ЙЕНИЛИКЛЯРИМИЗ
ИФАЧЫЛЫГ...
-
Search

ЙЕНИЛИКЛЯРИМИЗ
СИМПОЗИУМЛАР...
-
ЙАРАДЫЖЫЛЫГ...
-
ИФАЧЫЛЫГ...
-
МУЗЕЙЛЯРДЯ...
-

 


АЗЯРИ ЖАЗЫНЫН СИМАЛАРЫ: САЛМАН ГЯМБЯРОВ

       “Жаз мусигисини щягиги мянада севян о сяняткардыр ки, бу сяняти вя бу севэини унутмаьа щеч бир гцввя вя щеч бир ирадя тапа билмяйяряк, онун ясрарянэиз жазибя гцввясиня табе олур”.

        Эярэин, шашырдыжы вязиййятлярдя бир тясялли кими хатырладыьым бу кялмялярин мцяллифи танынмыш бястякар вя жаз сяняткарымыз Салман Гямбяровдур. Сюйлядиклярини йалныз ифачылара дейил, бу сянятин диэяр ихтисаслы нцмайяндяляриня цнванлайыр. Зяннимжя, инсанын бир сяняткар тяфяккцрц иля дахили аляминин мцщцм эюстярижиси онун дедийи кялмяляр дя ола биляр вя бу эцн бир даща цз тутдуьум бу кялмяляри бир гядяр йенидян дярк етмяйя ещтийаж вардыр. Онларын мцяллифинин профессионал бястякар вя жаз кими йарадыжы сащяляри ряван сурятдя юз йарадыжылыьында говушдурмасына ряьмян, С.Гямбяровун жаз йарадыжылыьы хцсуси тядгиги вя аналитик нязяр жялб едир. (Доьрусу, сюйлядикляримдя бу бястякарын жаз сянятиня бяслядийим шяхси мцсбят мцнасибятимин олдуьуну да бойнума алмалыйам).

        Жаз тарихимизин сящифялярини арашдырдыгда, онун кечмиши, дцняни, бу эцнцнц айыран вя гаршылыглы сурятдя шяртлянян мярщялялярин тякамцл жящятляри даща да айдынлашыр. Бу мяжрада чаьдаш жаз мядяниййятимизин мяншяйи 1990-жы иллярдян башланан постсовет дювря истигамятлянир. Потсовет мяканда жяряйан едян Азярбайжан жазынын башлыжа йюнляри Ж.Ямиров, С.Гямбяров вя диэяр сяняткарларын йарадыжылыьында юз яксини тапыр. Лакин бу инкишаф мярщялясиндя С.Гямбяровун йарадыжылыьы йени цслубу иля сечилир вя чохжящятли бир тязащцр кими юзцнц эюстярир.

        Жазын цмумдцнйа тарихиня цз тутаркян, бурада мцхтялиф йарадыжы тябияти юзцндя дашыйан вя фяргли мяняви мейарлара йюнялян сималарла гаршылашмыш оларыг: ясрарянэиз дахили алямя малик Д.Еллингтон, философ-щуманист Ж.Колтрейн вя йа жазын “Стравинскиси” олан М.Дейвис, саф чожуг тябиятли М.Петруччиани, романтик-импрессионист тябиятли Б.Еванс вя Ч.Кориа; йахуд да йени жазын нящянэляриндян, новатор тямайцллярини тямсил едян К.Жаррет вя диэяр устадларын сималарында фярдиййят-шяхсиййят вящдяти парлаг говушмушдур. Азярбайжан жазынын парлаг сималары В.Мустафазадя вя Р.Бабайев ися фитри лирик тябиятляри иля бащям бири милли-чаларлайыжы, рянэарянэ, диэяри интеллектуал-чохжящятли йюнлц ики фяргли гаврайыш нювцнц нцмайиш етдирмишляр.

