КУЛТУРОЛОЪИ МЯСЯЛЯЛЯР
ЙУЬ ТЕАТРЫНДА ИНЭИЛИС ДРАМАТУРЭИЙАСЫНА МОДЕРН ТЕАТР ДЦШЦНЖЯСИ ПРИЗМАСЫНДАН БИР БАХЫШ
Лейла ЯФЯНДИЙЕВА
Search

КУЛТУРОЛОЪИ МЯСЯЛЯЛЯР
КУЛТУРОЛОЭИЙА ЕЛМИ ВЯ ОНУН ТАРИХИ КЮКЛЯРИ
Илгар ЩЦСЕЙНОВ
ЙУЬ ТЕАТРЫНДА ИНЭИЛИС ДРАМАТУРЭИЙАСЫНА МОДЕРН ТЕАТР ДЦШЦНЖЯСИ ПРИЗМАСЫНДАН БИР БАХЫШ
Лейла ЯФЯНДИЙЕВА
ORTA ЯSR BAKЫ KERAMИKASЫNЫN (ЫX-XVЫЫ ЯSR) ЮYRЯNИLMЯ МЯРЩЯЛЯЛЯРИ
Сялим ЯЛИЗАДЯ
РЯССАМЫН РЕЪИССОРЛА ИШ БИРЛИЙИ
Назим БЯЙКИШИЙЕВ
“НЯСЫМЫ”ДЯН БАШЛАНАН СЯЩИФЯ
Вцсаля ХАНЛАРГЫЗЫ

 


Данылмаз фактдыр ки, бу эцн Азярбайжанда модерн театр принсипляринин юзцнц эюрцкдцрдцйц ясас театрлардан бири реъиссор Вагиф Ибращимоьлунун йаратдыьы вя рящбярлик етдийи ЙУЬ Дювлят Театрыдыр. Чаьдаш Азярбайжан театрынын истигамятини тяйин едян, Азярбайжан театр мяканында юз ориъинал сянят йолу олан, ящатясиня ясасян юлкянин зийалы тябягясиндян ибарят эениш тамашачы континэенти топлайа билян вя милли театр просесиня фяал тясир эюстярян ЙУЬ Театрынын цнванына дейилян модернист, постмодернист театр ифадялярини кифайят гядяр сых-сых ешидирик. Доьрудур, модерн, постмодерн театр дцшцнжяси ЙУЬа йабанчы истигамятляр дейил, амма бу ифадяляр ЙУЬ Театрынын фяалиййятини там шякилдя характеризя етмир. ЙУЬу сяжиййяляндирян башлыжа амил бу театрын милли сянят дцшцнжямизя, халг ойун-тамаша мядяниййятиндян гайнагланан театр яняняляриня мцражият етмяси вя бу яняняляри дцнйа театр просесинин габагжыл нцмуня вя тяжрцбяляри иля бирляшдиря билмясиндян ибарятдир. Бу мянада, Йуь Театрында сящнялянян инэилис драматурэийасы нцмуняляри дя истисна дейил.

        Бу эцня гядяр ЙУЬ Дювлят Театры ашаьыдакы инэилис драматурэийасы нцмуняляриня мцражият едиб:

        1) У.Шекспир, «Отелло», гурулушчу реъиссор Вагиф Ибращимоьлу, 2002-жи ил;

        2) У.Шекспир «Х мягамы» («Щамлет» фажияси ясасында), гурулушчу реъиссор Расим Ашын, 2004-жц ил.

        Беляликля, «ЙУЬ»ун инэилис драматурэийасы иля илк тямасы 2002-жи илдя «Отелло» тамашасы иля эерчякляшмишдир. «Отеллло» тамашасы, илк нювбядя, ориъинал, мараглы реъиссор йозуму иля яламятдардыр. Беля ки, Вагиф Ибращимоьлу бу тамашайа модерн театр принсипляри контекстиндя йозум вермишди. Тамашанын йозумунун сяжиййяви хцсусиййятлярини мцяййянляшдирмяйя чалышаг. Дцнйа театр сящнясиндя дяфялярля тамашайа гойулмуш У.Шекспирин «Отелло» фажияси реъиссор Вагиф Ибращимоьлунун йозумунда яввялки гурулушлардан тамам фяргли щазырланмышды. Реъиссор, кцтляви сящняляр дя нязяря алынса, 40-а йахын персонаъын иштирак етдийи пйеси 3 актйорун ифасында щазырламышды. О, чаьдаш дюврцн тялябляриня, модерн театрын принсипляриня уйьун олараг, тамашаны камера вариантына уйьунлашдырмышды. Тамашанын ъанр тяйини дя (лирик-патопсихолоъи триллер) модерн театр дцшцнжясиня уйарлы шякилдя тапылмышды вя о, дцнйа модерн театр тяжрцбясиндя мювжуд олан конфрантасийа (жонфронтатион – мцяллифля йарадыжы гаршыдурма, дартышма) цсулу цзяриндя гурулмушду. Тамашада пйесин цч ясас гящряманы – Отелло (Мяммяд Сяфа), Дездемона (Йагут Пашазадя) вя Йаго («Йуь»ун вариантында Йащо – Гасым Наьы) сахланылмыш вя ойун бцтцнлцкдя бу цч образын цзяриндя гурулмушду. Цмум-бяшяри щуманизм идеалларынын – конкрет олараг ися Гярб-Шярг конверэенсийа (йахынлашма, анлашма) мейлляринин тяряннцмцня йюнялмиш тамашада бу цч образын щяр бири фяргли динлярин нцмайяндяляри кими тягдим олунурду. Мцсялман Отелло, христиан Дездемона, йящуди Йагонун бир сцъетдя гаршылашмасы тамашанын конфликтини бир аз да эцжляндирирди. Чцнки тарих бойу бу цч иргин, етник идейанын, мяняви мядяниййятин кясишмяси кяскин мцнагишяляр цчцн зямин йарадыб. «Гярибя бир баьланты: ЦЧ гутсал ДИН вя ябяди ФАЖИЯ, ЖЯЩЯННЯМ. Щягигятян, дцнйанын ян мцгяддяс бюлэяси, ЦЧ динин, ЦЧ йашам вя ибадят тярзинин, мяняви-яхлаги юйцдляря, сакрал ямрляря, ибрятли щекайятляря кюклянмиш ЦЧ идеал китабын ЙАТАЬЫ даима ган-гада ичиндя. Илляржядир Исраил вя Фялястиндя ЖЯЩЯННЯМ оду сянэимир. Бумудур АРМАЭЕДОН, бумудур ФАЖИЯ? Парадокс? Танрыйа иттищам, йохса мцгяддяс тапмажа? Сонужда Аллащын анлашылмаз эизли жядвял-лювщяси, лабиринти. Сящнядя, даща доьрусу танры театрында бир ЙАТАГДАН чыхмышларын йюнсцз тале тарихчяси. Тамашанын дцнйяви проблеми бу: фялсяфи, теолоъи, културолоъи «цзцнтцняьмяси» щеч вядя кясилмир. «ЦЗЦНТЦНЯЬМЯСИ ЖЯЩЯННЯМ НЯЬМЯСИДИР» (2).

