ПОРТРЕТЛЯР
СЕВИМЛИ БЯСТЯКАРЫМЫЗ, ЭЮЗЯЛ ЩЯМКАРЫМЫЗ - СЕВДА ИБРАЩИМОВА
Имруз ЯФЯНДИЙЕВА
Search

ПОРТРЕТЛЯР
СЕВИМЛИ БЯСТЯКАРЫМЫЗ, ЭЮЗЯЛ ЩЯМКАРЫМЫЗ - СЕВДА ИБРАЩИМОВА
Имруз ЯФЯНДИЙЕВА
“АЬ ИШЫЬЫН СЕВИНЖ ЧАЛАРЫ” (Дадаш Дадашов - 75)
Кямаля ЯЛЯСЭЯРЛИ
ЭЮРКЯМЛИ ПЕДАГОГ МУСИГИ ИНЖЯСЯНЯТИ ВЯ ТЯЩСИЛИНИН ИНКИШАФЫНА ЩЯСР ОЛУНМУШ ЮМЦР
Ариз АБДУЛЯЛИЙЕВ
MUSИQИNИN АЛИЖЯНАБ CЯNGAVЯRI (Октай Абасгулийев - 70)
Leyla MЯMMЯDOVA

 


Бу вятяндян кюнлцмцз
Гцввят алар, эцж алар.
Вятяни севян кясляр
Вятян гядяр ужалар.
Бяхтийар Ващабзадя

Бу ил Азярбайжан Бястякарлар Иттифагынын 75 или тамам олду. Азярбайжан Бястякарлар мяктябини йарадан дащи сяняткарымыз, халгымызын фяхри олан Цзейир Щажыбяйли, сонралар бу естафети Гара Гарайев, Фикрят Ямиров, Яфрасийаб Бядялбяйли, Сяид Рцстямов вя диэярляриня ютцрдц. Цзейир бяйин хейир-дуасы иля Азярбайжанда бянзярсиз парлаг вя дцнйаны фятщ едян бюйцк бястякарлыг ордусу йаранды.

        Мцасир Азярбайжан бястякарлары сырасында ясярляри мцхтялиф консерт салонларында уьурла сяслянян сяняткарлар аз дейил. Щямин эюзял бястякарлардан бири дя Азярбайжан Республикасынын Халг артисти, Ц. Щажыбяйли адына Бакы Мусиги Академийасынын профессору Севда Мирзя гызы Ибращимовадыр. Дащи Гара Гарайевин севимли тялябяляриндян бири олан Севда ханым 60-жы иллярин яввялляриндя мусиги ясярляри иля республикамызын мядяниййятиня дахил олмушдур.

        1962-жи илдя фортепиано факцлтясини мцвяффягиййятля битирян Севда Ибращимова, ики илдян сонра бястякарлыг факцлтясини уьурла битирир. Севда ханым – хошбяхт инсандыр ки, о, ики бюйцк сяняткарын тялябяси олмушдур – профессор М. Р. Бреннерин (фортепиано цзря) вя академик Гара Гарайевин (бястякарлыг цзря).

        Тялябялик илляриндя йазылан онун бир сыра парлаг ясярлярини гейд етмяк истярдим. О жцмлядян, Бакыда кечирилян «Закавказийа бащары» адланан мусиги фестивалында С. Ибращимова фортепиано вя оркестр цчцн йаздыьы «Поеманы» юзц мцвяффягиййятля ифа етди. Пулт архасында бизим унудулмаз дириъорумуз Чинэиз Щажыбяйов дурмушду. О, ясярин оркестр дилиня мяхсус олан тембр хцсиййятлярини, нахышларыны даща сонра мусиги дилиня сяжиййяви олан ашыг щармонийаларыны мящарятля ачмышды. Фортепиано партийасыны ися мцяллиф чох парлаг сясляндирди. Бакыда чап олунан гязетлярдя бу ясяр щаггында хош фикирляр йазылмышды. Лакин, Севда цчцн ян язиз олан Гара Гарайевин «Дебцтантлар» адланан мягалясидир («Бакы» гяз., рус дилиндя, 31 май 1965-жи ил). Щямин мягалядя юз тялябяляри щаггында дцшцнжялярини сюйляйян Гара мцяллим Севда щаггында да дяйярли сюзляр йазмышдыр. Севданын истедады няинки, бястякар кими, щям дя пианочу кими дя Гара мцяллим тяряфиндян хцсуси гейд олунмушдур.

