КУЛТУРОЛОЪИ МЯСЯЛЯЛЯР
ТЯЛХЯК, МЯЗЩЯКЯ, КЛОУН
Горхмаз ЯЛИЛИЖАНЗАДЯ
Search

КУЛТУРОЛОЪИ МЯСЯЛЯЛЯР
ТЯЛХЯК, МЯЗЩЯКЯ, КЛОУН
Горхмаз ЯЛИЛИЖАНЗАДЯ

 


Тялхяйин сарайда варлыьы сарайын эцндялик абу-щавасыны тянзимлямяк иди. Сящярдян ахшамажан чалыб-охумаг, фокус эюстярмяк, рягс елямяк, кяндир цстя эязмяк, щейван ойнатмаг мцмкцн дейил, щям дя адамы бездиряр. Лакин тялхяк сарайда баш верян щяр бир щадисяйя юз мцнасибятини билдирир. Тялхякляр щямишя чалышыр ятраф мцщитин ящвалы-рущиййясин галдырсын. Щяр тялхяк дя шащын севимлиси ола билмязди.

        Тялхякляр мцхтялиф истедад сащиби олублар. Онларын чохлары щазыржаваблыгдан, лятифя сюйлямякдян ялавя, щяр щансы бир мусиги алятиндя ифа етмяйи, акробатик щярякятляр етмяйи, фокус эюстярмяйи, рягс етмяйи вя с. естрада ъанр нювлярини ифа етмяйи бажарардылар. Бу хцсусиййятляр ися соло ифачылыгда мцщцм вя мцсбят хцсусиййятлярдян бири сайылыр.

        Мцасир естрада актйорлары пешякар ифачы олмаг цчцн йухарыда адыны чякдийим мцсбят хцсусиййятляри бажармалыдыр. Беля ифачылар дцнйа естрада сянятиндя чохдур. Азярбайжанда да естрада вя сирк сящнясиндя беля ифачылар олуб. Сиркдя беля ифачылары мязщякячи адландырырлар. Авропа вя руслар клоун адландырырлар. Онларын бир нечя нювц олур: садя, екссентрик, буффон вя с. Естрада сянятиндя соло ифачылыг чох гядим дюврляря тясадцф едир. Бу мювзуйа тохунмаг фикримиз йохдйр. Биз бу дяфя тялхяклярин щяйат вя йарадыжылыьына гыса бир нязяр салмаг фикриндяйик. Тялхяклярин автобиографийасына нязяр салсаг эюрярик ки, онларын щяр биринин икинжи бир сяняти олуб.

        Нясряддин шащын Исмайыл Бяззаз адлы тялхяйи олуб. Бяззаз онун лягябидир. Исмайылын пешяси ися парча сатмаг, йяни бяззазлыг етмяк олуб. Щажы Кярим адлы диэяр тялхяк ися тажирликля мяшгул олурду. Щажы Кярим ися Нясряддин шащын сарайында севилян, сайылан тялхяклярдян бири олуб. Онун лягяби Ширейи иди. Щажы Кярим Ширейи тялхялик сяняти иля мяшьул олмамышдан яввял дошаб, ширя, шярбят щазырлайыб сатарды. Бундан башга рявайят едярдиляр ки, Щажы Кяримин чох ширин данышыьы олдуьуна эюря ону Щажы Кярим Ширейи дейя чаьырардылар. О йеэаня тялхяк иди ки, Нясряддин шащын мцгабилиндя истядийи кими данышар, сарайда щамыйа саташыб, ядябсиз вя тящгирли сюзляри иля шухлуь едярди. Щятта шащын йанында гябищ вя мялищ сюз зарафатлары едярди. Щажы Кярим Ширейи шащын сарайындакы тялхякляр арасында йеэаня инсан иди ки, она айлыг мяважиб тяйин олунмушду. Бцтцн бу цстцнлцкляря бахмайараг, сарайда, Щажы Кярим Ширейини эюзц эютцрмяйянляр дя аз дейилди.

        Нясруллащ Фялсяфинин,“1-жи Шащ Аббасын щяйаты” (Тещран шящ. Жап тарихи: 1371-жи ил щичри шямс.) адлы ики жилдли китабында о дюврдя сарайда вя ятрафында баш верян щадисялярля йанашы тялхяклярин щяйаты вя фяалиййятляри барядя дя аз-чох мялумат ялдя етмиш олуруг.

