ЙЕНИЛИКЛЯРИМИЗ
ФЕСТИВАЛЛАР... КОНФРАНСЛАР...
-
Search

ЙЕНИЛИКЛЯРИМИЗ
ФЕСТИВАЛЛАР... КОНФРАНСЛАР...
-
ИФАЧЫЛЫГ...
-
МУЗЕЙЛЯРДЯ...
-

 


БЕЙНЯЛХАЛГ ЖАЗ ЭЦНЦ

        “Бейнялхалг Жаз Эцнц” адланан мющтяшям вя йени жаз щадисяси апрел айынын сон эцнляриндя щяйата кечирилди. Жаз Эцнцнцн ачылыш мярасими 2012-жи ил апрел айынын 27-дя ЙУНЕСКО-нун Парисдя йерляшян баш гярарэащында мякан эютцрдц. Тяшяббцсц дцнйа шющрятли жаз сяняткары, УНЕСЖО-нун Хош мярамлы сяфири Щерби Щенкок тяряфиндян иряли сцрцлян вя ЙУНЕСКО тяряфиндян дястяклянян бу тядбиря дцнйанын ян мяшщур мцасир жаз мусигичиляри - Маркус Миллер, Ди Ди Брижуотер, Барбара Щендрикс, Таниа Мариа, Данило Перес, эянж мусигичилярдян - шейпурчулар Щйу Масекела вя Ибращим Маалуф, эитарачы Сван Берэер, пианочу Жованни Мирабасси вя башгалары жялб едилмишди. Тядбири гейд етмякдя мягсяд - жаз мусигисинин инсанлар арасында сцлщ, бирлик, диалог вя гаршылыглы ялагяляря сябяб олажаг бир гцввя кими ролуну даща эениш вя йцксяк сявиййядя бцтцн дцнйайа, бяшяриййятя анлатмагдыр.

        Азярбайжанын жаз мусигичиляри дя бу тядбиря дявят алыб Азярбайжан Республикасы Мядяниййят Назирлийинин дястяйи иля Жаз Эцнцндя иштирак етмяйя йолландылар. ЙУНЕСКО-нун баш гярарэащында эениш мигйасда кечирилян Жаз эцнц бир нечя консерт залында ейни заманда сяслянян консерт чыхышлары, фойедя тягдим едилян фотосярэидян, бцтцн дящлизлярдя проъекторларда эюстярилян жанлы йайымлардан, жаз барядя сянядли филмлярин эюстярилиши вя мцзакирясиндян, мцхтялиф юндяр мусигичилярин кечирдийи устад дярслярдян ибарят иди.

        Азярбайжаны тямсил едян илк щейят бястякар вя пианочу, республиканын Ямякдар артисти Салман Гямбяровун Бакустик Жаз щейяти (Емил Щясянов - бас эитара, Вагиф Ялийев - зярб алятляри, республиканын Халг артисти Фяхряддин Дадашов - каманча, Елдар Гафаров - зярб алятляри вя наьара) иди. Мусигичилярин чыхышындан юнжя мусигишцнас Туран Мяммядялийева Азярбайжанын жаз тарихи барядя кичик мярузя едиб фотослайдлар нцмайиш етдирдикдян сонра мусигичиляр сящняйя тяшриф буйурду. “Лятиф” лайищяси иля чыхыш едян Бакустик жазын цзвляри - С.Гямбяров (пиано), Фяхряддин Дадашов (каманча) вя Елдар Гафаров (зярб алятляри, наьара) аудиторийанын атяшин овасийаларыны газаныб, етно-жаз цслублу композисийа иля чыхышларыны тамамладылар. Тядбиря йекун вуран гала-консертдя ися эянж пианочу, Монтрю жаз пианочулары мцсабигясинин галиби Исфар Сарабски сящняни зярб устасы Терри Лайн Керрингтон, бас эитарачы Бен Уиллиамс вя саксофончу Игор Бутман иля бюлцшяряк мяшщур жаз стандартларыны ифа етди.

        Бейнялхалг Жаз Эцнц апрелин 30-да АБШ-да Нйу-Йорк вя Нйу-Орлеан шящярляриндя давам етдирилди. Эянж пианочу, республиканын Ямякдар артисти Исфар Сарабски бу тядбирляря дя дявят алараг Азярбайжаны орада тямсил етди.

