КУЛТУРОЛОЪИ МЯСЯЛЯЛЯР
СУМГАЙЫТ ТЕАТРЫНДА АКТЙОР ПОТЕНСИАЛЫ (халг артисти Валещ Кяримовун йарадыжылыьы нцмунясиндя)
Вяфа МЦЩАЖИРОВА
Search

КУЛТУРОЛОЪИ МЯСЯЛЯЛЯР
АСЯФ ЖЯФЯРОВУН ЙАРАДЫЖЫЛЫЬЫНDА ЭЮРКЯМЛИ ШЯХСИЙЙЯТЛЯРИН ПОРТРЕТЛЯРИ
Елнаря МУСАЙЕВА
АЗЯРБАЙЖАН ХАЛГ МУСИГИСИ НЦМУНЯЛЯРИНИН СТАТИСТИК АРАШДЫРЫЛМАСЫ
Шащин ЩАЖЫЙЕВ
АЗЯРБАЙЖАН ТЕЛЕВИЗИЙА ТЕАТРЫНЫН ИНКИШАФ ДЮВРЛЯРИ
Тарийел ВЯЛИЙЕВ
ТОКАЙ МЯММЯДОВУН ЙАРАДЫЖЫЛЫГ ИРСИНДЯ МУСИГИЧИ ПОРТРЕТЛЯРИ
Самир САДЫГОВ
TЯFЯKKЦR VЯ BЯDИИ YARADЫCЫLЫQ
Nardanя YUSIFOVA
М.ФЦЗУЛИ ПОЕЗИЙАСЫ ВЯ Ц.ЩАЖЫБЯЙОВ ГЦДРЯТИ
Фикрят МЯЛИКОВ
18 АПРЕЛ – БЕЙНЯЛХАЛГ АБИДЯЛЯР ЭЦНЦДЦР
Елнуря КАЗЫМЗАДЯ
ХХ ЯСРИН ЯВВЯЛЛЯРИНДЯ АЗЯРБАЙЖАН МААРИФПЯРВЯРЛЯРИНИН ЙАРАДЫЖЫЛЫЬЫНДА МЯДЯНИЙЙЯТ ПРОБЛЕМЛЯРИ
Елнаря БАЬЫРОВА
СУМГАЙЫТ ТЕАТРЫНДА АКТЙОР ПОТЕНСИАЛЫ (халг артисти Валещ Кяримовун йарадыжылыьы нцмунясиндя)
Вяфа МЦЩАЖИРОВА
RUSИYADA FARFOR SЯNЯTИ VЯ FARFOR ИSTEHSALЫ
Сялим ЯЛИЗАДЯ

 


Театрын ясас спесифик хцсусиййяти – онун синтетик тябияти театр сянятиндя коллективчилик хцсусиййяти иля сых баьлыдыр.Театр бир-бири иля гаршылыглы ялагядя олан бир чох сянятлярин синтезиндян ибарятдир. Бунлара ядябиййат, ряссамлыг, мемарлыг, мусиги, вокал сяняти, ряггаслыг вя.б аиддир. Лакин бунларын ичярисиндя еля бир сянят вар ки, о йалныз театра мяхусдур. Бу, актйор сянятидир. Актйор театрдан, театр ися актйордан айрылмаздыр. Буна эюря дя, дейя билярик ки, актйор театрын спесификасыны тямсил едяндир.