        Сящяри эцн, мян Гара мцяллими вя Севданы Консерваторийамызын Бюйцк Залында эюрдцм. Севданы юз ювлады кими истяйян Гара мцяллим она юз тювсиййялярини верирди. Хошбяхтликдян мяня бу сющбятин иштиракчысы олмаг нясиб олду. Гара мцяллим деди: «Гурбан Примовун эенляри сянин дахилиндя йашайыр. Еля билирям ки, бу эенляр эяляжякдя юзцнц даща башга формада бцрузя веряжяк». Дащи мцяллимин сюзляри юзцнц тясдигляди. Инди С. Ибращимованын ясярлярини динлядикжя бу фикрин дягиглийини дуйурсан. Мян дцшцндцм ки, бу, С.Ибращимовада – онун улу бабасы, ХЫХ ясрин мяшщур устады, ашыг Валещдян, сонралар ися бюйцк тарзян, бабасы Гурбан Примовдан, беля дейяк, дахилдян эялян бир сясдир.

        Мараглыдыр ки, сонралар тар вя оркестр цчцн йазылмыш «Сянин цчцн дарыхырам, Шушам» композисийасында, сяс, тар вя симли оркестр цчцн «Гурбансыз галан тарым» (елеэийа - хатиря) ясяриндя мящз Гара Гарайевин щяля 60-жы иллярин сонунда дедийи сюзляр – дащи бястякарын узагэюрянлийини, мцяллимлик дащилийини бир дя сцбут етди. Вя, цмумиййятля, бюйцк бястякарын сюзляри С. Ибращимованын эяляжяк йарадыжылыг ишляриндя юзцнц доьрутду.

        С. Ибращимованын йарадыжылыьы зянэин вя мцхтялиф ъанрларда йазылан ясярлярля сяжиййялянир. О, ики опера – «Щягигят цзцйц» (либретто – Т. Яййубовундур), «Нянямин няьмяли наьыллары» (либретто – Х. Зийанындыр), ики кантатанын, симли квартетлярин, бир чох камера - инструментал вя камера-вокал ясярляринин, драм тамашаларына йаздыьы мусигилярин мцяллифидир.

        «23 март 1985- жи ил». Шяргин гядим вя эюзял шящярляринин бириндя - Сямяргянддя Дювлят Опера вя Балет Театрында севимли бажымын - Севда Ибращимованын «Нянямин няьмяли наьыллары» операсынын премйерасы иди. Аншлаг иди. Оркестрин сон аккордлары сясляняндян сонра, залда яйляшянляр айаьа галхыб, Севда ханымы алгышламаьа башладылар. Узун мцддятли алгышлардан сонра тамашачылар бястякарын сящняйя галхмасыны тяляб етдиляр. Щямин дягигялярдя инанын ки, мян нежя щяйажан кечирирдим, нежя севинирдим, щятта севинждян эюзлярим йашарды. Бу эцн биз фяхарятля дейирик – Азярбайжан ушаг мусигисиня С. Ибращимова гиймятли тювфя бяхш етди. Лакин ян мараглы щадися сонра олду. Пярдя баьланандан сонра залда яйляшян ушаглар бирдян щямин операдан бир мусиги парчасыны севинжля охуйа-охуйа (филин арийасыны) фойейя чыхырлар. Ушаглар вя онларын йанында олан валидейнляринин евя эетмяк фикирляри йох иди. Севда ханымы эюзляйирдиляр вя ону узагдан эюрян кими башладылар ужадан демяйя: «Браво, Азербайджан». Сонра ися Севда бажымдан щамы автограф истяйирди. Бязиляри онун цнваны иля марагланырдылар. Кимиси ися онун популйар мащныларыны хащиш едирди. С. Ибращимова ися ушагларын бу гейри – ади эюрцшцня щеч дя «ялибош» эетмямишди. О, Азярбайжан бястякарларынын мащныларыны, валларыны, даща сонра севимли шаир вя йазычыларымызын шеирлярини, щекайялярини, щятта операда иштирак едян жанлы артистлярин образларыны якс етдирян – филин, хорузун, довшанын, тцлкцнцн вя диэярляринин образларыны нцмайиш етдрян сувенирляр дя эятирмишдир… Ушаглар йеня охумаьа башладылар - бу дяфя «Гу гушу»нун мювзусуну.