Туран МЯММЯДЯЛИЙЕВА

ЙЕНИ МУСИГИЛИ ГЯЗЯЛЛЯР СОРАЬЫНДА

       “Щеч ня унудулмайыб, щеч кяс унудулмайыб”. Азярбайжан Бястякарлар Иттифагынын фяалиййятини бу сюзляр чох йахшы сяжиййяляндирир. Йарадыжылыг тяшкилатымыз мусигимизин бу эцнц вя кечмиши иля баьлы яламятдар тарихляри нязярдян гачырмамаьа чалышыр, мараглы тядбирлярин - консерт, конфранс, мцзакирялярин тяшяббцскары кими чыхыш едир.

        Майын 21-дя Бястякарлар Иттифагында “Азярбайжан мусиги тарихи” силсилясиндян даща бр мараглы аксийа - мусигили гязял ъанрынын йаранышынын 70 иллийиня щяср олунмуш консерт - мцзакиря кечирилмишдир. Бяллидир ки, илк мусигили гязялляр ютян ясрин 40-жы илляринин яввялиндя, Низаминин сяккиз ясрлик йубилейи яряфясиндя Цзейир Щажыбяйли тяряфиндян йарадылмышдыр. Авропа формаларыны щеч заман кор-кораня тяглид етмяйян, мцражият етдийи ъанрлары милли мязмунла зянэинляшдирмяйя чалышан Цзейир бяй бурада да йениликчи кими чыхыш етмыш, Авропа романсынын гурулуш хцсусиййятлярини чохясрлик Азярбайжан мусигиси вя поезийасынын яняняляри иля бир арайа эятирмяйя чалышмышдыр: нятижядя йени бир ъанр - мусигили гязял вя йа эюркямли етно-мусигишцнас М.С.Исмайыловун дефинисийасына уйьун олараг тясниф - романс ярсяйя эялмишдир. Бу вокал миниатцрлярин мяхсусилийи шеириййят иля, конкрет олараг яруз вязниня ясасланан поетик гязяллярин структуру вя вязн хцсусиййятляри иля сых баьлылыгдадыр. Вахтиля Цзейир бяйин “Сянсиз” вя “Севэили жанан” миниатцрлярини арашдыраркян беля бир гянаятя эялмишдим: мелодийанын ритми там шякилдя поетик ритмля (“Сянсиз” ярузун рямял, “Севэили жанан” - щязяж бящриня уйьундур) узлашдырылыб. Мящз бу сябябдян гязял-романсларын мусигиси данышыг, тящкийя характери баьышлайыр...

        Бястякарлар Иттифагында ваге олан мусиги мяжлисинин юзял хцсусиййятляриня диггят йетиряк. Мяжлиси эириш сюзц иля ачан Иттифагын сядри Фирянэиз Ялизадя ъанрын тарихиня гыса екскурс етди, мусигили гязял ъанрынын хцсусиййятляриня, илк яввял мусиги тохумасынын тяшкилиндя лад вя ритмин юнямли ролуна диггят йетирди, мусиги вя шеириййятин гаршылыглы ялагяляри мясялясинин мцзакирясинин зярурилийини вурьулады. Фирянэиз ханым гейд етди ки, Иттифаг бу тядбири кечиряряк щям дя мусигили гязял ъанрына мараьы стимуллашдырмаьы гаршыйа мягсяд гойур. О, сентйабр айында Ц.Щажыбяйли Мусиги Фестивалы чярчивясиндя “Мусиги вя поезийа” мювзусунда танынмыш мцтяхяссислярин иштиракы иля бейнялхалг конфрансын кечирилмяси тяклифини иряли сцрдц.

        Мяжлисин мусиги щиссясини, ялбяття, ъанрын йарадыжысы Цзейир бяйин (сящнянин сол кцнжцндя ещтирам яламяти олараг сяняткарын портретинин йерляшдирилмяси мямнунлуг щисси доьурурду) классик нцмуняляри - щеч заман тяравятини итирмяйян “Сянсиз” вя “Севэили жанан”ы ачды вя биз бир даща бу дащи сяняткарын ежазкар сясляр, ащянэдар образлар аляминя гярг олуб фикрян онун хатиряси гаршысында миннятдарлыгла баш яйдик.

