ЙЕНИЛИКЛЯРИМИЗ
МЯХЯЗШЦНАСЛЫГ...
-
Search

ЙЕНИЛИКЛЯРИМИЗ
ЙАРАДЫЖЫЛЫГ...
-
ИФАЧЫЛЫГ...
-
МУЗЕЙЛЯРДЯ...
-
МЯХЯЗШЦНАСЛЫГ...
-
САЙТОГРАФИЙА...
-

 


АЗЯРБАЙЖАН ФОЛКЛОРУНУН СЯСЙАЗЫЛАРЫ ПУШКИН ЕВИНДЯ

       

Санкт-Петербургда йерляшян Русийа Елмляр Академийасынын Рус Ядябиййаты Институтунун диэяр ады Пушкин Евидир, юзц дя бу онун икинжи дейил, тарихи илкин адыдыр. Мцхтялиф иллярдя буранын директорлары А.В.Луначарски вя М.Горки олмушлар, А.Блок Пушкин Евиня юзцнцн ейни адлы шеирини щяср етмишдир. Бурада индийядяк Дмитрий Лихачов адлы лювщяжик академикин ишлядийи отаьын гапысы цзяриндя асылмышдыр. Пушкин Еви Набереънайа Макарова кцчясиндя, ХЫХ ясрин яввялинин мемарлыг абидяси олан кюмрцк идарясинин кечмиш бинасында йерляшир. Буранын сонунжу мяртябясиндя ХЫХ ясрин сонундан башлайараг Русийа Империйасынын, сонралар ися вахтиля Азярбайжанын да дахил олдуьу Совет Иттифагынын щяр тяряфиндя щяйата кечирилян йцз минлярля сясйазылары олан Фонограмархив йерляшмишдир.

        Буна эюря Фонограмархивин сясйазылары коллексийаларында Азярбайжан мусиги фолклорунун да хейли мигдарда сясйазылары сахланылыр. Мящз онлар щаггында ятрафлы мялуматлары ашкар етмяк, щямчинин онлары эяляжякдя ялдя етмяк вя мянимсямя ишини планлашдырмаг мягсядиля мян, Мядяниййят вя Туризм Назирлийи тяряфиндян Санкт-Петербурга езам олунмушдум.

        Бурада Христофор Степанович Кушнарйов1, Йевэений Владимирович Гиппиус вя Зинаида Викторовна Евалдын 1927-1929-жу иллярдя Загафгазийада щяйата кечирдикляри сясйазылары, щямчинин, Москва фолклорчусу В.М.Кривоносовун2 1938-1939-жу иллярдя Азярбайжан ССР-ин Нуха районунда етдийи сясйазылары хцсуси мараг доьурур.

        Кушнарйов експедисийасынын жоьрафийасы3

        Ермянистан

        - Иряван
        - Нор-Байазит району: Зцлаьаж, Эюзялдяря, Ашаьы Аржаман кяндляри.
        - Зянэязур району: Эюрцсц, Гараунж, Гаракылся, Базарчай, Гушбяляк, Эярэяр, Малишки, Кешишкянд кяндляри.
        - Ленинакан району: Молла Муса, Алла-Лир кяндляри.
        - Ширак району: Ором, Майнжух, Молла Эюйчя, Шулаверян, Архвяли, Гырхдяйирман, Карвансара кяндляри.

        Эцржцстан

        - Тифлис

        Йухарыда адлары чякилян йашайыш мянтягяляриндя сясйазылары щяйата кечирян Кушнарйов гоншу кяндлярин мясялян, Шыхлар, Эцлящляр кяндляринин ифачыларыны да бу ишя жялб едирди.

        Кушнарйов Ленинград консерваторийасынын профессору Тигран Эеорэийевич Тер-Мартиросйанла ямякдашлыг етдийи цчцн ясас истигамят ермяни фолклор материалларына йюнялдилмишдир. Лакин, онун сясйазыларында ермяни мусигисиндян ялавя диэяр миллятлярин (эцржц, кцрд,рус гядим янянячиляри, фарс) сясйазылары вардыр. Инвентар китабларында “азярбайжанлылар”, “Азярбайжан мусигиси” сюзляриня раст эялмядийимя бахмайараг, коллексийаларда Азярбайжан мусигиси - муьамлар, мащны вя рягслярин сясйазылары бюйцк йер тутур. Буну онларын адлары да сцбут едир: «Раст», «Чащарэащ», «Щижаз», «Мащур», «Шур», «Байаты-Шираз», «Мирзя Щцсейн Сеэащы», «Сары эялин», «Короьлу», «Халабажы», «Отуз бир», «Чобан Байаты» вя с.

        Мян, цч эцн ярзиндя 200-я йахын мусиги фолклору ады алтында 80 сясйазыйа гулаг асмыш вя 230-дан артыг мусиги нюмряляринин адлары эюстярилмякля 90-дан чох сясйазыны сийащыйа алмышам. Ейни заманда, мяним хащишимля Мядяниййят вя Туризм Назирлийиндя танышлыг мягсядиля сясйазыларын цч нцмуняляринин сурятляри чыхарылмышдыр. Лакин, онларын щяр биринин анжаг бир дягигялик сяслянмя сурятини чыхармаьа ижазя верилмишдир.

        Сясйазыларынын кейфиййяти бир о гядяр дя арзуолунан дейил. Беля ки. онлар мум валлар цзяриндя йазылмышлар, беля валлар ися тез-тез сяслянмя нятижясиндя корланыр. Бундан ялавя блокада дюврцндя зирзямилярдя кифлянмянин дя тясири олмушдур. Чох вахт илк динлямядян сюзляри баша дцшмяк олмур. Лакин мусиги гянаятбяхш вя щятта чох йахшы ешидилир.

