КУЛТУРОЛОЪИ МЯСЯЛЯЛЯР
ЯСРЛЯРЫН СЫНАЬЫНДАН ЧЫХМЫШ ГЯЩРЯМАНЛЫГ ЕПОСЛАРЫ (мягаля Бакы славйан университетинин 10 иллийиня щяср олунуб)
Чинэиз АБДУЛЛАЙЕВ
Search

КУЛТУРОЛОЪИ МЯСЯЛЯЛЯР
МИЛЛИ СЯЖИЙЙЯЛЯРЛЯ ЦМУМБЯШЯРИ ДЯЙЯРЛЯРИН ГОВШАЬЫНДА (Исэяндяр образынын йозуму)
Сона ЩЯМИДОВА
ГЛОБАЛЛАШМА ПРОСЕСИ ВЯ АЗЯРБАЙЖАНДА МИЛЛИ МЯДЯНИ ДЯЙЯРЛЯРИН ВАРИСЛИК ПРОБЛЕМИ
Щумай ЯСЯДОВА
ЯСРЛЯРЫН СЫНАЬЫНДАН ЧЫХМЫШ ГЯЩРЯМАНЛЫГ ЕПОСЛАРЫ (мягаля Бакы славйан университетинин 10 иллийиня щяср олунуб)
Чинэиз АБДУЛЛАЙЕВ
АЛМАНЛАРЫН АЗЯРБАЙЖАН МУЬАМЫНА МАРАЬЫ
Чинэиз АБДУЛЛАЙЕВ
МУЗЕЙ-ТУРИЗМ ЯЛАГЯЛЯРИНИН МЦАСИР МЯДЯНИ ЭЕРЧЯКЛИКДЯ МЮВГЕЙИ
Рамиз АЬАЙЕВ, Сяйавуш МЯЩИШОВ
МЯДЯНИ ИРС ХАЛГЛАРЫН ВАЩИДЛИЙИНИ ВЯ МЯДЯНИ ИДЕНТИКЛИЙИНИ ТЯСДИГ ЕДЯН АМИЛ КИМИ
Сащиб ВЯЛИЙЕВ
ТЕАТР МУСИГИСИ МЦАСИР ТЕАТР ПРОСЕСЛЯРИ КОНТЕКСТИНДЯ
Пикя ФЯТУЛЛАЙЕВА
ИНКИШАФ ДЮВРЦНЦН КЕРАМИКА АБИДЯЛЯРИ (б.е.я ХII-ХI ясрляр)
Сялим ЯЛИЗАДЯ
СЯЩНЯГРАФИЙА СЯНЯТИНДЯ ДЕКОРАСИЙАНЫН ГУРУЛМА ТЕХНИКАСЫ
Назим Бяйкишийев
“ДЯДЯ ГОРГУД” ФЫЛМЫНЫН ЕКРАН ТАЛЕЙЫ
Вцсаля ХАНЛАРГЫЗЫ
ПРОИСХОЖДЕНИЕ, ТИПЫ И ЗНАЧЕНИЕ СИМВОЛА КОЗЛА В ИСКУССТВЕ ДРЕВНЕГО АЗЕРБАЙДЖАНА.
Рзаева Салтанат Шахин-гызы

 


Азярбайжан мцстягиллийини бярпа етдикдян сонра бейнялхалг мядяни ялагяляр йени харижи сийасятин башлыжа алятляриндян бириня чеврилди. Бу сийасятин ясас мягсядляри харижи юлкялярля гаршылыглы анлашма вя гаршылыглы инам мцнасибятлярини мющкямляндирмякдян, онларла бярабярщцгуглу вя гаршылыглы файдалы олан тяряфдашлыьы инкишаф етдирмякдян, юлкямизин дцнйада обйектив шякилдя танынмасыны тямин етмякдян ибарят олмушдур. Эянж мцстягил дювлятин имижинин формалашмасында милли мядяниййят юз тясирлилийи вя инандырыжылыьы иля, сийасятдя вя игтисадиййатда газанылан наилиййятлярдян щеч дя аз рол ойнамамышдыр. Бир чох мядянийят сащяляриндя баш верян демократикляшмя вя десентрализасийа просесляри бейнялхалг мцнасибятлярдя дя юз яксини тапмышдыр. Бир чох харижи юлкялярля реэионал вя шящярляр сявиййясиндя ялагяляр нязяря чарпажаг дяряжядя эцжлянмишдир; айры - айры коллективляр вя артистляр бу сащядя там мцстягиллик ялдя етмишляр. Артыг бейнялхалг ялагялярин даща да эцжлянмясини мящдудлашдыран йеэаня амил малиййя мясяляси олмушдур. Лакин, сцрятля либераллашма бейнялхалг мядяни ялагяляр сащясиня тякжя мцсбят дейил, щям дя мянфи тясир эюстярмишдир. Тяяссцфляр олсун ки, айры - айры коллективляр вя артистляр тяряфиндян харижя апарылан мядяниййят мящсулу щеч дя щямишя юзцнцн ян йахшы нцмуняляри иля тямсил олунмур. Бу сюзляри ейни заманда гаршылыглы олараг хариждян эятирилян мядяни ихраж мящсуллары щаггында да сюйлямяк олар.