        “Шащ Аббас да дцнйанын бир чох падшащлары кими юз сарайында тялхяк сахларды. Беля тялхяклярдян бири Агил адлы дяйярсиз бир шаир иди. Шащ она шаирляр даирясиндя отурмаьа ижазя вермишди. О, юзцнцн шян щярякятляри вя мязяли шеирляри иля шащын севинжиня баис оларды. Шащ Аббас Агилин эцжлц шаир олмадыьыны билирди, лакин онун васитяси иля шаирлярин мяжлиси-мейданыны гызышдырыб жанландырмаьа наил олурду. Тялхяк вя шаир. Агил шеирля бядящя цслубунда бядащятян (ифа тярзи. Г.Я.) бейт вя йа гоша бейтля сатиранын вя йуморун эцжц вя васитяси иля Шащ Аббаса вя яйанлара эцлцш бяхш едирди. 1” Мяхязлярдян эюрцндцйц кими, тялхяклярин ифачылыьында естрада сянятинин мцхтялиф ъанр нювляри синкретик шякилдя жямлянмишдир. Яэяр тялхяк рягс етмяйи, охумаьы вя йа щяр щансы бир мусиги алятиндя ифа етмяйи бажарырса бу онун пешякарлыьындан хябяр верир. Тялхяйин аз да олса шаирлик истедады варса бу жящят ону диэяр тялхяклярдян цстцн едир. Адил тялхяк тябии ки, щяжв демяйи дя бажарырды. Чцнки о дюврцн шаирляри щяжв демяйи юз йарадыжылыьында важиб сайырдылар. Щяжвля дейилян шеирляр щямишя эцлцш доьурур. О сябябдян дя Адил сарайда севилян бир тялхяк иди. Бундан ялавя Адилин бядищя цслубундан истифадя едяряк щяр дяфя йени сюз, йени щяжв демяси ону щямишя мараглы ифачыйа чевирир.

        “Шащ Аббасын бир башга тялхяйинин ады ися Мялик Яли Султан иди. Бу тялхяк шащын хошламадыьы кясляри онун ижазяси, ишаряси иля юзцнцн чиркин, ядябсиз вя тящгирли сюзляри иля мясхяряйя гойуб яля салырды. Шащ Аббас ися бундан бюйцк ляззят аларды. Щятта тялхяк Мялик Яли Султан юз зарафатларында сюйцшдян дя истифадя едирди. Дцздц сюйцш сюймякля эцлцш йаратмаг сянят дейил. Лакин киши мяжлисиндя айыб дейилди. 2” Тябии ки, сюйцшля дейилян йумора сянят демяк олмаз. Тиндя дайанан да сюйцшля данышсын, сящнядя вя йа екранда эюрцнян актйор да сюйцшля комедийа ойнасын. Онларын бир-бириндян фярги олмаз. Яфсус ки, артыг ХХЫ ясрдя йуморун сявиййяси сящнядян тин сявиййясиня дцшцб. Бязи халг артисти, ямякдар артист, ади актйорлар артыь сюйцшсцз эцлдцря билмирляр. Юзфяалиййят артистляри дя бу тип “пешякар” артистлярин йолу иля эедяряк даща да бятяр йцнэцллцйя, ядябсизлийя цстцнлцк веряряк, сяняти щюрмятдян салырлар. Артыг беля “артистлярля” мцбаризя апармаг эцнц-эцндян чятинляшир. Она эюря дя, артыг актйорлуг ифасы галыб бир кянара, эцжц верибляр шитлийя, сыртыглыьа, ядябсиз мювзулара. Классик эцлцш актйорларынын бизим цчцн мирас гойдуьу сянят эяляжяк нясля юрняк олмалыдыр.