        Тамашанын ясас идейасы хяйанятин фажиясини габардырды. Йуьун йозумунда Отелло-Мяммяд Сяфа зянжи дейил, яряб иди (яслиндя, Шекспирин илкин вариантында да бу жцр олуб). Тябии ки, бу йозум щавадан эютцрцлмямишди. Гурулушчу реъиссор Вагиф Ибращимоьлу йозумунун бцнюврясиня гойдуьу идейа гурьусуну ясасландыра билмишди. Орта ясрлярдя Авропанын хейли щиссяси-Приней йармадасы, Испанийа, Португалийа, Италийанын бир парчасы яряб експансийасына мяруз галды. Ярябляр бу яразилярдя юзлярини Барбар кими танытмадылар – Севилйада, Кордовада, Андалусда мядяниййят дирчялди; о заманлар йарадылан чох зянэин китабханалар, музейляр вя с. буна сцбутдур. Бир нечя яср хялифяляр баж-хяраж алдыглары йерли ящалини динжликля йола вердиляр. Вя мараглыдыр ки, инкшаф ганунларына там уйьун олараг яряб субетносунун пассионар гцввяси тцкянинжя башланан реконкиста щярякаты (торпагларын эери алынмасы) давасыз, гырьынсыз ютцшдц. Просесин йекуну олараг яряблярин хейлиси мяьрибя – Африканын шималына цз тутду; мцсялманларын енеръили, истедадлы бир щиссяси ися Авропада илишиб галды. Шексприн гящряманы Отелло нечя ясрлик пассионар енеръидян доьулмуш яряб мядяниййятинин парлаг нишаняляриндян сайылан Мавританийадан чыхмышды. Онун сяркярдялик габилиййяти эцжлц тижари механизмини тязя-тязя гайдасына салан Авропада ишя йарайырды. Османлы империйасы тяряфдян йени тящлцкянин гаршысына чыхмаг, йетишмякдя олан башга бир етносун – тцрклярин експансийасынын габаьыны кясмяк цчцн щярб сянятиндян йахшы баш чыхаран адамлар – шяхсийятляр эяряк иди. Шекспирин фажиясиндя Отеллонун Кирп, Родос уьрунда дюйцшляриндяки щцняриндян сюз дцшцр. Щямин савашларда Отеллонун тцрклярля, йяни мцсялманларла рягиб олараг цз-цзя эялдийи айдындыр. О да айдындыр ки, «Шащ евидир мяним евим» сюйляйян Отелло дцшдцйц мякана гат-гат йцксяк сивилизасийадан эялся беля, Авропанын гысганж тарихи йаддашынын яряби потенсиал дцшмян олараг эюрцкдцрмяси эеж-тез онун щцняри бащасына газандыьы щюрмяти дя, биринжилийи дя ялиндян алажагды. Иддиалы Отелло ясрляржя узанмыш мяьлубиййятин нишаняси иди. Мяьлубиййяти хатырламагса чятиндир – Отелло кими тядбирли, тяжрцбяли сяркярдя буну анламайа билмязди…

        ЯДЯБИЙЙАТ

1. Каракмазли. Гамлет и Офелия в новой пьесе «Час «Х» театра Йух. Ехо, 23 йанваря 2004, № 13.

2. Талыбзадя А. Тялхяклярин жящянням фажияси вя йа Аллащ шейтана лянят елясин (есхатолоъи вавейла). Бизим яср гязети, 24 апрел 2002.

Материалларла бцтювлцкдя таныш олмаг цчцн ъурналын чап вариантына мцражият едя билярсиниз.

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page