КУЛТУРОЛОЪИ МЯСЯЛЯЛЯР
АСЯФ ЖЯФЯРОВУН ЙАРАДЫЖЫЛЫЬЫНDА ЭЮРКЯМЛИ ШЯХСИЙЙЯТЛЯРИН ПОРТРЕТЛЯРИ
Елнаря МУСАЙЕВА
Search

КУЛТУРОЛОЪИ МЯСЯЛЯЛЯР
АСЯФ ЖЯФЯРОВУН ЙАРАДЫЖЫЛЫЬЫНDА ЭЮРКЯМЛИ ШЯХСИЙЙЯТЛЯРИН ПОРТРЕТЛЯРИ
Елнаря МУСАЙЕВА
АЗЯРБАЙЖАН ХАЛГ МУСИГИСИ НЦМУНЯЛЯРИНИН СТАТИСТИК АРАШДЫРЫЛМАСЫ
Шащин ЩАЖЫЙЕВ
АЗЯРБАЙЖАН ТЕЛЕВИЗИЙА ТЕАТРЫНЫН ИНКИШАФ ДЮВРЛЯРИ
Тарийел ВЯЛИЙЕВ
ТОКАЙ МЯММЯДОВУН ЙАРАДЫЖЫЛЫГ ИРСИНДЯ МУСИГИЧИ ПОРТРЕТЛЯРИ
Самир САДЫГОВ
TЯFЯKKЦR VЯ BЯDИИ YARADЫCЫLЫQ
Nardanя YUSIFOVA
М.ФЦЗУЛИ ПОЕЗИЙАСЫ ВЯ Ц.ЩАЖЫБЯЙОВ ГЦДРЯТИ
Фикрят МЯЛИКОВ
18 АПРЕЛ – БЕЙНЯЛХАЛГ АБИДЯЛЯР ЭЦНЦДЦР
Елнуря КАЗЫМЗАДЯ
ХХ ЯСРИН ЯВВЯЛЛЯРИНДЯ АЗЯРБАЙЖАН МААРИФПЯРВЯРЛЯРИНИН ЙАРАДЫЖЫЛЫЬЫНДА МЯДЯНИЙЙЯТ ПРОБЛЕМЛЯРИ
Елнаря БАЬЫРОВА
СУМГАЙЫТ ТЕАТРЫНДА АКТЙОР ПОТЕНСИАЛЫ (халг артисти Валещ Кяримовун йарадыжылыьы нцмунясиндя)
Вяфа МЦЩАЖИРОВА
RUSИYADA FARFOR SЯNЯTИ VЯ FARFOR ИSTEHSALЫ
Сялим ЯЛИЗАДЯ

 


1960-70-жи иллярдя портрет ъанрынын демократик инкишафы мцшащидя олунурду. Жямиййятин мцхтялиф тябягяляриндян олан инсанларын фярди шяхсиййяти ряссамлары даща чох марагландырырды. Чох вахт моделин мцшащидяси интеллектуал йанашма формасына чевилир. Бу хцсусиййят мяишят портретляринин инкишафында ачыг-айдын нязяря чарпыр. Мцшащидя етмяк, фикря гярг олмаг адятян чох актив, щяйяжанландыран, щямчинин дя, драматик характер дашыйан жящятлярдян иди.

        Мцхтялиф дюврлярдя вя мцхтялиф шяраитдя портрет устасынын йарадыжылыьы айры-айры мягсядляря доьру йюнялмишдир. Бу мягам портретин хцсусиййятляри щаггында эедян мцбащисялярин мянбяйиня чеврилмишдир. Бцтцн бунлара бахмайараг чаьдаш дюврцмцздя портрет мцстягил ъанр кими формалашмышдыр.

