МУСИГИ НЯЗЯРИЙЙЯСИ
ГАРАЖАОЬЛАН АШЫГ ЩАВАЛАРЫНЫН ТЯЩЛИЛИНЯ ДАИР МЦЛАЩИЗЯЛЯР
Щакан Абдулкадир оьлу Татйуз
Search

МУСИГИ НЯЗЯРИЙЙЯСИ
ТЕМА РОКА В КОНТИНУУМЕ ПОНИМАНИЯ ВЕЛИЧАЙШИХ СИМФОНИСТОВ
Рена САФАРАЛИБЕКОВА
ВАРИАНТНАЯ ГЕНЕТИКА СИМФОНИЧЕСКОГО МУГАМА ( НА ПРИМЕРЕ «ШУР» И «КЮРД-ОВШАРЫ» ФИКРЕТА АМИРОВА)1
Инна ПАЗЫЧЕВА
МЕТОД ОРКЕСТРОВОГО ИЗЛОЖЕНИЯ «Concerto grosso» ХАЙЯМА МИРЗАЗАДЕ
Айсель БУНЯД-ЗАДЕ
ГАРАЖАОЬЛАН АШЫГ ЩАВАЛАРЫНЫН ТЯЩЛИЛИНЯ ДАИР МЦЛАЩИЗЯЛЯР
Щакан Абдулкадир оьлу Татйуз

 


Йухарыда да гейд едилдийи кими Гаражаоьлан ашыг щаваларынын мелодийаларынын лад-мягам вя ритмик хцсусиййятляри илк дяфя олараг бизим бу тядгигатымызда юзцня йер алыр. Арашдырылан Гаражаоьлан ашыг щаваларынын формалашмасы вя ъанры бахымындан, форма, лад-мягам, майя, кулминасийа сяси, темпляр, сяссырасы, юлчц вя сяс диапазону кими мцхтялиф истигамятлярдян тядгиг едяряк дяйярли елми нятижяляр ялдя едилмишдир. Беля бир нятижяйя эялинир ки: мин ашыг щаваларынын 2/4, 4/4, 6/4, 6/8, 7/8, 8/8, 10/8, 12/8, 23/8, юлчцляриня вя узун щавалара раст эялинир.

        Бурада Гаражаоьлана мяхсус ашыг щавалары эярайлы вя гошма нювцндя юзцнц эюстярир. Гаражаоьланын ашыг щавалары арашдыраркян ашаьыдакы хцсусиййятляр юзцнц эюстярир.

        1.Бурада даща чох 4/4 юлчцляр юз яксини тапыр .

        2. Бу щавалаын сяс диопозону 8-10 сяс арасында баш верир.

        3. Бу щавалаын майя сяси яксяриййят вахт «лйа» сяси иля ялагядар олур.

        4. Тцркцлярдя ян чох истифадя едилян ясас тонлар си бемол вя фа# сяслярини ящатя едир. Бу принсип Гаражаоьланын ашиг щаваларынын ян чох сур вя сцстяр мягамлары иля ялагядар олдуьуну якс етдирир. Бу лад-мягамлар щям Тцрк халг мядяниййятинин мящсулу олан халг мусигисиндя, щям дя мцхтялиф шящяр мядяниййятляринин мящсулу олан Классик Тцрк Мусигисиндя (Тцрк Сянят Мусигиси) ян чох истифадя едилян лад-мягамлардыр.

        5. Темплярин ися чох сцрятли олмайан вя аьыр темпдя ифа едиля билян Ларэщетто-Адаэио () шяклиндя якс олундуьу айдын эюрцнцр.

        6. Гаражаоьланын ашыг щавалары ядяби-поетик бахымдан тящлил олундугда ися ясасян байаты, эярайлы вя гошма нювлц шеирлярин онун йарадыжылыьында юзцнямяхсус йер тутмасы иля диггяти жялб едир.