        Театрда сянятлярин синтези – онларын тамашада цзви бирляшмяси йалныз о заман мцмкцн олур ки, бу сянятлярин щяр бири театра аид мцяййян вязифяни йериня йетирмиш олсун. Бу вязифяни йериня йетирян щяр щансы инжясянят ясяри онун цчцн йени олан театр кейфиййяти ялдя едир. Чцнки театр ряссамлыьы садяжя ряссамлыьын, театр мусигиси дя садяжя мусигинин ейни дейилдир. Йалныз актйор сяняти юз тябияти етибариля театра мяхсусдур. Бу хцсусда йериня дцшярди ки, биз бюйцк рус реъиссору В.И.Немирович-Данченконун театрда актйорларын ролу иля баьлы сюйлядийи фикирляри мцфяссял шякилдя диггятинизя чатдыраг: «… эюзял бир театр бинасы тикмяк олар, йахшы бир бина. Яла ишыгландырмаг вя гыздырмаг да олар щямин бинаны. … Анжаг йеня дя театр олмайажаг… Нятижядя анжаг бина вя бир дя йахшы хидмят олажагдыр. Анжаг еля ки, мейданчайа цч актйор чыхыр, йеря балажа бир килим атыб башлайырлар ойнамаьа, бах, театр будур! Театр тамашасынын мащиййяти дя бундан ибарятдир» (11, сящ.184).

        Эюркямли драматургумуз Жяфяр Жаббарлынын «Биздя театро» адлы мягалясиндя дя «Актйор нядир?» суалынын жавабы сон дяряжя дягиг мянтиги анализини тапыр: «… Актйор нядир? Щяр шейдян яввял актйор жанлы бир ядябиййатдыр. Бюйцк бир ядибин уйгусуз эежяляр бойу чалышыб вцжуда эятирдийи бир ясяри, онун яввялки каьызлар цзяриндя гараладыьы фикирляри, фялся-фяляри, эюзялликляри, инжяликляри, эцлцшляри, эюз йашларыны актйорлар алыр вя юзцндя жанландырараг бюйляликля сюйлядийи сюзляр, фырландыжы фярйадлар, иниетиляр етибариля жанлы бир ядябиййат олмуш олур. Вя актйор бир ряссамдыр ки, юзц юз ясяридир» (2, сящ.12).

        Бюйцк рус реъиссору В.И.Немирович-Данченко вя дащи драматургумуз Жяфяр Жаббарлы бу мцлащизяляриндя сон дяряжя щаглыдырлар. Тамашанын йаранмасында актйорун мювгейи чох мцщцмдцр. Яэяр театр инжясянятин жанлы нювцдцрся, актйор бу сянятя жан верян, щяйат эятирян ясас гцввядир. Мцхтялиф сящня образлары, жцрбяжцр инсан хцсусиййятляри юз тяжяссцмцнц мящз актйорун симасында тапыр.

        Драматургун вя реъиссорун фикирлярини тамашачыйа чатдыран да актйордур. О, бу фикирляри юз йарадыжылыг сцзэяжиндян кечирир. Бундан ялавя юз фикир вя ниййятляри, щяйат вя сянят бахышлары иля она тапшырылан образы тамамлайыр, онлара щяйат вя няфяс вериб сящняйя чыхарыр. Бир сюзля, «сящнядя мювжуд олан щяр шейя театр щяйатыны актйор верир» (10, сящ.11).

        Театрын варлыьы, эяляжяк щяйаты актйор щейятинин истедадындан, бажарыьындан асылыдыр. Тамашачы иля цз-цзя дуран, ону юзцня – сящняйя баьлайан, театра эятирян илк нювбядя актйордур. Йахшы актйор ансамблы топламаг, ону профессионал театрын тялябляри сявиййясиндя щазырламаг чятин, мцряккяб вязифядир.

