БЯСТЯКАР ВЯ МЦЯЛЛИМИ АНАРКЯН…
Лаля ЩЦСЕЙНОВА
 

       Няжиб, хейирхащ, тявазюкар, гайьыкеш - бцтцн бу анлайышлары, кейфиййятляри бир инсана шамил етмяк, адятян, чох чятин олур. Лакин, Ядиля ханым Щцсейнзадяйя - ясл зийалы Азярбайжан ханымына бу мяфщумларын щамысы ейни дяряжядя йарашырды. Мящз буна эюря дя онун барясиндя щям истедадлы бястякар, щям дя эюзял, мядяни, агил инсан кими данышмаг ейни дяряжядя мцмкцндцр, зяруридир.

       Ядиля Щцсейнзадя о хошбяхт мусигичиляримиз-дян олуб ки, бюйцк сянятя билаваситя Цзейир Щажыбяйовун хейир-дуасы иля эяляряк, бу дащи шяхсиййятин синфиндя сяняткарлыг вя инсаниййят дярси кечмишди.

       Ядиля ханымын мусигийя эялиши дя тясадцфи олмамышды. О, йцксяк мядяниййятя вя мянявий-йата малик олан аилядя анадан олуб, бойа баша чатмышды. Бурада мусиги, поезийа щяйатын цзви щиссяси иди. Ядиля ханымын эюзял сяси варды. Ахшамлар бцтцн аиля цзвляри евя йыьышанда, ушаглар тамашалардан сящняляр эюстярир, мцхтялиф мусиги нюмряляри иля чыхыш едярдиляр. Балажа Ядиля Ж.Жаббарлынын «Од эялини» драмындан Солмазын мащнысыны мящарятля охуйурду. Мяктяб илляриндя ися рийазиййата эюстярдийи щявяс ону щяйатынын мцяййян дюврцндя мящз бу елмля баьлы бир пешяни юйрянмяйя рущландырмышды. 1932-жи илдя Я.Щцсейн-задя Сянайе Технику-муну битирдикдян сонра щазыркы Нефт Академийа-сына дахил олур. Лакин, муси-гийя олан дярин мараг ону даим бу сянятля жидди мяш-ьул олмаьа сювг едирди. Нящайят, бу щявяс ону 1942-жи илдя Азярбайжан Дювлят Консерваторийа-сына, Цзейир Щажыбяйовун йанына эятирир. Эюзял мет-со-сопрано сясиня малик Ядиля ханымы вокал шюбя-синя гябул едирляр. О, Бцл-бцлдян дярс алмаьа баш-лайыр. Эяляжяк бястякарын бир вокалчы кими истедадын-дан инди кино сянятимизин явязсиз инжисиня чеврилмиш 1945-жи илин «Аршын мал алан» филми хябяр верир. О вахт Цзейир бяй Асийанын вокал партийасыны сясляндирмяйи мящз Ядиля Щцсейнзадяйя тапшырмышды. Лакин, анжаг вокал дярсляри дя ону гане етмир. Талейин щюкму инадкаржасына ону бястякарлыьа эятириб чыхарыр вя бу эялиш мяшщур «Йадиэар» романсы иля йадда галыр.

       1953-жц илдя Консерваторийанын бястякарлыг шюбясини Б.Зейдманын синфиндя битирян Ядиля Щцсейнзадя артыг республикада вя онун кянар-ларында бир сыра ясярляри иля танынмаьа башлайыр. Онун романслары Загафгазийа республикаларынын мусиги декадасында уьурла сяслянир вя тянгидчиля-рин йцксяк ряйини газаныр.

       Я.Щцсейнзадянин йарадыжылыьында башлыжа йери вокал ясярляри, илк нювбядя романслар тутур. О, 60-а йахын романс вя мащныларын мцяллифидир. Низаминин гязялиня бястялянмиш мяшщур «Вяслин щявяси» романсы щаглы олараг бу сащядя ян уьурлу нцмуня кими гиймятляндиримиш вя халг тяряфиндян севилмишдир. Бястякарын камера-вокал ъанрындакы узун ахтарышлары ону 1970-80-жи иллярдя йени образ мязмун даирясиня - фялсяфи лирикайа эятириб чыхарыр. Бу дюврдя ятраф эерчяклийи, бцтцн зиддиййятляри, рянэарянэлийи иля дярк етмяк мейли ону Рясул Рза поезийасы иля йахын-лашдырыр, цзви говушдурур. Романсларын адларына диггят йетиряк: «Йаша-маг», «Мяним арзум», «Сорушурам севинж-дян», «Йеня, йеня цряк щаггында», «Мараг», «Щясяд», «Йеня елядир», «Йарпаглар тюкцлмясин». Бястякар санки узун за-ман дахилиндя эизлятдийи дуйьуларыны диля эятирир вя бу романслары «Дуйьу-лар» адлы вокал силсилясиндя жямляшдирир. Жясарятля демяк олар ки, истяр образ-мязмун даиряси бахымындан, истярся дя йазы тярзиня, цслубуна эюря бу ясярляр Азярбай-жан романс мусигиси тари-хиндя мцстясна йер тутур. Тясадцфи дейил ки, Я.Щц-сейнзадянин бянзярсиз вокал йарадыжылыьы ян мцхтялиф цслублу ифачыларын нязяр-диггятини жялб едирди. Бцлбцл, Сона Асланова, Фирянэиз Ящмядо-ва, Лцтфийар Иманов, Шювкят Ялякбярова, Рящиля Жаббарова, Фидан Гасымова, Яли Щагвердийев бу мащны вя романслары щявясля юз репертуар-ларына салырдылар.