        7. Тядгигатымызын ялавяляр бюлмясиндя дя эюрцндцйц кими, Анадолу яразисиндя мювжуд олан Гаражаоьланын шеирляри; Ярзурумдан Ниьдейя, Едирнядян Гарса гядяр олдугжа эениш бир жоьрафи яразидя эениш йайылмышдыр. Лакин Анадолу Тцрк халг мусигисиндя щяр бюлэянин, щяр шящярин щятта бязи мащалларын беля юзцня хас тцркцляринин инструментал чальы ифасына вя ифадя формаларына раст эялинир. Йухарыда да эюстярдийимиз кими Анадолунун мцхтялиф бюлэяляриндян йыьылан вя ялдя олунан Гаражаоьлан тцркцляри мцхтялиф метроритмик юлчцлярдя ифа едилмякдядир. Апардыьымыз бу тядгигат истяр-истямяз беля бир суал доьурур: - Эюрясян Гаражаоьланын эязиб сейр етдийи щяр бир бюлэянин цслубуна уйьунму тцркцляр чалыб охуйарды, йа йох?

        Беля бир ифанын мцмкцн ола билмяйяжяйиндян Гаражаоьланын шеирляринин щяр бюлэядя, щяр шящярдя вя бу бюлэя вя шящярляря хас олан вя жцзи бир из кими эюрцнян ифа цслуб хцсусиййятляринин олмасы лабцддцр. Лакин, бу жящятляр ядяби-поетик вя мядяни яняняви хцсусиййятляр дахилиндя юзцнямяхсус ифа кейфиййятляри иля формалашараг, хцсусиля мелодик нцмунялярин гурулушунун аноним хцсусиййятляр дашымасы кими дя гейд едиля биляр. Бу сябябя эюря дя Гаражаоьлан тцркцляринин халг мусигисиня аид едилмяси, вя щям дя халгын вя йа жямиййятин дуйьуларыны якс етдирмяси бахымындан да диэяр бир ящямиййяти юзцндя дашымагдадыр.

        Дядя Горгуд, Гаражаоьлан, Короьлу, Дадалоьлу, Ашыг Гяриб, Молла Пянащ Вагиф, Сары Ашыг, Ашыг Гурбаны, Ашыг Ялясэяр, Ашыг Шямшир, Мящтимгулу кими халг ашыг вя шаирляри щям Тцрк халг ядябиййаты вя щям дя Тцрк мусиги мядяниййяти дахилиндя олдугжа ящямиййятли бир йер тутмагдадыр.

        Диссертасийада бящс етдийимиз кими Гаражаоьлан йалныз Анадолу Тцркляриня мяхсус олан бир озан дейил, о бцтцн Тцрк жоьрафи яразиляриндя дцшцнжялярдя йашайан вя танынан бир ортаг гящрямандыр. Бу хцсусда Гаражаоьлан иля ялагядар бцтцн Тцрк жоьрафи яразиляриндя апарылажаг арашдырмалар вя ялдя едилян мялуматлар Гаражаоьланын ашиг щаваларынын сайыны бир гядяр дя артырмаьа хидмят едяжякдир.

        Апарылан бу тядгигат заманы Анадолудан башга диэяр Тцрк жоьрафи яразиляриндя Гаражаоьлан йарадыжылыьы иля баьлы бир чох мадди вя мядяни дялиллярин йыьылыб топланылмасына йеня ещтийаж вардыр. Лакин бунларын едилмяси цчцн замана ещтийаж вардыр. Тцрк жоьрафи яразиляриндян йыьылан вя ялдя олунан материалларын чох олмасы Гаражаоьлана аид даща эениш фолклор нцмуняляринин ялдя едилмясиня хидмят етмиш оларды. Лакин халгын щяйаты дахилиндя сон дяряжя ящямиййятли олан бу жцр арашдырмаларын апарылмасы, дюврцмцздяки глобаллашма иля ялагядар мцхтялиф сийаси бахышларын да эюз юнцня эялмясини нязяря алсаг бу мювзунун айры бир ящямиййят дашыдыьынын да нежя важиб олдуьуну эюря билярик. Шцбщясиз ки, Гаражаоьлан иля ялагядар щям дейиляжяк щям дя йазыла биляжяк чох елми арашдырма мювзулары щяля дя проблем кими гаршыда дайаныр.