        “Шащ Аббасын сарайында Дяллаля гызы адлы гадын тялхяйи дя олуб. Бу тялхяк гадын ися юзцнцн олдугжа мязяли, дузлу сюзляри иля диэяр тялхяклярдян фяргляндийи цчцн чох мящшур иди. Шащ Аббас юзцнцн ян наращат чаьларында кейфини ачмаг цчцн Дяллаля гызы онун йанында оларды. О сарайда олан диэяр гадынлардан фяргли олараг щеч вахт кишилярин йанында цзцнц юртмязди. Шащ щятта ова, сяйащятя эедяндя дя ону юзц иля апарарды. Дяллаля гызынын Шащ Аббасла олан йахынлыьы сарай хадимляринин дя она щюрмятиня сябяб олмушдур. Бязян Шащ Аббас сийаси ишлярдя дя бу гадынын кюмяйиндян истифадя едярди. Тялхяк Дяллаля гызында олан бу цстцн жящят онун аьыллы гадын олмасыны сцбут едир. 3” Гадын тялхяк чох надир бир щадисядир. Мцсялманчылыг заманында гадынлар чадрада эязяндя тялхяк Дяллаля гызы шащ Аббасын сарайында тялхякляр арасында юзцнямяхсус йери олмасынын важиб сябябляриндян бири, бякя дя биринжи онун фитри истетадынын, зяка сащиби олмасыдыр. Истедадын эцжц ону бюйцксяклийя галдырыб. Ачыьыны дейим, биринжи дяфядир ки, тарихдя гадын тялхяйиня раст эялирям. Бялкя дя олуб. Лакин ялимиздя олан дялилляря эюря Дяллаля гызы илк гадын тялхякдир. Онун щаггында йазырлар ки, шащ Аббас онунла чятин мягамларда фикрини бюлцшярди. Цмумиййятля, шащларын сарайында олан сийаси, ижтимаи вя мяишят щяйатынын аб-щавасында, тялхяклярин иштиракы, тясири аз да олса олуб. Йяни мцяййян мягамларда тялхяк тяряфиндян мягамында дейилян сюз щадисянин эедишатына юз тясирини эюстяриб. Бу о демякдир ки, советляр дюврцндя китабларда йазылдыьы кими, тялхякляр щеч дя аьылсыз, шит, дцшцк олмайыблар. Бу гядяр исдедада, щазыржаваблыьа малик олан шяхс аьылсыз ола билмяз, садяжя олараг дцшдцкляри мцщит онлары шит олмаьа вадар едиб.

        “Сяфявиляр дюврцнцн сарайында ады диэярляриндян даща чох чякилян тялхяк ”Кял Инайят”дир. Онун ады Кялбялайи Инайят иди вя кялбялайылыьына эюря ону кял адландырырдылар. Анжаг сонралар Шащ Аббас кял сюзцнц кечял сюзц иля явяз едир, беляжя о, Кечял Инайят адланыр. Жамаат Кял Инайяти гейри - ади бир инсан вя Шащ Аббасын наими билирдиляр. Онун истедады щаггында щекайятляндирижи сюзляр данышыр олдугжа щяссас, зирянэ вя щазыржаваб олдуьу щагда данышырдылар. О няинки сюзля эцлдцрмяйи бажарырды, щятта истядийи вахт садя бир ъест иля жамааты эцлдцрярди.

        Кял Инайят сарайда йеэаня тялхяк иди ки, шащла щеч бир сярщяд сахламадан, сяд гоймадан зарафат едярди. Беля рявайят едирляр ки, Иран-Османлы мцщарибяляринин бириндя Османлыларын ордусунун сайынын чохлуьу шащы бярк горхуйа салмышды. Шащ о дюврцн алимляриндян олан Шейх Амилидян чаря диляйир. Шейх Амил мяслящят эюрцр ки, цмид анжаг аллащадыр, дястямаз алыб, бцтцн гапылары баьлайыб, тяк отагда намаз гылсын Аллаща йалварыб дуа етсин. Буну ешидян Кял Инайят эцляряк шейхя дейир: “йа шейх бу падшащ еля бир щалдадыр ки, юзцнц идаря едя билмир. Ня гядяр дястамаз аларса дяхли йохдур, беш дягигядян сонра батил едяжяк.” Бу сюз шащын эцлцшцня сябяб олуб. 4