        Гейд едим ки, 25 ил яввял бу фонограмархивдя Эцржцстан нцмайяндяляри чалышмышлар. Онлар орада олан эцржц фолклору сийащысыны тяртиб етмиш вя сурятини чыхармышлар. Лакин, сонралар бу сясйазыларынын сурятлярини итирмишляр вя щал-щазырда Эцржцстан эцржц мусигисинин сурятляринин онлара тягдим олунмасы цчцн хащишля йенидян мцражият етмишдир. Рус Ядябиййаты Институту рясми мцражиятляр ясасында бу иши гябул олунмуш гиймят жядвялиня уйьун (чох да ужуз дейил) щяйата кечирир вя щазыр рягямсал сясйазысы тягдим едилир. Щямчинин бир гядяр яввял Рус Ядябиййаты Институтуна Ермянистанын консулу мцражият етмиш вя Ермянистанда сясйазыйа алынмыш фолклор материалы иля марагланмышдыр. Фонограмархивин лабораторийа мцдири Й.И. Марченконун мялуматына эюря, о, Зянэязурда (Ленинакан) Кушнарйов експедисийасынын сясйазыйа алдыьы Азярбайжан муьамларынын сяслянмясини динлядикдя чох тяяжжцблянмиш вя мяйус олмушдур.

        Азярбайжан Республикасынын Мядяниййят вя Туризм Назирлийи юлкямизин гейри-мадди мядяни ирсинин горунмасы истигамятиндя ишляри инадла щяйата кечирир. Буна нцмуня олараг назирлийин Пушкин Евиндя олан Азярбайжан Мусиги фолклорунун сясйазыларында мараглы олмасы вя мяни ора езам етмясини эюстярмяк олар. Азярбайжанда Русийада Ки (Москва, Петербург) надир сясйазылары щаггында чохдан мялумдур. Мясялян, илк дяфя олараг елмляр доктору, профессор Тарийел Мяммядов вахтиля бу мясяляни галдырмыш, онларла марагланмыш вя бу барядя онда олан мялуматлары мянимля бюлцшмцшдцр.

        Азярбайжанын сярщядйаны районларында Кушнарйов експедисийасынын етдийи сясйазыларынын (Коллексийа 36 Ф, 1422-1511 валлары, 1927-жи ил вя коллексийа 37 Ф, 1512-1632 валлары, 1928-1929-жу илляр) рягямсал вариантларыны, щямчинин Кривоносовун Шяки районунда етдийи сясйазыларынын (6164-6175, 1938-жи ил; 446С:6345-6372 вя 6587, 1939-жу ил) рягямсал вариантыны Пушкин Евиндян ялдя етмякля щяр кяс цчцн максимал ялчатан етмяк оларды.

        Бу сясйазыларынын чохдан тарихи олдуьуну, щятта сурятляринин музей цчцн ящямиййят кясб етдийини нязяря алараг, онлары Азярбайжан Мусиги Мядяниййяти Дювлят Музейиндя горуйуб сахламаг мягсядяуйьундур. Бурада онларын каталоглашдырылмасы, лазым олдугда тямизлянмяси, бярпасы вя онларын компцтер мялумат базасына дахил едилмяси щяйата кечирилмялидир. Онлар щям садя мусиги щявяскарлары цчцн, щям дя мцхтялиф тямайцллц мцтяхяссислярин (етномусигишцнаслар, тарихчиляр, мусиги тарихчиляри, халг мусигиси ифачылары, дилшцнаслар, шяргшцнаслар, културологлар вя с.) эяляжяк тядгигат ишляри цчцн бюйцк мараг кясб едир. Онларла ращат ишлямяк, адекват тяфсир етмяк, тяблиь етмяк важибдир.

        Сонда Рус Ядябиййаты Институтунун директор мцавини Флорентина Викторовна Панченкону, Фонограмархивин лабораторийа мцдири Йурий Иванович Марченконун, сяс реъиссору Александр Валентинович Осиповун ишдя эюстярдикляри кюмяйи вя Санкт-Петербургда Инжясянят Тарихи Институтунда чалышан вя бу иши йахшы билян сянятшцнаслыг доктору, мусигишцнас Фаиг Ибращим оьлу Чялябийевин мяслящятлярини гейд етмяк истярдим.

       


1. Кушнарйов Христафор Степанович (1890-1960) - совет бястякары, мусиги нязяриййячиси вя педагог. Ленинград Консерваторийасыны битирмишдир. Ерм.ССР вя Юзбякистан ССР Ямякдар Инжясянят хадими 1925-жи илдян Ленинград Консерваторийасынын мцяллими, 1939-1960-жы иллярдя профессору. [Музыкалнайа Енсиклопедийа, 3-жц жилд, М.1976]

2.Кривоносов Владимир Михайылович (1904-1941) - совет фолклорчусу вя бястякары. Чувашийа АССР Ямякдар Инжясянят хадими. Москва Консерваторийасыны битирмишдир. (Р.М.Глийерин синфи). Фолклор експедисийаларында иштирак етмиш, халг мащныларыны гейдя алмышдыр (ясасян Рус вя Азярбайжан мащнылары). Онун ясярляри: “Азярбайжан мусиги фолклору” (“Азярбайжан халгынын инжясяняти” мяжмуяси), М.-Л., 1938; “Азярбайжан ашыглары”, “СМ”, 1938. 1941-1945-жи илляр Вятян мцщарибяси илляриндя щялак олмушдур. [Музыкалнайа енсиклопедийа, 3-жц жилд М.1976]

3. Жоьрафи адлар онларын Фонограмархивин гейдиййат сянядляриндяки йазылара уйьун олараг транскрипсийаларда верилир.

Алла БАЙРАМОВА

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page