        Гаражаоьлан щям Тцркийя, щям дя Тцрк дцнйасынын бир чох яразиляриндя чох йахшы танынан вя севилян щям дя бир халг гящряманы кими дя дяйярляндирилмялидир. Йухарыда да гейд етдийимиз кими Гаражаоьлан вя онун кими бир чох халг гящряманлары Эаспыралы Исмайылын «Дилдя, Ишдя, Фикирдя бирлик» фялсяфяси чярчивясиндя Тцрк дцнйасынын бирлик вя бярабярлийиндя санки бир ялагя функсийасы йериня йетирмякдядир. Бу сябябдян Гаражаоьлан йарадыжылыьында ашыглыг яняняси вя бу чярчивядя дахилиндя апарылан бир чох мядяни кцтляви ишляр мядяниййятлярарасы вя миллятлярарасы ялагялярин дцнйаэюрцшц бахымындан олдугжа ящямиййят дашымагдадыр. Мядяниййят мяфщуму бахымындан ися бир миллят щяйаты дахилиндя илк ясас функсийаны йериня йетирян ян ящямиййятли жящятляр Гаражаоьлан йарадыжылыьында юз яксини тапмагдадыр. Башга сюзля десяк, ейни заманда Тцрк дцнйасынын ортаг гящряманлары да бу дяйярляря сащиб олараг, бир миллятин йашамасы вя щяйатыны давам етдирмяси цчцн ясас мяняви дяйярлярин дашыйыжысы олмушлар.


        В статье Хакана Татюза «Взгляды к анализу ашыгских напевов Караджаоглан». в тюркском мире» дается представление о жизни и творчестве ашыга Караджаоглан, поэтическое наследие, которого, в последствие сыграл большую историческую роль в распространение его во всем тюркском мире, приобретая значение общетюркского ашыга дастана-сказителя. Принадлежащие ему своеобразные ашыгские напевы в синкретическом осмыслении музыкального и литературно-поэтического языка дают возможность вести широкую исследовательскую работу на фоне его творческой деятельности и дать научную оценку.

        Ключевые слова: Караджаоглан, ашыг, творчество, сказитель, тюркский мир.



        The article Hakan Tatyuza "Views to the analysis Karadzhaoglan ashig songs." in the Turkic world "provides insight into the life and work of Ashig Karadzhaoglan, poetic heritage, which, in the latter played an important historical role in the spread it all over the Turkic world, acquiring value-Turkic Ashig dastan narrator. Belonging to it original ashig songs in a syncretic understanding of musical, literary and poetic language make it possible to conduct extensive research on the background of his career and provide a scientific assessment.

        Key words: Karadzhaoglan, Ashiq, creativity, the storyteller, the Turkic world.


        Щакан Татйуз 1967-жи илдя Тцркийянин Ниьде шящяриндя анадан олмушдур. 1986-жы илдя Истанбул Техник Университеси Тцрк Мусигиси Дювлят Консерватуарында Баьлама ихтисасы цзря лисанс, 1999-жу илдя Ниьде Университеси Сосйал Билимлер Енститцсц Эцзел Санатлар Анабилим Далы, Мцзик Юьретим проэрамы Билим Далында йцксек лисанс тящсилиня башламышдыр. Щал-щазырда Газиантеп Университеси Тцрк Мусигиси Дювлят Консерватуарында мцдир вязифясиндя чалышыр. 2008-жи илдян Ц.Щажыбяйли адына Бакы Мусиги Академийасында Бабяк Гурбановун рящбярлийи алтында сянятшцнаслыг цзря фялсяфя доктору диссертасийа иши цзяриндя чалышыр.

        е-маил: татйуз@эантеп.еду.тр        

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page