни даим рус ясярляриня мцражият етмиш, парлаг образлар йаратмышдыр. Бу образлар ичярисиндя П.Чайковскинин “Йевгени Онеэин” операсындан Татйана образынын хцсуси йери вар. Фидан ханым Татйана образыны илк дяфя 1988-жи илдя Бакыда ифа етмишди. Сонра ясяр мцхтялиф иллярдя вя фяргли мяканларда - о жцмлядян, Москвада Бюйцк Театрын сящнясиндя бюйцк мцвяффягиййятля нцмайиш олунуб.

        Фидан Гасымованын опера сящнясиндя йаратдыьы бянзярсиз опера ясярляри мцьяннинин эениш вокал имканларынын, гейри ади сяс диапазонунун вя актйорлуг усталыьынын вящдят тяшкил етдийини, щямащянэлийини исбат етди.

        Ф.Гасымова опера мцьянниси олараг щям дя камера консертляриндя тез-тез чыхыш едир, бу да профессионал мусигичиляр тяряфиндян йцксяк дяйярляндирилир. Фидан ханымын эениш репертуарыны арашдыранда онун юз фяалиййятиндя Азярбайжан бястякарларынын явязолунмаз ясярляриня мцщцм йер вердийинин шащиди олуруг. Ц.Щажыбяйлинин “Фирузя” операсындан Фирузянин арийасыны охуйаркян, о, образын дахили алямини нежя инжя тярздя тягдим етмяйя наил олурдуса, “Сянсиз” романсы да еляжя онун ифасында йени ащянэ газанырды.

        Ф.Гасымова Азярбайжанда вя бир чох харижи юлкялярдя чыхыш едяряк, щамыны юз вокал ифачылыьы, истедады вя йцксяк тембрли сопрано сяси иля валещ едирди. Мцьяннинин щяр бир консерти йарадыжылыг щадисяси кими гиймятляндирилир, щяр чыхышында йени штрихляр йарада билирди. Тясадцфи дейил ки, щям йерли, еляжя дя, харижи мятбуат Ф.Гасымованын вокал ифачылыг сянятиня йцксяк гиймят верирди. Беля ки, зяманямизин бюйцк бястякары Г.Гарайев Фидан ханым щаггында беля сюйлямишди: “Мян илк дяфя Фиданы ешидяндя сясинин тямизлийиня валещ олдум. Марчелло, Страделла, Щенделин ясярлярини классик цслубда охуйур, онун сяси флейтайа бянзяр бир сясдир.”

        Рус бястякарларынын романсларыны Ф.Гасымова тамамиля башга щисслярля ифадя едир. Беля ки, Глинка, Чайковски, Ращманиновун романслары мцьяннинин репертуарында хцсуси йер тутур. Онун йарадыжылыг уьурларындан бири дя Ращманиновун “Йасямян” романсыдыр. Бу романсда мцьянни гящряманын дахили алями иля йанашы тябият образыны да эюзял йарада билмишдир. Чайковскинин лирик миниатцрляри олан “Сред Шумнова бала” романсында мцьянни тямиз севэи вя эизли щяйяжаны бюйцк усталыгла ачыглайыр.

        Ф.Гасымованын консерт фяалиййятинин репертуар потенсиалы олдугжа эенишдир, о дцнйа бястякарларынын бир чох шащ ясярляринин ифачысы олмушдур. Онун консерт фяалиййяти ясасян бажысы Хураман Гасымова иля бирликдя реаллашырды. Бу бажылар сянятдя илк аддымлардан консерт репертуарларыны хцсуси зювгля тяртиб едир, консерт програмларыны инжя вя дярин мянтигля дцшцнцрляр. Онларын консерт програмларынын ясасыны арийалар, классик романслар, халг мащнылары тяшкил едир.

        Гейд етмяк лазымдыр ки, яэяр Азярбайжан бястякарларынын мащны вя романсларыны, опера арийаларыны, халг мащныларынын ифасы заманы сясляриндя милли интонасийа сярбястлийи вя ахыжылыьы юзцнц эюстярирся, харижи опера партийаларынын вя романсларын ифасында белжанто цслубу юня чыхыр.

        Цмумиййятля, Ф.Гасымова чох кцбар тярзи иля назик зювгя малик олан бир сяняткардыр. О, доьрудан да, защири эюзяллийи, дахили сафлыьы, ясрарянэиз сяси иля щамыны валещ едир.

        Фидан Гасымованын ифачылыг цслубунун ясас хцсусиййятляриндян бири дя ондан ибарятдир ки, о, ифа етдийи ясярлярдя мяна вурьуларыны габардараг, бястякар дцшцнжялярини ачыглайыр. Бунунла да тамашачыларын гаршысында дольун бир образ йарадыр.

        Фидан Гасымова бир чох Азярбайжан бястякарларыны йени вокал ясярляр йазмаьа рущландырмышдыр. Бир чох мцасир бястякарлар юз ясярлярини онун ифасында ешитмяк истяйибляр. Фидан Гасымова эюркямли опера мцьянниси, камера ифачысы вя истедадлы педагог кими юлкямиздя вя хариждя нцфуз газанмышды.

        Бир чох бястякарларын ири щяжмли сящня, камера вокал ясярляриня тцкянмяз истедады иля йени щяйат верян мцьянни, онларжа солистляр, бир нечя нясил вокалчылар вя лауреатлар йетишдиряряк Ц.Щажыбяйли адына БМА - нын “Соло охума” кафедрасынын тялябкар вя тяжрцбяли профессорудур.

        О, вокалчы мцяллим кими мцасир вокал ифачылыг сянятинин ян эюзял хцсусиййятлярини жямляшдириб. Тябии ки, онун ифачылыг фяалиййяти вя йарадыжылыьы щямчинин йетишдирдийи тялябялярин уьурлары Азярбайжан вокал ифачылыг сянятинин уьурлары иля сых баьлыдыр.

        Бу эцн йеткин йарадыжылыг мярщялялярини кечян бюйцк сяняткар Фидан Гасымова йени ясрин башланьыжындан бяри мцщцм дювлят тядбирляриндя, ящямиййятли мусиги лайищяляринин щяйата кечирилмясиндя иштирак едир, йаддагалан мющтяшям ифалары иля ряьбят сащиблийини сахлайыр.

        Беляликля, Фидан Гасымова ХХ ясрин икинжи йарысында ХХ1 ясрин биринжи ониллийиндя Азярбайжанын вя дцнйанын шющрят газанмыш ян севимли вя эюркямли вокал ифа сяняткарларындан биридир.

        Мян севимли тялябям олан Фидан ханымы 65 иллик йубилей мцнасибяти иля “Мусиги дцнйасы” ъурналынын сящифяляриндян црякдян тябрик едирям, она жан саьлыьы, эяляжякдя даща да уьурлу вя динамик йарадыжылыг щяйаты арзулайырам.

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page