        Ачыьыны сизя дейим ки, бястякар цчцн – ян бюйцк щядиййя - онун мусигисинин сяслянмяси, она олан мящяббятдир. Бяли, ушаглар, илк нювбядя – ифадяли, садя вя цряйяйатан мусигини тез йадда сахлайырлар. Бу, чох важиб амиллярдян биридир.

        Севда ханым щаггында щямишя мятбуатда мараглы, дяйярли мягаляляр чап олунуб. Бу мягалялярдя бястякарын йарадыжылыьына олан мящяббят юзцнц бцрузя верир.

        Севда ханым щаггында китаб йазыб гуртаранда («Севда Ибращимованын йарадыжылыьында ушаг мусигиси», Бакы, «Елм», 2003), мян илк нювбядя Мирзя мцяллимя эюстярдим. О, диггятля охуйуб, юз тювсийялярини тяклиф етди вя мяня мяктуб эюстярди. Ону ещтирамла горуйурам, щямин мяктубда мяня гаршы ата гайьысы щисс едилир: щаггында данышдыьыныз ясярляря, онларын мцяллифиня сямими мящяббятиниз дярщал билинир. Мянжя сиз онлары профессионал жящятдян йахшы, ятрафлы вя анлашыглы тящлил едирсиниз. Бцтцн бунлар цчцн чох саь олун». Бу сюзляри Мирзя мцяллим 27 нойабр 1986-жы ил тарихиндя йазмышдыр. Мяним китабым гейд етдийим кими, 2003-жц илдя эеж чыхды. Чцнки, о Москвада чап олунмалы иди вя мян онун няшрини эюзляйирдим («Советский композитор» няшриййатынын тематик планында иди), бу щагда мян китабын «Эириш»ндя ятрафлы йазмышам. Щамыйа бялли олан щадисялярдян сонра, советляр бирлийи даьыларкян китабы чап етмядиляр. Няшриййат мцяллифляря чатдырды ки, щамы юз щесабына чап едяжяк. Чох саь олсун, Севда ханымын щяйат йолдашы, мярщум академик Ариф Щясяновун кюмяклийи сайясиндя китаб ишыг цзц эюрдц.

        С. Ибращимованын ясярляри няинки мяним китабымда, щямчинин, истедадлы бястякар вя мусигишцнас, алим Мещрибан Ящмядованын диссертасийасында тящлил олунур («Азярбайжан бястякарларынын ушаг мащныларынын милли кюкляри») вя диэяр алимлярин ишляриндя. Мещрибан ханым йазыр: «С. Ибращимованын ушаглар цчцн йаздыьы мусигиси Азярбайжанын мусиги тарихиндя йени сящифядир. Мян онун мусигисини садялийиня вя сямимилийиня эюря севирям вя юз педагоъи фяалиййятимдя онун ясярляриня даим мцражият едирям. Дцшцнцрям ки, ушаглар цчцн мусиги йазан бястякарларын цряйи, ямялляри пак вя тямиз олмалыдыр. Севда ханым мящз беля няжиб вя хейирхащ инсанлардан биридир».

        С. Ибращимованын йаратдыьы бцтцн ясярлярдя халг инжиляриня зювгля йанашмасы, Вятяня олан мящяббятля говушур. Севда ханым цчцн Вятян эюзялликляр мяскянидир, бястякар цчцн Вятян илк юнжя, онун торпаьы цстцндя фяхарятля эязян иэидлярин вя цмумян, инсанларын тарихи, мядяниййяти, ядябиййаты, мусигиси, мцгяддяс дцнйасы, бир сюзля зянэин мянявиййатыдыр. Онун ясярляриндя биз халгымызын дахилдян эялян сясини ешидирик. Буна бястякарын Гарабаь мювзусунда йазыдыьы ясярляр эюзял нцмунядир.

        Бястякарын йарадыжылыьында Гарабаь мювзусу, язиз вя унудулмаз шящидляримизин хатирясиня щяср олунмуш ясярляр хцсуси йер тутур: солистляр вя гарышыг тяркибли оркестр цчцн «Вятян шящидляриня» (сюз: М. Дилбази вя М. Ибращимовундур), габой вя фортепиано цчцн «Гямэинликляр», симли оркестр цчцн «Вятян дцшцнжяляри» вя хцсуси олараг, тар вя камера оркестри цчцн «Гарабаьнамя» консертини гейд етмялийик.