        Даща сонра сяслянян вокал нцмуняляр мцтяхяссисляря бялли олса беля о гядяр дя тез-тез ифа олунмур. Мясялян, шяхсян мян О.Зцлфцгаровун “Йар ейлярям” (сюз.М.Фцзулининдир) ясяриндян бихябяр идим, Ф.Ямировун “Эцлцм” (Низами), Ж.Жащанэировун “Назянин” (Хагани) миниатцрлярини дя чохдан ешитмямишдим. Одур ки, мяшщур нцмуняляр - Т.Гулийевин “Бяхтявяр олдум”у (Хагани) вя В.Адыэюзяловун “Гярянфил”и (Натяван) иля бир програмда вокал лирикамызын бу инжиляринин сяслянмяси мяни чох севиндирди.

        Башга бир мягам бу ясярляри ганадландыран ифачыларла баьлыдыр. Классик нцмуняляри мящз эянж няслин нцмайяндяляринин тяфсириндя ешитмяк мараглы иди. Онлар романсларын инжя мелодик вя ритмик хцсусиййятлярини чатдырмаг, Бцлбцлцн еталон тяфсириня щеч олмазса йахынлашмаг игтидарындадырлармы?

        Яввялжядян дейим ки, бцтцн ифачылар (консертмейстер З.Байрамова иди) ишя чох мясулиййятли йанашма сярэиляди. Щисс олунурду ки, онлар мцмкцн гядяр мцкяммял тяфсиря наил олмаьа чалышмышлар. Ямякдар артист Анар Шушалы, бейнялхалг мцсабигя лауреаты Азяр Рзайевин гаршысында даща аьыр вязифя дурурду: мусигимизин шащ ясярляри - Цзейир бяйин романсларынын бядии жящятдян инандырыжы тяфсирини вермяк. Онлар цмумян бу вязифянин ющдясиндян эялдиляр - вокал чятинликляри дяф едиб диггяти образын йарадылмасына йюнялтдиляр. Сон заманлар танынан эянж вокалчы Азяр Рзайевин эениш вокал имканларыны, сясини идаря етмяк бажарыьыны гейд етмяйя билмярям. Даим сянятини жилалайан А.Шушалыйа Ф.Ямировун фцсункар “Эцлцм” романсыны хцсуси олараг тядбир яряфясиндя щазырладыьы цчцн миннятдарлыьымы билдирярдим.

        Бейнялхалг мцсабигя лауреаты Рамил Гасымовун сон дяряжя дуйьулу ифасы, мянжя, консертин йарашыьы олду. Т.Гулийевин, О.Зцлфцгаровун фяргли миниатцрляриндя бцтцн, кичижик беля нцанслара, ящвал дяйишикликляриня, динамик чаларлара щяссаслыгла йанашан, сюзцн щягиги мянасында вокалчы-актйор бажарыьы нцмайиш етдиря билян Р.Гасымов аудиторийа тяряфиндян лайигинжя гиймятляндирилди.

        Халг артисти, вокал сянятимизин корифейи Хураман Гасымованын чыхышы консертя хцсуси рювняг эятирди. Йанымда яйляшян профессор А.Таьызадя Хураман ханымы эюржяк “Инди о, эянжляря ясил устад дярси веряжяк”, - сюйляди. Щягигятян беля дя олду. Ж.Жащанэиров вя В.Адыэюзялов миниатцрляринин тяфсириндя онун инжя дуйуму, зювгц, мусигимизя хас хырдалыглары йерли-йериндя гатараг рянэляр палитрасыны зянэинляшдирмяк бажарыьы, бир сюзля, ясил сяняткарлыьы щамыны валещ етди.