        Яэяр С.Гямбяровун мусигисинин башлыжа емосионал гайясини, овгат мцщитини гыса, йыьжам ифадя етмяйя чалышсаг, буну онун мусигисиня хас дярин психолоэизм, даща доьрусу – онун мусигисинин ян гаты лайларыны юзцня табе едян психолоъи цнсиййятдя булунмаг истедады вя тямайцлц кими тяйин етмяк олар. Бястякарын гаврадыьы ян мцхтялиф цслуб чешидляриня вя бунларын юзцняхас ифадя системляриня, ясас образ-емосионал сфераларына – илк нювбядя лирикасына щямин башланьыж дяриндян нцфуз едир.

        Щяр бир креатив просеся вя обйектя ясаслы, жидди, там шцуруну вя зещнини сярф едяряк йанашма, щяйат щадисяляринин психолоъи жящятинин юн плана чякилмяси, яняняви креатив обйектин вя йа материалын даим йени ишлянилмя вя дяйишилмя йолларынын ахтарылмасы – С.Гямбяров йарадыжылыьыны, онун йарадыжы тябиятини дя бу кими сяжиййяляндирмяк олар. Буна эюря бястякары бир жаз сяняткары кими формалашдыран амилляр дя фярглидир. Диэяр сяляфляри кими, совет мяканында Азярбайжанын щяр щансы бир ясаслы мяктябдян мящрум жаз тяжрцбясинин бцтцн мярщялялярини кечян бу мусигичи жаз иля бярабяр, классик вя мцасир бястякарлыг янянялярини юнямли бир тялим васитяси кими сечмишдир. Онун классик (бурада “классик” сюзцнц Авропа яняняли бястякарлыьын бцтцн формасийаларыны жямляшдирян цмуми анлам кими гябул етсяк) янянялярля тямасы о дяряжядя цзви вя мющкямдир ки, бязян щятта беля бир тясяввцр йараныр: Гямбяров цз тутдуьу щяр бир мусиги нювцня, мусиги-тематик материала жидди бястякар кими йанашыр вя жаз мусигиси дя бу бахымдан онун цчцн дяйярли бир мянбя, васитя вя форма ящямиййяти кясб едир. Беля ки, истяр жазын, истяр халг мусигиси, истярся дя цмумклассик мусиги материалы иля ишляркян бястякар онларын илк нювбядя психики-енеръили експрессивлийинин, сынагдан кечирилмяйян ифадя имканларынын максимал дяряжядя цзя чыхарылмасына чалышыр. Бир сюзля, Салман Гямбяровун йарадыжылыьы йалныз жаз мусигиси вя жаз тяфяккцрц иля мящдудлашмыр, даща дягиг тяйин етсяк – биткин консептуал идейалара табе олан чохцслублу креатив юрняк кими нязяри жялб едир.

        Салман Гямбяров 1990-жы иллярдян башлайараг бир ифачы вя мцяллим кими жаз фяалиййяти апарыр, мцхтялиф реэионларда вя форматларда кечирилян жаз фестивалларында, консертляриндя чыхышлар едир. Лакин онун парлаг йарадыжы лайищяляри вя чыхышлары 2000-жи иллярдя даща да интенсив сурятдя щяйата кечирилмишдир. Бунлардан 2000-жи илин ийун айында тягдим олунан “Еаст ор Wест?” лайищясинин жанлы тягдиматыны С.Гямбяровун мцасир жаз йолунда апардыьы ахтарышларын илк бюйцк йекуну кими щесаб етмяк олар. Бир ил сонра “Ютян ясрин Йени мусигиси” мцасир мусиги фестивалында “Лятиф” лайищяси илк дяфя тягдим олунуб, харижи фестивалларда уьурлар газаныр вя жаз тарихимизя мцхтялиф сянят нювлярини – мусиги, кино вя видео-арт кими сащяляри топламыш илк синтетик лайищя кими дахил олур. 2004-жц илдя илк дяфя сясляндирилмиш “Муьам” садаланан бцтцн лайищялярля бащям бир сыра мараглы хцсусиййятляри, ифадя йениликляри вя Гярб-Шярг диалогунун чохцнсцрлц ориъинал ифадя модели кими йаддашлара щякк олунур.

