МЯДЯНИЙЙЯТЛЯРИН ДИАЛОГУ - МУСИГИ ДИЛИ ИЛЯ
Лаля ЩЦСЕЙНОВА
 

       «Мядяниййятлярарасы диалогда гадынларын ролунун эенишляндирилмяси» - 2008-жи ил ийун айынын 10-11-дя Бакыда кечирилян бейнялхалг форум беля адланырды. Щейдяр Ялийев Фондунун тяшяббцсц, ЙУНЕСКО вя ИСЕСКО-нун дястяйи иля кечирилян бу форумда дцнйанын мцхтялиф юлкяляриндян 300-дян чох нцмайяндя, о жцмлядян, бир нечя юлкянин биринжи ханымлары, ИСЕСКО-нун баш директору, ЙУНЕСКО-нун хошмярамлы сяфирляри иштирак едирдиляр.

        Форумун Шяргля Гярбин мядяни дяйярлярини юзцндя жямляшдирян вя ясрлярдян бяри бу сивилазисийалары тарихи Ипяк Йолу бойунжа кюрпц кими бирляшдирян Азярбайжанын пайтахтында кечирилмясиндя инжя бир рямз дуйулурду. Ахы Шяргдя илк демократик республиканын гурулмасы, илк драм ясярляринин, операнын, бястякарлыг янянясинин йарадылмасы да мящз юлкямизин ады иля баьлыдыр. Мядяниййятлярарасы диалог сащясиндя зянэин тяжрцбяйя малик олан вя йцксяк толерантлыьы иля сечилян юлкямиздя, гадынлар да даим жямиййяти дцшцндцрян проблемлярин щялли истигамятиндя мцстясна рол ойнамышлар. Еля ону хатырламаг кифайятдир ки, мящз Азярбайжан гадынлары Авропанын бир чох юлкясиндя даща еркян, йяни 1918-жи илин истиглал Бяйаннамяси иля сечмяк вя сечилмяк щцгугуну газанмышлар. Нящайят, мцсялман аляминдя илк гадын опера мцьянниси, бястякар вя пианочусу да азярбайжанлы ханымлар олмушлар вя бу янянянин щазырда чох лайигли давамы вардыр. Бу бахымдан дцнйада бюйцк нцфуз сащиби олан эюркямли бястякарымыз, эюзял пианочу, республиканын халг артисти, профессор, Азярбайжан Бястякарлар Иттифагынын илк гадын сядри Фирянэиз Ялизадянин шяхсиййяти вя йарадыжылыьы бюйцк ящямиййят кясб едир.

        Азярбайжанын биринжи ханымы, ЙУНЕСКО-нун вя ИСЕСКО-нун хошмярамлы сяфири Мещрибан Ялийева, ИСЕСКО-нун баш директору Ябдцлязиз бин Осман Ял-Тцвейжри, Ислам Конфрансы Тяшкилатынын баш катиби Екмяляддин Ищсаноьлу, Полшанын биринжи ханымы Марийа Качински, Анголанын биринжи ханымы Ана Паула душ Сантуш, Латвийанын биринжи ханымы Лилита Затлер, Жянуби Африка Республикасынын биринжи ханымы Занеле Мбекенин гатылдыьы Форумун «Инсан сивилизасийасынын мцнагишяси, йохса бирлийи», «Гадына щюрмят, дцнйайа ещтирам», «Милли шцур инсанларын «глобаллашманын тяркиб щиссясиня» чеврилмясиня гаршы йюнялмиш галхан», «Шярг вя Гярб: Биз бир-биримизи нежя эюрцрцк» мювзуларында кечян сессийалары мараглы чыхышлар вя мцзакирялярля йадда галды.

        Форумун 2-жи эцнц Белчика сенатынын цзвц ханым Анна-Мари Дивинин сядрлийи иля «Шярг вя Гярб: Биз бир-биримизи нежя эюрцрцк» мювзусунда кечирилян дюрдцнжц сессийасында чыхышы заманы Фирянэиз Ялизадя бир даща вурьулады ки, ХХ ясрдя Азярбайжан бястякарлары Шяргля Гярбин мусиги янянялярини цзви шякилдя бирляшдиряряк мядяниййятлярарасы диалогун ян парлаг нцмунясини дцнйайа эюстярмишляр. Ф.Ялизадянин сюйлядийи фикрин тясдиги ися щямин ахшам Йашыл Театрда онун лайищяси вя рящбярлийи иля щазырланмыш уникал консерт програмы олду. Бу мющтяшям вя бянзярсиз мусиги програмында Азярбайжан мусигисинин юзялликляри гейри-ади шякилдя цзя чыхды.