        Консертдя йени бир ясярин премйерасы баш тутду. Бялкя, бу, тядбирин башлыжа щадисяси иди. Ахы ня дейяк, Низаминин йубилейи эцнляриндя Цзейир бяйин тювсийяси иля онун тялябяляри (Ф.Ямиров, С.Ялясэяров, Щ.Ханмяммядов, Ж.Жащанэиров, А.Рзайева, Я.Щцсейнзадя, Ш.Ахундова вя башгалары) тяряфиндян бир сыра мусигили гязял йазылса да, сонрадан бу ъанра мараг о гядяр дя бюйцк олмамышды. Мялумдур ки, Цзейир бяй юзц Низами гязялляри ясасында йедди романсдан ибарят вокал силсиля йаратмаьы планлашдырса да сон нятижядя ики нцмуня иля мящдудлашмышды. (Бу барядя бах: Абасова Э. Узеир Гадъибеков. Баку, 1975, с. 136)

        Одур ки, Нярэиз Шяфийеванын динляйижи мцщакимясиня чыхардыьы йени романсын - Щафиз Ширазинин сюзляриня “Сорушма” гязял - поемасынын ифасы сябирсизликля эюзлянилирди.

        Мцяллиф юз ясярини Цзейир бяйин хатирясиня итщаф етмишдир. Чохдан бяри цряйиндя эяздирдийи арзуну реаллашдыраркян о, Низами, Хагани, Фцзулинин поезийасыны арашдырмыш, нящайят, Щафизин “Сорушма” рядифли гязяли цзяриндя дайанмышдыр. Бястякарын ичиндян эялян мусиги, мяхсуси ритмо-интонасийа мящз ады чякилян гязялин вязн хцсусиййятляри, образы иля гярибя уйьунлуг йаратмышдыр.

        Нярэиз ханым ясярин ъанрыны гязял-поема кими мцяййянляшдирир. Ня цчцн мящз гязял-поема? Бястякар бу суалы беля жавабландырыр: “Поема ядябиййатдан бялли бир ъанрдыр. Романтикляр бу ъанры мусигийя эятирмишляр. Поемалылыг фикрин сярбяст ахыныны, лирик дуйьунун дольунлуьуну, тязадлы ящвалларын гаршылашдырылмасыны нязярдя тутур. Мянжя, Щафизин гязялиндя бу жящятляр юзцнц мцяййян мянада бцрузя верир. Мян дя чалышмышам ки, мусиги васитясиля сюзцн тясир гцввясини артырым, шеириййятин рущуну ифадя едим”.

        Консертин динляйижиляри - танынмыш Азярбайжан мусигичиляри тядбирин ящямиййятини вурьуламыш, йени ясяр щаггында тяяссцратларыны бюлцшмцшляр.

        Аида Таьызадя, профессор, ямякдар инжясянят хадими: “Мусигили гязял ъанрына щяср олунмуш консерт- мцзакирянин кечирилмясини актуал щесаб едирям. Мяни эянж пешякар вокалчыларын илщамлы чыхышлары чох севиндирди. Дцшцнцрям ки, эянжляр илк яввял Бцлбцлцн йаратдыьы яняняйя сюйкянмяли, онун ифачылыг принсипляриндян бящрялянмялидирляр. Консертин ян мараглы мягамы Н.Шяфийеванын мусигили гязялинин премйерасы иди. Мянжя, бястякар мусиги иля гязял мятнинин арасында эюзял вящдят йарада билмишдир. Халг артисти Явяз Абдуллайевин шеирин мязмунуна, онун поетик инжяликляриня вармаг истяйи, бцтювлцкдя чох щяссас вя зяриф тяфсири мяни щяйяжанландырды. Йахшыдыр ки, йцксяк пешякар сявиййяси иля фярглянян Я.Абдуллайев гязялин структур хцсусиййятляриня хцсуси диггят йетирмишдир. Еля бу сябябдян дя Явяз фортепиано партийасыны ифа едян мцяллифля сых рабитя йарадараг йаддагалан бядии образ ярсяйя эятиря билмишдир”.