        Эюзял йазычымыз Анарын Рцстям Ибращимбяйов щаггында «Инсанда инсалыьын тяряннцмц» адлы мягалясиндя мянявиййатымызы зянэинляшдирян мараглы фикирляр щяр бир охужуну щейран едир. Яэяр биз Анарын тябиринжя десяк, С. Ибращимованын йаздыьы щяр бир ясярдя мящз «инсанда инсанлыьын тяряннцмц» айдын эюрцнцр, щисс олунур.

        Севда Ибращимованын бцтювлцкдя, йарадыжылыьында да, ифачылыьында да мящз сямимилийин, жидди мясулиййятин вя йцксяк зийалылыьын мяняви тяжяссцмцнц эюрцрцк.

        С. Ибращимованын педагоъи фяалиййяти хцсуси гейд олунмалыдыр. О, Ц.Щажыбяйли адына Бакы Мусиги Академийасында кафедра мцдири ишляйир вя бюйцк щюрмят газаныб. Севда ханым щямишя эянж нясил щаггында дцшцнцр, щямишя онлара ясярляр итщаф едир. О, фортепиано факцлтясинин тялябяляри цчцн педагоъи щазырлыг фянни цзря дярс вясаитляри йазыр (няшр едилиб).

        С.Ибращимова йарадыжылыьынын илк эцнляриндян вокал цчцн олдугжа емосионал, лирик вя йадда галан ясярляр йарадыр. Н. Хязринин сюзляриня «Дяниз, эюй, мящяббят» силсиляси, сяс вя оркестр цчцн «Вокализляр», сяс вя фортепиано цчцн «Лирик миниатцрляр» (сюз: Н. Ряфибяйлининдир), сяс вя фортепиано цчцн «Сонетляр» (сюз: А. Бабайевиндир).

        Ня йахшы ки, Севда ханым бир сыра романслары, мащнылары сялигяликля топлайыб вя бюйцк мяжмуя шяклиндя бу ясярляр чап олунуб («Вокал мусигиси албому»-Ы дяфтяр, Бакы-2009). Бу топлуда гцдрятли вя танынмыш шаирляримизин инжиляриня С. Ибращимова эюзял вя бянзярсиз ясярляр йарадыб. О жцмлядян, Низаминин, Фцзулинин, Сямяд Вурьунун, Б. Ващабзадянин, М. Ибращимовун, М. Аразын, Н. Ряфибяйлинин, Н.Щясянзадянин, Й.Щясянбяйовун, И.Жошгунун вя диэярляринин сюзляриня гязял, романс, мащнылар йазмышдыр. Бу вокал инжиляри бястякарын дярин мяналы дахили алямини, мцхтялиф психолоъи щисслярини, емосийаларыны ифадя едир.

        Композисийа бахымындан мащны вя романслар олдугжа дцшцнцлмцш шякилдя зювгля сыраланыб. Топлу Севда цчцн ян мцгяддяс инсан олан – анасы Сара ханым Примованын язиз хатирясиня щяср олунмуш романсы иля башлайыр («Хатиря»-сюзляри М. Ибращимовундур). Вя бу ясярин ардынжа «Вятянин щцснц» (сюз: М. Ибращимовундур) романсы эялир. Бу мялащятли мусигини Севда ханым атасынын язиз хатирясиня щяср едир.

        Вятянимизи, доьма Азярбайжаны тяряннцм едян ясярляр хцсуси йер тутур: «Азярбайжаным», «Вятян десин», «Даь кцляйи» - сюзляри М. Аразындыр.

        Топлуда Низамийя, Фцзулийя щяср едилмиш романслар диггяти жялб едир. Мяним, шяхсян ян севдийим мащны – «Сян мяни йад ет» (сюз: Н. Щясянзадяниндир). Бу мащны щамыны кюврялдир, щамыны дцшцндцрцр. Фикримизжя, бу мащнынын эюзяллийи онун, илк нювбядя црякля, хцсуси мящяббят щисси иля йазылан мелодийасындадыр, мящз йадда галан мусигисиндядир. Ифадяли, сясалты полифонийа ясяря хцсуси тяравятлилик эятирир. Биз билирик ки, С. Ибращимованын вокал ясярлярини ян мяшщур, эюркямли мцэянниляр охуйуб: Шювкят Ялякбярова, Зейняб Ханларова, Фидан вя Хураман Гасымова бажылары, Флора Кяримова, Рауф Адыэюзялов, Акиф Исламзадя, Азяр Зейналов…