        Дяфялярля динлядийимиз вя бялкя дя щяр нотуна бяляд олдуьумуз мусиги санки тамамиля йени бир либасда, чярчивядя бизляря тягдим олунду. Фасилясиз, мусиги термини иля десяк, «аттажжа» цсулу иля дцзянлянмиш бу санбаллы консерт програмы бирняфяся гавранылды. Илк сядалардан тцтяйин гяринялярдян сцзцлцб эялян кювряк «Чобан-байаты» интонасийалары динляйижини узаг кечмишляря апарды вя бу овгаты «Натиг» ритм групунун архаик ритмляри даща да эцжляндирди. Милли мусиги архаикасы милли симфоник тяфяккцрцн инжиси - дащи Цзейир бяйин «Аразбарысы» иля явязлянди. Беляжя, бир консерт програмы чярчивясиндя, Фирянэиз Ялизадя халг мусигимизин вя халг чальы алятляринин (тцтяк, каманча, тар, канон, уд, баламан, саз) щяр биринин айры-айрылыгда ян жазибядар хцсусиййятлярини вя имканларыны бястякар тяхяййцлцнцн надир сянят инжиляри иля бир арайа эятирмяйя мцвяффяг олду. Илк дяфя иди ки, сящнядя симфоник оркестр иля халг чальы алятляри оркестри - Шярг вя Гярбин мяхсуси мусиги дцнйаларыны тяжяссцм етдирян ики фяргли сясляр алями цз-цзя яйляшмишди. Бу, мющтяшям бир йарыш-диалога бянзяйирди.

        Щяр дяфя бир милли алятин, щабеля ханяндянин ифа етдийи муьам каденсийасындан сонра симфоник вя халг чальы алятляри оркестрляри нювбя иля Ц.Щажыбяйовун «Жянэи»сини, Ф.Ямировун «Азярбайжан каприччиосу»ну, Ц.Щажыбяйовун «Лейли вя Мяжнун» операсындан «Шяби щижран» хоруну (Дювлят Хор Капелласынын ифасында), С.Щажыбяйовун «Карван» симфоник лювщясини, В.Адыэюзяловун «Гарабаь шикястяси» ораторийасындан бир щиссяни (солист - Бабяк Нифтялийев), Н.Яливердибяйовун «Байаты-Шираз» хор фантазийасыны (бу нюмря хор тяряфиндян а жаппелла ифа олунду), мцасир Америка бястякары Жон Вилйамсын «Шиндлерин сийащысы» кинофилминдян мелодийасыны (солист-виолончелчалан Алексей Милтых), Ъ.Бизенин мяшщур «Кармен» операсындан Тореодорун куплетлярини (солист - Елчин Язизов), Щясян Рзайевин «Чащарэащ» фантазийасыны (солистляр - Чинаря Мцтяллимова (канон) вя Сащиб Пашазадя (тар), Г.Гарайевин «Йедди эюзял» балетиндян валсы бюйцк рущ йцксяклийи иля ифа етдиляр. Мараглы штрих: бу, сон дяряжя тясирли мусиги диалогунда оркестрлярин дириъорлары - ямякдар инжясянят хадимляри Фяхряддин Кяримов вя Аьаверди Пашайев сямими, достйана ъестлярля бир-бириня «сюз верирдиляр». Нящайят, ориъинал мусиги диалогу сонда бцтцн иштиракчыларын бирэя ифасында сяслянян Ц.Щажыбяйовун «Короьлу» операсындан юлмяз Увертйура вя мющтяшям финал сящняси иля баша сатды. Сящняйя Дювлят рягс ансамблынын да чыхарылмасы йекун кулминасийаны даща да парлаг вя йаддагалан етди. Адятян бцтцн мусиги тядбирляримизи ачмаг миссийасыны дащийаня сурятдя «йериня йетирян» «Короьлу» Увертйурасы илк дяфя олараг бцтцн сяслянянлярин йекуну, Гярб-Шярг мусиги синтезинин ян язямятли вя тякраролунмаз тажы кими гаршымызда жанланды.

        Мцбалиьясиз демяк олар ки, щямин ахшам Йашыл Театрда эюрдцкляримиз вя ешитдикляримиз щафизялярдян узун мцддят силинмяйяжяк. Бу, яслиндя дащи Цзейир бяйин 100 ил бундан яввял мусиги дили иля апармаьа башладыьы диалогун тянтяняси иди. Ян мараглысы вя юнямлиси ися одур ки, бу диалогу ХХЫ ясрдя, вахтиля Цзейир бяйин юз ясярляриндя севя-севя тяряннцм едиб талейиня ажыдыьы, лакин ейни заманда парлаг эяляжяйиня црякдян инандыьы эюзял, аьыллы, истедадлы вя жясур Азярбайжан ханымлары шяряф вя ляйагятля давам етдирирляр.









Copyright by Musigi dyniasi magazine
(99412)98-43-70