        Апрел айынын 24-дя бястякар М.Магомайев адына Дювлят Филармонийасынын залында мусиги ижтимаиййяти, еляжя дя жаз пярястишкарлары даща бир мараглы “Лиедер Леадер” адлы йени лайищянин тягдиматынын шащиди олдулар. Хатырладаг ки, С.Гямбяровла бирэя вокалчы Фяридя Мяммядованын бащям ишлядикляри бу композисийалар ютян илин август айында Боннда кечирилян Бетщовен фестивалында ряьбятля гаршыланмышды. Лайищянин Бакыдакы сяслянишинин ися бир нечя сябяби варды: бу, “Алманийа иля танышлыг” щяфтяляри чярчивясиндя щям мараглы мусиги лайищясинин динлянилмяси, ейни заманда Салман Гямбяровун цзя вурмаг истямядийи 50иллик йубилейинин гейд олунмасы иди. Тядбирин тяфяррцатлы тясвири мягсядиндян кянар дурараг, садяжя лайищянин ян диггятялайиг жящятлярини гейд етмяк истярдим.

        Жаз тяжрцбясиндя классик мусиги ирсинин жаз цслублашдырмалары вя йа жаз тяфсирляри, еляжя дя щяр ики сащянин сых говушдурулмасы истигамятиндя апарылан експеримент вя жидди ахтарышлар чохдур. Онларын перспективлик вя мягсядйюнлцк бахымындан ящямиййяти бирмяналы олмаса да, алтернатив бир ахын тяшкил етмяси бяллидир. Бу йюндя апарылан мараглы мцасир албомлардан Боб Макферринин бир сыра лайищялярини, Кенни Байронун “Классик жаз квартетинин” албомларыны мисал эюстярмяк олар. “Мащны ъанрынын юндяр усталары” мянасыны дашыйан вя доггуз мащныйа ясасланан бу ирищяжмли композисийа гурулуш вя драматуръи жящятдян мащны сцитасы вя йа мащнылар силсиляси иля тяяссцрат йарадырды. Силсилянин баьлайыжы хятти – мювзу мянбяйи сечилмиш романтик мащны ирси, романтик цслубда йашайыб йаратмыш юндяр сяняткарларын – Франс Шуберт, Иощаннес Брамс вя Густав Малерин ясярляри иди. Илк нювбядя гейд едяк ки, композисийаларда сечилмиш мювзу ясасынын ещтийатла горунмасы, ясас сечилмиш вариасийалылыг вя жаз импровизяси цсуллары иля сабит тематик материалын ащянэдарлыьы диггятялайиг иди. Чох мящарятля ифа олунан Брамсын “Ябяс охунулан серенадасы”, мцяййян театрлашдырма дахил едылян “Йашыл сюйцдлярдя дуран ев” кими мащныларына импровизасийаларда ясас дяйишилмя цсулу ритм, ритмик вариасийалылыг олду. Щямин бястякара аид “Эетдикжя артан сустлуьум” жаз тяфсириндя дя юз дахили, бюйцк експрессив кядярини итирмяди, яксиня - консертин ян йаддагалан анларындан бирини мящз бу композисийа бяхш етди. Мараг доьуран диэяр жящят – Ф.Шубертин вя Г.Малерин мусигисинин жаз тяфсири мягсяди иля жялб олунмасы иди ки, бу мювзулар тяравятля сясляниб, жаз цслубуна ащянэляшдиляр.

        Заман ютдцкжя сяняткар сюйлядийи кялмяляринин ящямиййятини доьрулдур. Бу эцн юмрцнцн 50-жи илиня гядям гойан Салман Гямбяров йарадыжы ахтаршлары, уьурлары иля Азярбайжан жазынын лайигли тямсилчиси кими юз фяалиййятиня давам едир. Беля бир яламятдар, динамик йарадыжы эцнлярдя она жан саьлыьы, даим севимли инсанлары вя севдийи ишля бащям олмаг вя сюзсцз ки, йарадыжылыг уьурлары дилямяк щамымызын - пярястишкарларынын, щямкарларынын, еляжя дя бу сятирлярин мцяллифинин дилядийи ян хош арзулардыр! Саь олуб вар олун, Салман мцяллим!

Туран МЯММЯДЯЛИЙЕВА

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page