        1960-1980-жы иллярдя Азярбайжан рянэкарлыьынын портрет ъанрында «хяйалпярястлийин» тязащцрцня диггят йетирмяк даща мягсядяуйьун оларды. 1970-жи иллярин яввялиндян башлайараг совет дюврцнцн портретлярини характеризя едяркян бядии тянгидчиляр бу ъанрда «дальынлыг композисийасы»нын ясаслы шякилдя тясдигляндийини гейд едирляр. Бундан юнжяки дюврцн портретляриня нязяр салсаг эюрярик ки, хяйалпярястлик, дальынлыг кими хцсусиййятляр щеч вахт портрет рянэкарлыьын бу гядяр эениш вя щяртяряфли нишанясиня чеврилмямишдир. Лакин буна бахмайараг бязи мягамлары бир арайа эятирмяк мцмкцн олмур. Чцнки мцасир дюврцмцздя хяйалпяряст инсан образында интеллект хцсусиля вурьуланыр. Диэяр бир мягам ися хяйалпяряст инсанын щяртяряфли вя семантик структурунун тясдиги иля баьлыдыр.

        Дальынлыг композисийасына нцмуня олараг 1970-жи илляр цчцн характерик олан портретляри эюстярмяк олар. Бунлар Фикрят Ямиров вя Д.Шостаковичин (Т.Салащов), Нийази вя Шихяли Гурбанову (Б.Мирзязадя) вя нящайят А.Жяфярова мяхсус олан Ариф Мяликов вя В.Сямядованын портретляридир.

        Асяф Жяфяровун мащир портрет устасы олдуьу артыг дяфялярля гейд олунмушдур. О, чохфигурлу тематик композисийалары щадисянин диэяр иштиракчылары статист олараг галдыьы щалда, ясаслы шякилдя айры-айры персонаъларын портретляриня чевирирди. Портретя эялдикдя ися рясам тяряфиндян Азярбайжан зийалыларынын, щямчинин психолоъи характерляриня вя бядии щяллиня эюря зянэин олан аноним портретлярдян ибарят образлар галерейасы йарадылмышдыр.

        Цмумиликдя рясам тяряфиндян ишлянмиш портретляри ики група бюлмяк олар: конкрет шяхслярин портретляри вя аноним портретляр.

        Артыг йарадыжылыьынын еркян дюврляриндя А.Жяфяров юзцнц реалистик портретляр устасы кими тягдим етмишдир. Бу бахымдан Киши портрети (1958), Фящля алцминиумчунун портрети (1961) вя Фящля металлургун портрет ескизи хцсусиля диггяти жялб едир. Бурада няинки образын реалистик щягигятя уйьунлуьу, щям дя, тясвир олунан фящлянин нцфузедижи вя жидди бахышлары да, инсаны щейрятляндирир. Юзцнцн дахили зянэинлийиня вя ящямиййятиня эюря бу рясм «Металлурглар» адлы бюйцк табло цчцн нязярдя тутулмуш щазырлыг ескизи олуб, сярбяст йарадыжылыг иши кими дя, гиймятляндириля биляр. Мцбалиьясиз демяк олар ки, бу ряссамын ян йахшы ишляриндян биридир.

        Бу иллярдя (1950-60-жы илляр) А.Жяфяров Африка тялябяляриня щяср едилмиш ики портрет ишини ярсяйя эятирир. Онларын бириндя африкалы ялиндя папиросла, айаг цстя дайанмыш вязиййятдя тявир олунуб. Диэяр таблода ися китабдан охудугларыны щяйяжанла мцзакиря едян ики няфяри (эянж оьлан вя гыз) эюря билярик. Щяр ики щалда рясам етник жящятлярин йалныз мцшаийятчи хцсусиййят кими эюстярилмяси сяжиййяви олдуьу щалда ряссам щяр шейдян юнжя моделлярин интеллектуал мащиййятини вурьулама чалышмышдыр.

        1960-жы иллярин яввялляри ряссамын даща чох ижтимаи мювзулара мцражият етдийи фяал дювр олмушдур. Колхозчуларын ямяк вя истиращятиня щяср едилмиш таблолар мящз бу иллярдя йарадылмышдыр. Колхозларда «натурадан» ишляйяркян, рясам чохфигурлу композисийаларла йанашы, портретляр дя, ишлямишдир. Шцбщясиз ки, онларын бязиляри уьурлу йарадыжылыг иши кими гиймятляндириля биляр.