       Гейд етмяк лазымдыр ки, Ядиля Щцсейн-задянин йазы цслубу, дяст-хятти щеч вахт донмуш цслуб щалында галмамышдыр. Дахили тялябкарлыьы, йцксяк мясулиййят щисси, наращат гялби ону даим ирялийя апармыш, бир сявиййядя галмаьа гойма-мышдыр. Бястякар юз цзяриндя йорулмадан чалышырды. Ядиля ханымын Бцлбцл адына орта ихтисас мусиги мяктябиндя шаэирди олдуьум заман мян онун эярэин иш просесинин, сянятиня сон дяряжя жидди мцнасибятинин шащиди олмушам. Щяр йени романс, щяр йени ясяр онун цчцн бюйцк бир имтащана чеврилирди. Щямин узаг 1970-жи иллярдя Ядиля ханым Рясул Рза вя Ниэар Ряфибяйли поезийасына, сюзцн ясл мянасында вурулмушду, онунла няфяс алырды. Зянэин щяйат тяжрцбяси ону артыг бир инсан кими мцдриклик зирвясиня ужалтмышды вя о, бу мцдриклийин поетик, шаираня тяжяссцмцнц мящз йухарыда адларыны чякдийимиз ики эюзял шаирин шеириййатында тапмышды. 1970-80-жи иллярин мящсулу олан бу романслар силсилясини Ядиля Щцсейн-задянин йарадыжылыг ахтарышларынын зирвяси адландырсаг, йягин ки, сящв етмярик. Цмидварыг ки, бу эюзял вокал инжиляринин Азярбайжан мусигисиндя йери вя мювгейи барядя щяля мусигишцнаслар, тядгигатчылар юз сюзцнц, юз ряйини бир даща билдиряжяк, санбаллы арашдырмалар апаражаглар.

       Ядиля Щцсейнзадянин йарадыжылыьы, шцбщясиз ки, анжаг романслар вя мащныларла мящдудлашмыр. Бястякарын йарадыжылыг ирсиндя ян мцхтялиф ъанрларда бястялянмиш ясярляря раст эялмяк мцмкцндцр. Бу сырада хор вя симфоник оркестр цчцн «Вятян» кантатасыны, симфоник поеманы, «Вятян» вокал-симфоник силсилясини, хор, солистляр вя симфоник оркестр цчцн «Сцлщцн сяси» ясярини, гадын хору вя симфоник оркестр цчцн «Оьлумун бабасына» балладасыны, щабеля мцхтялиф тяркибли хор коллективляри цчцн нязярдя тутулмуш «Яряб достларыма», «Нейлярям», «Цзцн бярги эцли-тярдир» миниатцрлярини гейд етмяк лазымдыр. Бцтцн бу ясярляр Бястякарлар Иттифагынын пленум вя гурултайларында ифа олунмуш, ряьбят газанмышдыр.

       Я.Щцсейнзадянин камера-инструментал ъанрларда йаратдыьы ясярляр дя даим ифачыларын нязярини жялб етмишдир. Бу ясярлярин сайы аз олса да, онлар бястякарын цслубуну, дяст-хяттини анламаг бахымындан бюйцк мараг кясб едир. Виолончел вя фортепиано цчцн Соната, Симли квартет онун бу ъанрда газандыьы ян уьурлу ясярляр кими гиймятляндириля биляр. Ядиля ханым бурада да юз дащи мцяллими Цзейир бяйдян классик формалара милли мювгедян йанашмаг кейфиййятини дярин яхз етдийини лазыми сявиййядя нцмайиш етдирмишдир.

       Ядиля ханым щям бястякар, щям дя бир инсан кими чох мараглы вя узун бир юмцр сцрмцшдц. Бу юмцрдя кядярли, аьрылы-ажылы анлар да чох иди, севинжля долу мягамлар да. Сирр дейил ки, бцтцн бу вахтларда Ядиля ханымын ян бюйцк дайаьы онун мусигиси иди. «Бир эцн йазмасам, юлярям» - бу сюзляри о, бизляря, ону щядсиз севян тялябяляриня демишди. Лакин юмрцнцн сон илляриндя Ядиля ханым, артыг йарадыжылыгла мяшьул олмаг игтидарында дейилди вя инди онун мяняви дайаьы зянэин хатиряляри, йашанмыш мяналы юмрцн сящифяляри иди. Бу сящифяляри о, даим юз аиляси, нявяляри вя ону щеч вахт йаддан чыхартмайан тялябяляри иля бюлцшцрдц. Гярибядир ки, Я.Щцсейн-задя щяйатдан да мящз бу хатиряляри йада саларкян айрылмышды: онларын щяйяжанына кювряк вцжуду даща дюзя билмямишди. Инди ися бу хатиряляр бизлярля йашайыр, еля бястякарын данышан мусигиси кими.











Copyright by Musigi dyniasi magazine
(99412)98-43-70