        Тялхяк дейяндя шит, аьылсыз, арсыз демяк дейил. Аьыллы тялхякляр шащын сарайында хцсуси йер тутуб. Яэяр тялхяк аьыллы олмасайды шащын сарайына эялиб чыхардымы? Онлар аьыллы сюзляри бялкя дя мяжбур олуб “шитлик” цслубунда ифа едибляр. Кял Инайятин вахтында, йериндя лазымы сюз демякдян ялавя йцксяк актйорлуг мящарятиня малик олмасы шцбщя ола билмяз. Мяхяздя йазылыр ки, “О няинки сюзля эцлдцрмяйи бажарырды, щятта истядийи вахт садя бир ъест иля жамааты эцлдцрярди.” Инди ХХЫ ясрдя 1-2 комедийа артисти олар ки, сюзсцз, ъестлярля тамашачыны эцлдцря билсин, 99% актйорлар сюзя эцж верирляр. Фикир верин орта ясрлярдя демократийа ня гядяр йцксяк сявиййядя иди ки, тялхякляр шаща, вязир, вякил вя яйанлара зарафатла, эцлцш доьуран ажы щягигяти сюйляйяряк онлары сатира атяшиня тутурдулар.

        Йухарыда гейд етдийимиз кими, тялхяклярин лягябляри онларын щяйатда тутдуьу мювгейя эюря верилирди. Еля тялхякляр дя олуб ки, йалныз актйорлуг сяняти иля пул газаныб аиля сахлайыблар, онлар икинжи сянят сащибляри олублар. Мясялян: алвер, дярзи, пинячи, мусигичи, ханяндя вя с. Бязи тялхяклярин юзляринин айрыжа актйор коллективи олуб. Щямин о актйорлары ел арасында “лоту” адландырырдылар. Инди дя жамаат арасында беля бир сюз эязир. “Ей, лотулуг елямя”, йяни “артистлик елямя” .

        Гярби Авропада шащларын сарайларында тялхякляр аз олмайыб. Онлара Виллиам Шекспирин пйесляриндя дя раст эялирик. Рус дилиндя онлара “шут” дейирляр. Тялхякля клоуну сящв саланлар вар. Клоун тяржцмядя мязщякячи анламыны верир. Лакин клоун сюзц франсыз дилиндян азярбайжан дилиня тяржцмядя кяндчилик, габалыг, кобудлуг демякдир. Авропада клоунларын хяляфляри ерамыздан 5-7 яср яввялляр йаранмыш мимляр сайылыр. Онлар щесаб едирляр ки, мимлярдян клоунлара гядяр бюйцк инкишаф йолу кечмишдир. Мимлярдян сора 16-18 ясрлярдя Италийанын Дел Арте комедийа артистляри, Шекспирин пйесляриндя олан шутлар йяни, тялхякляр, балаган мярякяляриндя, мейданларда олан пайатслар(17-18 яср), Русийада “скоморохлар”,“дед зазывала”лар, рус дилиндян азярбайжан дилиня тяржцмядя “жарчы баба” анламыны верир (онлар да балаган мярякяляриндя иштирак едирдиляр).

        Сирк сяняти мейдана эяляндя мцхтялиф естрада сянятинин ъанр нювлярини юзцндя бирляшдирди. Бу сябябдян сирк сяняти естрада сянятинин ориъинал ъанрына аид едилир. Бунлардан ат чапмаг, ат цстц акробатлар, ат тялимчилийи, атларын иштиракы иля комик пантомим сцъетляри вя с. Сонралар акробатлар, ъанглйорлар, мцхтялиф щейван тялимчиляри, фокусчу факирляр, пящляванларын йарышмасы вя с. ориъинал ъанр нювляри бир мейданда арайа эялиб тамашачылары сянятляри иля валещ етмяйя башладылар. Онларын ифа етдийи йер арена олуб.

        Арена латын сюзцндян тяржцмядя гум демякдир. Сирк ися латын дилиндян тяржцмядя даиря демякдир. Аренайа манеъ дя дейирляр. Манеъ франсыз сюзцдцр. Садяжя олараг арена йарананда юлчцляри мцхтялиф олуб. Арена азярбайжан дилиндя мейдан демякдир. Тябии ки, йерлийи торпаг олуб. Манеъ ися 17-жи ясрин сонунда мейдана эялиб. Франсада илк дяфя 1807-жи илдя манеъин юлчцляри тясдигляниб. Диаметри 13 метрдир, манеъин айрылмаз щиссяси барйердир. Щцндцрлцйц 50 - 60 см, ени 40-50 см олур. Тамашачы иля ифачы арасында сярщяддир. Барйер франсыз сюзцдцр, азярбайжанжа тяржцмядя манея демякдир. Халг дили иля десяк, аренада - манеъдя ифа едян щейванлара аренадан кянара чыхмаьа манея вар, йяни сярщяд вар. Сирк програмларында, ифачылар арасында, йеэаня оларг клоунлара ижазя верилир ки, манеъин манеясини ашараг тамашачыларла цнсиййят йаратсын, щятта онлары аренайа дявят едяряк, юз естрада нюмряляриндя ифачы кими истифадя етсинляр.