        Алман-Азярбайжан ялагяляри чярчивясиндя ядяби ялагяляр мювзусу даим мараглы вя актуал олмушдур. Бу сяпкидя илляржя апарылан ардыжыл ишлярин нятижяси олараг Бакы Славйан Университетинин ректору Камал Абдуллайевин тяшяббцсц иля университетдя роман-эерман филолоэийасы ихтисасы тядрис олунмаьа башламышдыр. Ректорун тяшяббцсц иля йарадылан Ф.в.Щумболт адына Алман тядрис вя мядяниййят мяркязи юз алман сящифяси, алман китаблары, фотошякилляр, компйутер техникасы вя ян ясасы ики юлкянин байраглары иля бязядилмиш эюзял бир тядрис эушяси университетя эялян тялябялярин ющдясиня верилмишдир. 2008-2009-жу тядрис илиндя тялябялярля эюрцшя эялмиш Алман сяфири жянаб П.Станкина, Щюте Ынститутунун директору жянаб В.Вюлл, Москва Педагоъи Университетинин Харижи Дилляр институтунун директору проф. Радченко, Алманийадан эялмиш мядяниййят хадимляри вя ъурналистляр санки бу йени йаранмыш мяркязя вурулмушлар. Бюйцк бир лайищянин ясасыны гойан дяйярли алимимиз Камал Абдулла тцрк дцнйасынын Авропада даща да танынмасында ясас мейар олараг "Дядя Горгуд" епосуну алманларын "Нибелунглар няьмяси" иля йанашы гойараг онун охшар жящятлярини юйрянмяк вя елми арашдырмалары давам етдирмяк мягсяди иля Маинз Ъ.Эутенберг Университети вя Освалд Волксштайн Жямиййятинин рящбярляриня бу лайищянин бейнялхалг ящямиййятини чатдырмыш вя нятижядя лайищянин алманлар тяряфиндян беш иллик малиййяляшмясиня наил олмушдур. Бу лайищянин ярсяйя эялмясиндя Ъ.Эутенберг Университетинин рящбярлийи иля йанашы университетин профессору Щ.Боесжщетинин, Освалд Волксштайн Жямиййятинин рящ-бярляри профессор Др. Сиеэленде Щартманн вя онун щяйат йолдашы жянаб Щартманна дярин миннятдарлыьымы билдирир вя бирэя ямякдашлыгда уьурлар диляйирям. Онларын бу ел-ми лайищя чярчивясиндя эюрдцкляри иш Алманийа-Азярбайжан елми-мядяни ялагяляриня йени бир тющфядир. Дцшцнцрям ки, мящз бу лайищянин давамы олараг вон Дитз тяряфиндян вахтиля Дрезден китабханасында сахланылан "Дядя Горгуд" епосу Шярги тцрк дцнйасынын тарихини, мядяниййятини вя ядябиййатыны юйрянмяк истяйянляр цчцн илк мянбя кими истифадя олунажагдыр. Беш иллик лайищянин эерчякляшян биринжи бейнялхалг симпозиуму Алман сяфирлийинин 2009-жу ил Азярбайжанда "Алман мядяниййят или" програмына да дахил едилмишдир. Симпозиумун беля бир статусла башламасы юлкяляримиз арасында достлуг ялагяляринин мящкямлянмясиня ясасдыр. Бу симпозиума эялян алман алим вя бу беш иллик лайищядя чалышан ямякдаш вя тялябяляр юзляриня йени достлар тапажаг вя йени лайищялярля бир-бирлярини севиндиряжякляр.