        Севда Ибращимова, профессор, халг артисти: “ Ц.Щажыбяйлинин црякляри щяр заман риггятя эятирян, бязян бир гядяр кядярли, амма цмумян нурлу, ащянэдар “Сянсиз” вя “Севэили жанан”ы юлмяз сянят инжиляридир. Севиндирижидир ки, жаван вокалчыларымыз Бцлбцлцн црякляримиздя даим йашайан ифасыны бир юрняк сечиб, бу дащийаня мусигини цряк йаньысы вя йцксяк профессионал сявиййядя тяфсир етмяйя чалышырлар. Мяни А.Шушалынын мялащятли, дуйьулу ифасы да, эюзял сяс тембриня малик А.Рзайевин илщамлы тяфсири дя мяфтун етди. Тяяссцф ки, сящщятимля ялагядар консертин йалныз цч башланьыс нюмрясини динляйя билдим. Демялийям ки, Н. Шяфийеванын йени йаратмасы - “Сорушма” гязял-поемасы мяндя хош дуйьулар ойатды. Нярэиз ханымы даим ориъинал идейалар, йени ифадя васитяляри сораьында олан мараглы мцяллиф кими таныыйырам. Юз сон ясяриндя бястякар вокал мусигиси сащясиндя сямяряли ахтарышларыны сярэиляди, Щафизин юлмяз мисраларыны тяравятли интонасийа иля бирляшдиряряк сон дяряжя жазибядар мусиги образы ярсяйя эятиря билди. Арзу едярдим ки, эяляжякдя жаван бястякарларымыз да мусигили гязял ъанрына мцражият етсинляр”.

        Елнаря Дадашова, профессор, ямякдар инжясянят хадими: “Н.Шяфийеванын Щафизин шеириня бястялядийи “Сорушма” гязял - поемасы мяни сюзцн щягиги мянасында дуйьуландырды. Юзцняхас дяст-хяття, мусиги дилиня малик олан бу мцяллиф Цзейир Щажыбяйли яняняляриня садиг галараг мараглы щармоник бойалар, ориъинал фактура щесабына бу ъанра йени няфяс ашылайа билмишдир. Вокал вя фортепиано партийасы арасында мцнасибятляри комплементар принсип ясасында гурараг бястякар инандырыжы бядии нятижя ялдя етмишдир. Я.Абдуллайевин мащираня тяфсири, шцбщясиз, ясярин мцвяффягиййятини тямин едян ясас амилляр сырасындадыр”.

        Консерт програмы тамамландыгдан сонра гязялин мусигидя тяжяссцмц иля баьлы мясяляляр мцзакиря олунмушдур. Мцзакиряйя Я.Ващид Поезийа Мяжлисинин сядри Рафиг Ялийев, филолоэийа елмляри доктору, БМА-нын профессору Тярлан Гулийев, щабеля бу сятирлярин мцяллифи гатылмышлар. Азярбайжан телевизийасында мцнтязям олараг ефиря чыхан “Мяжлиси-цнс” верилишинин даими иштиракчысы ярузшцнас алим Т.Гулийев ифачылары гязялин вязниня, ритмик юзялликляриня, айры-айры сюзлярин тяляффцзцня даща диггятля йанашмаьа, шеирин мянасыны тящриф етмямяйя, даим мцталия етмяйя, мцтяхяссислярля сых тямасда чалышмаьа сясляди.

        Цмидварыг ки, гязялханларын, алимлярин иштиракы иля кечирилян бу фикир мцбадиляси нятижясиз ютцшмяйяжяк, мусиги иля поезийанын гаршылыглы ялагяляри барядя эяляжяк сямяряли дискуссийайа тякан веряжяк, мцасир мусиги дилиндя бястялянмиш йени гязяллярин йаранышыны доьуражагдыр.

        Сонда Анарын бир фикрини хатырлатмаг истярдим. О йазыр ки, бир анлыьа фярз едяк: Ц.Щажыбяйли ня “Лейли вя Мяжнун”у, ня “Аршын мал аланы”, ня “Короьлу”ну, ня дя “Азярбайжан халг мусигисинин ясаслары” тядгигатыны йазыб. “Цзейир бяйдян йалныз жями-жцмлятаны икижя ясяр, ики романс -гязял -”Сянсиз” вя “Севэили жанан” галыб. Бу фантастик, аьласыьмаз фярзиййя эерчяк олсайды беля, йеня дя Цзейир Щажыбяйлинин ады мусиги тарихимизя гызыл щярфлярля йазыларды”.

Зцмрцд ДАДАШЗАДЯ

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page