        Сирк даиря мянасыны верирся, тябии ки, манеъ дя даиряви олдуьу цчцн ачыг сяма алтында сирк мейдан тамашасына бянзяйир. Манеъи баьлы бинайа чевирсяк, бина юзц ири бир эцмбязя бянзяйир. Санки мющтяшям бир эцмбязин алтында щям манеъ, щям дя амфитеатр йерляшир. Амфитеатр франсыз сюзцдцр. Амфи - ики тяряф, театрон ися тамашачы демякдир. Манеъин ики тяряфи тамашачы иля долу олур. Илк дяфя 1780-жы илдя Ф.Астлейенин йаратдыьы сиркин адыны “Амфитеатр Астлейа” гойуб. Клоун бир сянят кими, бир ампула кими 19-жу ясрин яввялиня тясадцф едир. Илк мейдан клоуну (рус дилиндя “кавйерны клоун” адланыр, азярбайжан дилиндя “халча цстц клоун” анламыны верир.) 1834-жц илдя франсада “олимп сирк-театр”- ында Ъ.Б. Ориол олуб.

        Клоунларын тарихи Азярбвайжанда мязщякячилярдян эютцрцля биляр. Сонракы мярщяля тялхякляр, даща сонра гаравяллилярдя иштирак едян ифачылар. Давамчылары ися 15-20-жи ясрлярдя мейданларда, ел шянликляриндя чыхыш едян лотулар олду. Бакыда ян мяшщур ифачы Лоту Жаббар иди. О мяшщур эцлцш устады Фазил Салайевин йахын гощуму иди. Атам Мяммяд Ялили Фазил Салайев иля “Ващ” филминдя бир йердя чякилирди. Чякилишлярин бириндя фасиля вахты отуруб сюбят едирляр, сющбят заманы атам 1911-жи илдя Ж. Жаббарлы иля танышлыьындан данышыр. Дейир ки, мян Ирандан эялмиш илан ойнадан Дярвиш Рзанын йанында шаэирдлик едирдим. О илан ойнадар, мцхтялиф эюзбаьлайыжылар (фокуслар) эюстярярди, щям дя мязяли сюзлярля, лятифялярля жамааты эцлдцрярди. Мян дя бязи мягамларда она лазым олан лявазиматлары тягдим едяр, мярякянин ахырында да ялимдя папаг жамаатдан язбярлядийим мязяли шеири дейяряк пул йыьырдым. Мяни она анамын гощуму Лоту Жаббар тапшырмышды. Ф.Салайев дейир ки, Лоту Жаббар онун ана тяряфдян йахын гощумудур. Щяр икиси щансы тяряфдян гощум олдугларыны айырд едирляр, бир-биринин гощумларыны таныйырлар. Чякилишдян евя эяляндян сонра анамла мяня данышды, лакин яфсус ки, гощумлуьун тяфяррцаты мяним йадымда дейил. Лотулар 1920-жи илляря гядяр тойларда, нишанларда иштирак едирдиляр. Мцтрцблярин тялхякляря аидиййаты йохдур. Мусигичиляри, ханяндяляри вя рягс едянляри мцтрцб адландырырдылар.

        Азярбвайжанда клоун сянятинин йаранмасы 1920-жи илляря тясадцф едир. 1925-жи илдян Йунус вя Йусиф Аьайев гардашлары илк сирк клоунлары сайылыр. 1959-жу илдя ися Гасым Бибиоьлу адлы шяхс илк дяфя юзцнц клоун кими манеъдя юзцнц тясдигляди. 1945-жи илдя илк дяфя олараг Азярбвайжанда милли сирк програмы йарадылды. Лакиын яфсуслар олсун ки, Азярбвайжанда клоун сянятинин йени ифачылары йетишмяди. Щал-щазырда естрада сящнясиндя пешякар соло ифачы, монолог, моно-интермедийа, моноскетч ифачылары йохдур. Юйрянмяк истяйянляр йохдур. Ким эялди сящнядя “монолог” данышыр, юзфяалиййят сявиййясиня йахын сявиййядя. Илляр кечир, юлкямиздя билян, бажаран пешякарлар эетдикжя азалыр, демяк олар ки, йох дяряжясиня эялиб чатыб. Беля эется бир мцддятдян сонра биз, жаван ифачылар йетишдирмяк цчцн пешякар мцяллимляри хариждя ахтармалы олажаьыг.