        Милли театр мцстявисиндя юз йери олан Щ.Яряблински адына Сумгайыт Дювлят Мусигили Драм Театры мцхтялиф йарадыжылыг мярщяляляриндян вя сынагларындан кечяряк юзцнцн йарадыжылыг принсипляриня уйьун актйор ансамблы формалашдырмаьа чалышмышдыр. Йарандыьы илк эцндян актйор ансамблынын сечилиб груплашдырылмасы театр рящбярлийинин цзляшдийи ян мцщцм проблемлярдян бири олмушдур. Чох ахтарышлардан сонра актйор щейятинин ясасян М.Ялийев адына Инжясянят Институтунун (индики Азярбайжан Дювлят Мядяниййят вя Инжясянят Университетинин) «Драм вя кино актйору» факцлтясинин мязунларындан тяшкил едилмяси гярарлашдырылды. Бунунла йанашы театра Сумгайытда фяалиййят эюстярян халг театрлары вя драм дярнякляринин истедадлы цзвляринин дявят олунмасы нязярдя тутулду. Бунунла да театрда яксяриййяти эянжлярдян ибарят олан актйор коллективи йарадылды. Илк дюврлярдя театр цчцн нязярдя тутулан гырх няфяр актйордан щялялик ийирми йедди няфяри ишя жялб едилмишдир. Онларын арасында Щажы Исмайылов, Севил Бабайева, Щижран вя Рафиг Щцсейновлар кими эянж, еляжя дя, Сумгайытын халг театрларында пцхтяляшмиш, сящня тяжрцбяси олан Тащиря Щясянзадя, Светлана Щякимова, Алийя Микайылова, Елмира Щашымова кими истедадлы актйорлар вардыр.

        Сумгайыт театрынын коллективи фяалиййятя башладыьы вахтдан етибарян, ейни заманда, тяжрцбяли сящня усталарынын да йарадыжылыг ямяйиндян сямяряли истифадя етмишдир. Бу мянада республиканын халг артистляри Рза Яфганлы, Барат Шякинскайа, ямякдар артист Мяммяджяфяр Жяфяров вя башгаларынын эянж актйорларла чийин-чийиня ишлямяси йахшы нятижя вермишдир. Вахтиля Академик Милли Драм Театрында ишлямиш гцдрятли сящня усталары, халг артистляри Барат ханым Шякинскайа вя Рза Яфганлы «Мцсибяти-Фяхряддин» фажиясиндя «йцксяк сяняткарлыгла йаратдыглары Мяляк ханым вя Рцстям бяй сящня образлары иля Академик театрын «романтик театр» естетикасы принсиплярини бюйцк мящарятля тяжяссцм етдирирдиляр. Щяр ики сяняткар мцяййян мцддят эянж коллективдя чалышдылар» (8, сящ.12).

        Цмумиййятля, Сумгайыт театры устад актйорлар театры олмушдур. Мцхтялиф, фярди, бянзярсиз, ориъинал истедадлардан ибарят ансамблы она щямишя зинят вермиш, ян чятин йарадыжылыг сынагларындан чыхармышдыр. Сумгайыт театрында узун иллярдян бяри чалышан, щяйатыны бу театра, онун мцгяддаратына баьлайан, зящмятсевян, юз сянятиня ашиг олан бажарыглы актйорлар аз дейил. Онларын сырасында Валещ Кяримов, Вагиф Ялийев, Светлана Щякимова, Нюврястя Щашымова, Вагиф Рясулов, Мязащир Сцлейманов, Мяммяд Ялякбяров, Сидигя Щейдярова, Защид Гурбанов, Улдузя Нясирова, Йасямян Мяммядова, Фяраня Мусайева, Видади Мяммядов, Изамяддин Баьыров, Илащя Сяфярова, Сядагят Нурийева, Ясмяр Гурбанова, Эцлнаря Гядирова, Рауф Аьакишийев, Йалчын Сялимов, Жейщун Мящяррямов, Огтай Мещдийев, Самир Байрамов, Яфлатун Гулийев вя б. кими актйорлары эюстярмяк олар. Бу актйорларын щамысынын фитри истедады вя щяр биринин юзцнямяхсус фярди актйорлуг симасы вар.

        Сумгайыт театрынын тарихиндя бойцк хидмятляри олмуш бу актйорларын фярди йарадыжылыгларыны, онларын сяняткарлыг хцсусиййятлярини арашдырмаьа бу эцн щямишякиндян даща чох ещтийаж дуйулур.