        Щал-щазырда Азярбайжан Дювлят Рясм Галерейасында сахланылан саьыжы Зярювшанын портрети дя бу гябилдяндир. Бу жцр портретлярдя А.Жяфяров милли хцсусиййятлярин ясас елементини инсанын юзцндя, онун дахили аляминдя тапмаьа чалышмышдыр.

        Асяф Жяфяровун портрет галерейасында Азярбайжанын йарадыжы зийалыларынын – мяшщур драматург, бястякар, ифачы, йазычы вя ряссамларын портретляринин хцсуси йер тутдуьуну артыг гейд етмишдик.

        Бу сырадан биринжи олуб вя даща чох диггят жялб едян портретлярдян бири А.Мяликовун (1967) портретидир. Креслода отуран Ариф Мяликовун позасы сярбястлийи иля фярглянир. Бястякарын мяьрур фигуру вя онунла диоганал цзря йерляшдирилмиш ройал бир гядяр гейри-ади ракурсда тясвир олунуб. Онун дцшцнжяйя далмыш гарабуьдайы, дальын симасы вя дярин бахышлары тамашачыйа доьру истигамятлянмишдир. Ройалын щамар сятщи цзяриня сяпялянмиш партитура вярягляри «Мящяббят яфсаняси» адлы балетин мцяллифини ящатя едян йаарадыжылыг мцщити щаггында тясяввцр йарадыр. Хятлярин график дягиглийи иля рянэ чаларларынын дольунлуьу арасында ащянэдарлыг йарадан ишлямя тярзи ряссамын йени пластик формалар ахтарышында олдуьуну сцбута йетирир.

        Бу жцр диалог характерли портретлярдян бири дя, Яли Аьа Ващидин портретидир (1969). Мяшщур Азярбайжан шаири, классик поезийа яняняляринин давамчысы олан Яли Аьа Ващид йцксяк мящяббят щиссини, гадын эюзяллийини, мяняви сафлыьы юз лирик гязялляриндя вясф едяряк халг арасында шющрят газанмышдыр. Онун мцасир ящвал-рущиййя иля щопдурулмуш поезийасы классик Азярбайжан муьамларынын мелодийалары иля уйьунлашдырылмышдыр.

        А.Жяфяровун ишлядийи бу портретдя шаир Абшерон баьларынын бириндя, цзяриндя ялйазмлар вя армуду стяканда чай олан даиряви масанын архасында тясвир олунур. Эюрцнцр шаир щямсющбятиня охудуьу шеирини индижя битириб. Моделин фигуру там шякилдя кятанын форматына йерляшдирилмишдир. Тамашачыйа доьру йюнялмиш дярин вя сакит бахышлар бир нюв ону щямсющбят олмаьа дявят едир.

        Портретдя шаирин шяхсиййятиня хас олан жящятляри, онун садялийи, йарадыжылыьынын доьма кюкляря сых баьлылыьы яминликля вурьуланмышдыр. Гарабуьдайы, гырышлы сима вя бир гядяр гырпылмыш эюзляр шаирин дярин зякасындан, мцдриклийиндян вя инсанлара хейирхащ мцнасибятиндян хябяр верир. Портретдя щеч бир композисийа вя рянэ еффектляри йохдур. Моделин бцтцнлцкля тамашачыйа истигамятлянмясиня бахмайараг, портрет бир гядяр эизли, мящрям сяжиййя дашыйараг, щяр шейдян юнжя шаирин вя ола билсин ки, ряссамын юзцнцн дя, дахили алямини ашкарламыш олур.

ЯДЯБИЙЙАТ

1. Асаф Джафаров. М.Наджафов, Москва, 1968.

2. Асаф Джафаров. Н.Габибов, Москва, 1981.

3. Искусство Азербайджана. Баку, 1992.

4. Искусство Азербайджана. М.Наджафов. Ленинград, 1977.


Материалларла бцтювлцкдя таныш олмаг цчцн ъурналын чап вариантына мцражият едя билярсиниз.

   
    copyright by musiqi dunyasi 2000-2005 ©

 


Next Page