        С. Ибращимованын 60 иллик йубилейи Бакы Мусиги Академийасында ян йцксяк профессионал сявиййядя кечирилди. Йарадыжылыг эежясини ачан эюркямли бястякарымыз Васиф Адыэюзялов мараглы вя дяйярли чыхышында Севда ханымын йарадыжылыьыны олдугжа дяриндян характеризя етди, хцсуси иля онун мусигисинин эюзяллийини вя новаторлуьуну вурьулады. Бюйцк консерт програмы С. Ибращимованын йарадыжылыьыны бизя, динляйижиляря бяхш етди. Мцхтялиф ъанрларда ясярляр сяслянди.

        Истяр эюзял мелодизм бахымындан, истяр зянэин щармоник дили вя фактура бахымындан - бурада азярбайжан милли мусигимизин тякрарсыз, ориъинал хцсусиййятляри жямляшир.

        Еля бир юлкя йохдур ки, С. Ибращимованын ясярляри сяслянмясин. Мисал цчцн, Франсада бизим щямйерлимиз Адиля Ялийева Севда ханымын бир чох фортепиано цчцн йазылмыш ясярлярини ифа едиб. Вя йахуд, диэяр щямйерлимиз Елнаря Исмайылова чохдан Алманийада йашайыр вя Азярбайжан бястякарларынын, о жцмлядян С. Ибращимованын ясярлярини тяблиь едир.

        Америкада Оксфорд камера оркестри С. Ибращимованын «Дцнйа бир пянжярядир» ясярини сясляндирмишдир. Бу скрипка вя оркестр цчцн йазылмыш ясяри Азярбайжан Республикасынын Халг артисти З. Гулийева ифа етмишдир. Щямин ясяря Рикардо Авербух дириъорлуг етмишдир. 2008-жи илдя о Бакыда бу ясяри ифа етмишдир. Эюзял сяняткар, бюйцк истедадлы пианочу Мурад Адыэюзялзадя С. Ибращимованын фортепиано вя оркестр цчцн «Консертино» ясярини дцнйанын мцхтялиф юлкяляриндя уьурла сясляндирир.

        Истярдим дащи мащны устадымыз, эюзял инсан Тофиг Гулийевин Севда ханыма щяср олунмуш мягалясини хатырладым («Ядябиййат вя инжясянят» гяз., 27 йанвар 1984). Мягаля «Сямимилик» адланыр вя нежя дя бу сюз бястякарын бцтцн йарадыжылыьыны характеризя едир!

        Тофиг Гулийев йазыр: «Гара Гарайев мяктябинин истедадлы вя мараглы йарадыжылыг фяалиййяти иля сечилян нцмайяндяляриндян бири дя Севда Ибращимовадыр. Йадымдадыр, Гара Гарайев мяня демишди ки, Севдада бястякар цчцн зярури олан башлыжа кейфиййятляр вар: инжя зювг, мусигинин тясиредижи эцжцня инам. О, чох вя сямяряли ишляйир. Мян онун истедадына мющкям инам бясляйирям». Нежя сямими вя эюзял сюзляр демишдир Гара Гарайев. Дащи мцяллим тялябялярини юз ювладлары кими севирди вя онларын уьурларына ушаг кими севинирди. Тофиг Гулийев давам едир: «Гара Гарайеви йахындан таныйанлар йахшы билирляр ки, онун беля сямими ряйини газанмаг щяр кяся мцйяссяр дейилди»…

        «Мусиги бястялямяк просеси изащолунмаздыр. Мян Севданын бу просеся мцнасибятини билмясям дя, бир жящятя – онун юзцня гаршы тялябкарлыьына бялядям… О юз йарадыжылыьында даим йени йоллар арайыр, бядии фикрин щяллиня щямишя фярди жящятдян йанашыр вя мцяллиф фикринин инамлы тясдигиня мцвяффяг олур». Бу сямими сюзляр бу эцн дя актуалдыр.

        Мян севимли бажыма узун юмцр арзулайрам, гцдрятли ясярляр йарадасан, щямишя халгымызын севимли бястякары оласан. Биз сянинля фяхр едирик!

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page