        Сумгайыт театрынын актйорларындан сющбят дцшяндя ян яввял нязяримизи театрын шющрятли сималарындан олан Валещ Кяримовун йарадыжылыьы жялб едир. Йарандыьы замандан бу эцня гядяр олан мцддят ярзиндя Сумгайыт театрынын тамашаларыны Валещ Кяримовсуз тясяввцр етмяк чятиндир. Беля ки, 1969-жу илдян Сумгайыт театрында актйор кими фяалиййятя башлайан Валещ Кяримов бу театрын сящнясиндя Фяхряддин («Мцсибяти-Фяхряддин»), Заур («Йадындамы»), Эярай бяй («Комсомол поемасы»), Мошу («Бяхт цзцйц»), Балаш («Севил»), Сурхай («Той»), Ябдцл («Сольун чичякляр»), щямчинин Гядим («Цлвиййя»), Актйор («Паралелимин нябзи»), Скапен («Скапенин кялякляри»), Рцстям («Сян ня цчцн йашайырсан?»), Симон («Парк»), Комиссийончу («Демоклисин гылынжы»), Язиз («Дуел»), Ожаггулу («Алмаз»), Виктор Лагутин («Поладяридянляр»), Шприх («Маскарад»), Мящяррям («Вяфалы Сяриййя»), Адам («Илащи комедийа»), Алтундаь («Мещришащ»), Гцрбят Язизов («Баьдада путйовка вар»), Мящяммяд Щади («Бцтцн шярг билсин»), Гисмят («Даьлар архасыз олмур»), Мяжид Зейналлы («Тящминя вя Заур»), Аничкин («Евлянмя»), Вяли Яфянди («Байрамын биринжи эцнц»), Чахчах («Дяйирман»), Щцлляси («Мцвяггяти яр»), Торан («Гынамайын мяни»), Гошгар («Дямир гадын»), Сяфяр («Пцшк»), Ябищ Султан («Шащ Исмайыл»), Ядалят («Эял гощум олаг»), Щамлет («Щамлет» моно тамаша), Гафар киши («Гарышга йувасы»), Худайар бяй («Данабаш кяндинин ящвалатлары»), Щярбчи («Мяним аь эюйярчиним»), Байандур хан («Оьузлар»), Йедиэей («Ясря бярабяр эцн») вя с. кими онларла образын йарадыжысы олмушдур. Эюрцндцйц кими, актйорун йарадыжылыьы зянэин вя чохжящятлидир. Бурада мянфи вя мцсбят типляря, жаван, гожа вя ортайашлы сурятляря, мцхтялиф синфя мянсуб адамлара ъанр вя характер етибариля фяргли олан образлара раст эялирик. О, истяр дцнйа, истярся дя Азярбайжан драматургларынын ясярляриндя бир сыра мцряккяб образларын парлаг сящня шярщини вермишдир.

ЯДЯБИЙЙАТ

1. Жяфяров Вагиф. «Бяхт цзцйц». «Дюнцш» гязети 28 май 1988

2. Жаббарлы Жяфяр. Мяним танрым – эюзяллик! – Бакы; 2002, 280с

3. Ялибяйов Эярай. «Бяхт цзцйц», «Сосиалист Сумгайыты», 23 октйабр 1986

4. Кристи Г. Станиславски мяктяби ясасында актйор тярбийяси. – Бакы, «Маариф», 1974

5. Гасымов Илдырым. «Комсомол поемасы». «Сосиалист Сумгайыты», 1 ийун 1976

6. Гасымов Илдырым. Ейбяжяр мцщитдя паклыг ахтарышлары. «Сосиалист Сумгайыты», 4 май 1979

7. Гасымов Илдырым. «Сярэцзяшти–вязири–хани Лянкяран». «Сосиалист Сумгайыты», 26 ийун 1986

8. Рящимли Илщам. Сумгайыт Дювлят Мусигили Драм Театры. – Бакы, «Гапп-Полиграф», 2002

9. Сумгайыт театрында. «Ядябиййат», 20 феврал 1998

10. Захава Б.Й. Актйор вя реъиссор сяняти. Марриф, Бакы,1984

11. В.И.Немирович Данченко. Театральное наследие, Т.1 – М. 1957, стр.184

Материалларла бцтювлцкдя таныш олмаг цчцн ъурналын чап вариантына мцражият едя билярсиниз.

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page