        Азярбайжанда мязщякячилик сянятинин йаранма тарихи чох гядимя эедир. Бу ися айры бир мювзунун сющбятидир. Советляр дюврцндя тялхяк сюзцня пис бахырдылар. Кимся зарафат едиб шухлуг ется иди дейярдиляр ки, “тялхяклик елямя”. Сябяб о иди ки, о дюврцн сийасятиндян иряли эяляряк алимляр шащларын сарайында олан щяйат тярзини, инжясяняти вя мядяниййяти писляйиб тянгид едярдиляр. Сарайларда йазыб йарадан шаирляри, мусигичиляри, ханяндяляри, актйорлары, о жцмлядян, тялхякляри тянгид атяшиня тутардылар. Халг цчцн йазыб йарадан сяняткарлар дащи, шащлар цчцн йазыб йарадан сяняткарлар ися йалтаг, симасыз, мянявиййатсыз сявиййясиз сайылырды. Амма яслиндя Шяргин бир чох алимляри ясярлярини йазанда Шаща итщаф едирдиляр, явязиндя янамлар алырдылар, китаблары чап олунурду, щям дя, шющрят газанырдылар (Инди ися алимляр юлкядя вя хариждя мягалялярини, монографийа вя китабларыны юз щесабына чап етдирирляр). Мцасир алимляр бурахылан сящвляри дцзялтмяйя чалышырлар. Лакин яфсуслар олсун ки, алимлярин чоху яски ялифбаны охуйа билмир. Фарс-яряб диллярини билмир. Иран, Яряб юлкяляри, Тцркийя, Эцржцстан, Юзбякистан архивляриндя Азярбайжанын щягигятляри йазылы шякилдя йатыр. Бизим ялимиз ора йетмир. Арзу едярдим ки, бу сащядя жидди йениликляр, дяйишикликляр олсун. Азярбайжан елминин щяр сащясиндя кющня тарихин йени сящифяляри унудулмуш, цстцндян хятт чякилмиш щягигятляри цзя чыхсын.

       


1. Нясруллащ Фялсяфинин,“1-жи Шащ Аббасын щяйаты” Тещран шящ. Жап тарихи: 1371-жи ил щичри шямс. с.622

2.Йеня орда. с.622

3.Нясруллащ Фялсяфинин,“1-жи Шащ Аббасын щяйаты” Тещран шящ. Жап тарихи: 1371-жи ил щичри шямс. с.623

4. Йеня орда. с.624

        Ядябиййат

Нясруллащ Фялсяфинин,“1-жи Шащ Аббасын щяйаты” Тещран шящ. Жап тарихи: 1371-жи ил щичри шямс.

Тялхяк, мязщякя, клоун.
Хцлася

       Мягалядя ясас мювзу: Шащларын сарайларында тялхяклярин фяалиййяти, ролу, щяйаты щаггында. Шащ Аббасын сарайында гадын тялхяйи. Орта ясрлярдя авропа олкяляриндя, русийада клоун вя скоморохларын тарихиндян. ХХ ясрдя естрада сящнясиндя, сиркдя илк мязщякячиляр (клоунлар). Харижи юлкялярин архивляриндя охунмамыш галан инжясянят тарихимиз.

Шут, комедия, kloun.
Резюме

       Основная тема в статье: О деятельности, роли и жизни шутов в шахских дворцах. О деятельности, шута женщины во дворце Шаха Аббаса. Об истории клоунов и скоморохов в европейских странах России в средних веках. Первые клоуны в цирке и на эстрадной сцене в XX веке. Непрочитанная история искусства Азербайджана в иностранных архивах.

Jester, komedy, clown
Summary

       The main theme of the article: On the activity, role and life of clowns in Shah palaces. The woman clown in the palace of Shah Abbas. On the history of clowns and skomorokhs in European countries and Russian in the Middle Ages. The first clowns in the circus and on variety stage in the 20 century. The unread history of Azerbaijan art in foreign archives.

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page