        Бакы Славйан Университетиндя ортачаь гящряманлыг дастанларында Шярг вя Гярб лайищяси чярчивясиндя "Китаби-Дядя Горгуд" вя "Нибелунглар щаггында няьмя" дастанларынын мцштяряк тядгигиня щяср олунмуш симпозиум октйабрын яввяляриндя баша чатмышдыр. Симпозиумда профессорлар Франз Симмлерин "Нибелунглар няьмяси"ндя синтактик конструксийалар", Сянубяр Абдуллайеванын "Китаби-Дя дя Горгуд" дастанында сайларын семантик-синтактик хцсусиййятляри", Ута Стюрмер-Жайсанын "Нибелунглар няьмяси"ндя васитясиз вя васитяли нитг" вя досент Васиф Адиловун "Китаби-Дядя Горгуд" дастанынын дилиндя тякрарлар системи" адлы мярузяляри марагла динлянилмишдир. Азярбайжанлы вя алманийалы алимлярин елми мярузяляриндя "Нибелунглар няьмяси" дастанынын синтактик тящлили апарылмыш, "Китаби-Дядя Горгуд" дастанында раст эялинян сайларын бу эцн дя тцркдилли халглар тяряфиндян ишляндийи вурьуланмыш, мятндяки тякрарлара мцасир Азярбайжан дили иля бярабяр рус вя йунан дилляринин дя тясадцф едилдийи гейд олунмушдур.

        Мярузяляр ятрафында мцзакиряляр апарылмыш вя суаллар жавабландырылмышдыр. Профессорлар Ута Стюрмер-Жайсанм вя Илйас Щямидовун рящбярлик етдийи бюлмя ижласында давам етдирян симпозиумда доктор Рената Сзжзепаниак "Нибелунглар няьмяси"ндя инкар", досент Рцстям Рясулов "Китаби-Дядя Горгуд" вя "Нибелунглар няьмяси"ндя ритуал нитг актларынын коммуникатив системдя ролу" вя Эцнел Мящяррямова "Китаби-Дядя Горгуд" дастанында синтактик паралелизм" мювзуларында мцщазирялярля чыхыш етмишляр.

        Мярузялярдя гядим оьуз епосу "Китаби-Дядя Горгуд" вя эерман епосу "Нибелунглар няьмяси" бядии йарадыжылыьын бюйцк абидяляри олмагла йанашы, оьуз вя алманларын яхлаги, тарихи, мифолоъи, етнографик бахышларынын юйрянилмяси цчцн мцщцм мянбя олдуьу бир даща диггятя чатдырылмышдыр. Мярузяляр ясасында эениш фикир мцбадиляси вя мцзакиряляр апарылмышдыр.

        Проф. Др. Сиеэленде Щартманнын симпозиумдакы чихишиндан ситат эетиряряк бунлары гейд етмяк олар: Ахырынжы бейнялхалг эерманистика конгреси 2005 - жи ил Парисдя олмушдур. Конгресин мювзусу “медениййятляр мцнагишясиндя эерманистика” иди. Провокасийа характерли вя щямчинин мцбащися доьуран бу мювзунун мцзакиряси цчцн бцтцн дцнйадан 1500 - дян чох эерманист топлашмышды. Фикир мцбадиляляринин сакит шякилдя апарылмасы цмуми ращатлыг верян нцанслардан иди. Бунунла беля чятин еля мцнагишя сащяси олсун ки, эерманистика кечмишдя о сащядя чятинлийя дцшмцш олсун вя йа онун эяляжякдя щансыса ажы талейиня чеврилсин.

        Бизим мягсядимиз олан “Нибелунг няьмяляри” епосу иля “Китаби Дядя Горгуд” дастанынын мядяниййятлярарасы епос мцгайисяси мяжбурян эерманистиканы башга мядяниййят иля полемикайа истигамятляндирир. Бу полемика анжаг мцгайися иля битяжяк йохса алман вя азярбайжан мядяниййятляри арасында щансыса мцнагишяйя эятиряжяк?

        Даща сонра дос. Н.С.Новрузова чыхыш едяряк ашаьыдакы мялуматлары верди: “Оьуз тцркляринин чох гядим абидяси “Дядя Горгуд” китабы орта йцзиллийин йазылы абидяляри арасында юзцнямяхсус йери олан, оьуз тцркляринин олдуьу гядяр, бцтцн тцрклярин дя мядяниййят инжиляри сырасында дайанан дил абидясидир. Она эюря дя “Дядя Горгуд” китабынын дил вя мядяниййят абидяси кими юйрянилмяси, тятгиги бу эцн дя важиб вя ящямиййятлидир.

        Дастанын юйрянилмяси тарихи Истанбулда сяфир кими чалышмыш вя тцркжя йахшы билян алман шяргшцнас Щ.Дитсин 1815 - жи илдя Дрезден китабханасында ашкар етдийи ялйазманын тапылмасы иля башлайыр. Бундан сонра диэяр алман шяргшцнаслары да ясярля марагланыр вя Т.Нелдекс дастаны бцтцнлцкля алманжайа чевирмяйя жящд едир, лакин тяржцмяни йарымчыг щалда В.В.Бартолда баьышлайыр. Бартолд 1894- 1904 - жц иллярдя дастанын рус дилиндя дюрд бойуну чап етдирир, 1950 - жи илдя ися дастан там шякилдя Бакыда йайымланыр.

        Дастан илк дяфя Тцркийядя 1916 - жы илдя Килисли Рцфят тяряфиндян яряб графикасы иля Истанбулда няшр едилдикдян сонра дил тарихчиляринин, фолклоршцнасларын вя тцркологларын диггятин жялб едир. 1938 -жи илдя дастан Орхан Шаиг Эюкйай тяряфиндян латын графикасы иля Тцркийядя, 1939 - жу илдя ися Щямид Араслы тяряфиндян Бакыда чап олунур.

        Сонда симпозиумун ишиня йекун вуран БСУ-нун ректору, Азярбайжан Милли Елмляр Академийасынын мцхбир цзвц Камал Абдуллайев динлянилмиш мярузяляри йцксяк гиймятляндирмишдир.

        Ректор демишдир ки, беш ил мцддятиндя щяйата кечирилмяси нязярдя тутулан лайищя чярчивя-синдя дастанларын ядяби хцсусий-йятляринин тядгиги, стилистикасы, няшри вя тяржцмяси, онларын тяд-гиги тарихи, дастанларын дярки, халгларымызын дцнйаэюрцшц вя щяйатында онларын ролу мясяляля-ри эениш шякилдя юйряниляжякдир. Билдирилмишдир ки, щяр ики халгын гя-дим епосларынын елми тядгигиня щяср едилмиш бу лайищя дцнйада юз елми арашдырмаларына эюря ол-дугжа йени бир башланьыждан хя-бяр верир. Она эюря ки, щяля щеч бир халгын гядим гящряманлыг дастанларынын мцстяряк юврянилмяси цчцн 5 иллик лайищя нязярдя тутулмамышдыр. Симпозиумун ишиндя Алмани-йадан 30-а йахын нцфузлу елм хадими, алим-филолог иштирак етмишдир.

        "Китаби-Дядя Горгуд" вя "Нибелунглар щаггында няьмя" дастанларынын мцштяряк тядгигиня щяср олунмуш симпозиум чярчивясиндя Алманийанын Азярбайжандакы сяфирлийинин дястяйи иля Капеллщаусда консерт тяшкил едилмишдир.

        Алманийанын юлкямиздяки сяфири Пер К.Станчина, Бакы Славйан Университетинин ректору профессор Камал Абдуллайев вя Дювлят Йуь Театрынм баш реъиссору Вагиф Ибращимоьлу билдирмишляр ки, дастанларын мцштяряк тядгигинин вя консерт програмынын тяшкили мядяниййятлярарасы диалогун инкишафында бюйцк ящямиййятя маликдир. Фяргли жоьрафи яразилярдя йашамыш ики мядяниййятин ядяби ирсляринин инжиляри сайылан дастанларда щям структур, щям дя образлар бахымындан мювжуд олан охшарлыьын емосионал вя бядии жящятдян ифасы консертя олан мараьы артырмышдыр.

        Танынмыш австрийалы арфа ифачы Еберщарт Куммерин ифасында "Нибелунглар щаггында няьмя" дастанындан вя Дювлят Йуь Театрынын "Савалан" аутентик мусиги групунун ифасында "Китаби-Дядя Горгуд" дастанындан мусиги парчалары сясляндирилмишдир.

        Хатырладаг ки, беш ил мцддятиндя щяйата кечирилмяси нязярдя тутулан лайищянин тяшкилатчылары БСУ, Алманийанын Майнс Университетинин Шяргшцнаслыг Институту вя Эерманистика бюлцмц, щямчинин Волкенштайн Жямиййятидир. Лайищя чярчивясиндя илдя бирдяфя Азярбайжанда вя Алманийада епосларын мцхтялиф аспектлярини ящатя едян беш айры-айры симпозиум тяшкил олунажагдыр.

        ЯДЯБИЙЙАТ

1. Ф. Мяммядов, Културолоэийа. Бакы, 2006.

2. “Тялябя дцнйасы” гязети, БСУ, 2009.

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page