РУС МУСИГИ ЖЯМИЙЙЯТИНИН БАКЫ ШЮБЯСИНИН 105 ИЛЛИЙИ
Жямиля ЩЦСЕЙНОВА
 

       2006-жы илдя Рус Мусиги Жямиййятинин Бакы Шюбясинин 105 или тамам олду. Азярбайжан профессионал мусиги мядяниййятинин тяшяккцл дюврцня нязяр салараг гейд едя билярик ки, бу жямиййятин дя юлкямиздя гярб мусигисинин тяблиьиндя, пешякар кадрларын вя коллективлярин формалашмасында, мусиги тящсилинин инкишафында аз ролу олмамышдыр. Тяяссцфля гейд етмялийик ки, Рус Мусиги Жямиййятинин Бакы Шюбясинин фяалиййяти щаггында айры-айры елми-публисистик тядгигат ясярляриндя бязи мцлащизяляр мювжуд олса да бу гурумун мащиййяти, фяалиййятинин ясас истигамятляри там шякилдя щяля дя арашдырылмамышдыр. Йени тапылмыш тарихи сянядляря вя гайнаглара мцражият едяряк бу жямиййятин фяалиййятини даща ятрафлы шякилдя арашдырмаг Азярбайжан мусигишцнаслыьынын актуал проблемляриндян биридир. Тягдим олунмуш мягалянин ясас мягсяди мящз Рус Мусиги Жямиййятинин Бакы Шюбясинин фяалиййяти щаггында даща мцфяссял мялумат вермякдир.

       ХЫХ ясрин сону - ХХ ясрин яввялляриндя Азярбайжан инкишафынын йени тарихи мярщялясиня гядям гойур. Бу дюврдя Азярбайжанын сосиал-ижтимаи вя игтисади сащяляриндя бюйцк дяйишикликляр баш верир. Тябии ки, бу дяйишикликляр мядяниййят вя инжясянят сащясиндя дя юз яксини тапмышдыр. Инжясянят сащясиндя мцтярягги фикирлярин дашыйыжылары Ж.Мяммядгулузадя, М.Я.Сабир, Щ.Зярдаби, Я.Щагвер­дийев, Н.Няриманов, Я.Язимзадя, Ц.Щажыбяйов вя диэярлярини гейд етмяк олар. Онлар ядябиййатын вя инжясянятин инкишафыны халгын милли тяфяккцрцнцн ойанышында мцщцм амил щесаб едирдиляр. ХХ ясрин яввялляриндя милли дирчялишин тязащцрц кими маарифчилик тяшкилатлары мейдана эялмишдир ки, онларын арасында эюркямли хадимляри бирляшдирян «Нижат» жямиййяти дя сечилирди. ХЫХ ясрин сону, ХХ ясрин яввялляриндя мцтярягги Азярбайжан мядяниййятинин тязащцр формаларындан бири дя Азярбайжан Драм Театры иди. Ясрин сонундан Азярбайжанда мусигили театр сащяси дя, мусиги мяишятинин йени формалары да инкишаф етмяйя башлайыр. Бу дюврдя Бакынын консерт щяйаты фяаллашыр. Мцхтялиф коллективлярин гастрол сяфярляринин сайы артыр вя мусиги фолклоруна мараг йараныр. ХЫХ ясрин сонунда бюйцк сянайе шящяри олмуш Бакы Азярбайжанын мядяни мяркязиня чеврилмяйя доьру эедир.

       ХЫХ ясрин сонунда Бакыда мусиги мяктяби, ХХ ясрин яввялиндя ися няздиндя мусиги курслары олан Рус Мусиги Жямиййятинин Бакы шюбяси ачылыр. Рус Мусиги Жямиййяти - 1859-жу илдя Петербургда, 1860-жы илдя ися Москвада эюркямли рус бястякары Н.Г.Рубинштейнын рящбярлийи иля мейдана эялир. Рус Мусиги Жямиййятинин фяалиййятинин маарифчилик истигамяти, онун тяшкилатчыларындан бири олан Стасовун сюзляриндя юз яксини тапмышдыр: «Дяйярли мусигини ян эениш динляйижи кцтлясиня чатдырмаг». 1 Бу мягсядля консертляр тяшкил олунур, тядрис мцяссисяляри ачылыр, йени ясярлярин йаранмасы цчцн мцсабигяляр елан едилирди. Рус Мусиги Жямиййятинин фяалиййятиндя йаранандан жидди тяшкилатчылыг вя мадди чятинликляр мцшащидя олунурду. Бу чятинликлярин арадан галдырылмасында хейриййячилярин вя «Император фамилийасынын» (формал олараг онлар жямиййятин сядри вя мцавинляри вязифяляриня сечилирдиляр) бюйцк ямяйи вар иди. 1917-жи илдя кнйаз Константин Николайевич Романов, онун щяйат йолдашы - Александра Иосифовна вя оьлу Константин жямиййятин илк тяшкилатчылары вя йарадыжылары идиляр.

       Рус Мусиги Жямиййятинин илк симфоник консерти мящз Рубинштейнин рящбярлийи иля 23 нойабр 1859-жу илдя «Благородное собрание» (Кцбар жямиййяти)-нин залында кечирилмишдир. Гейд етмяк лазымдыр ки, сонракы иллярдя Рус Мусиги Жямиййятинин консертляри мящз бу залда кечирилирди. Камера мусигиси эежяляри ися 1860-жы илин йанвар айындан Д.Бернард залында кечирилмяйя башланды. 1867-жи иля гядяр симфоник консертляря А.Г.Рубинштейн рящбярлик едирди. Онун Рус Мусиги Жямиййятиндян эедишиндян сонра дириъор вязифясиня М.Балакирев (1867-1869) дявят олунур. О, консерт репертуарларыны йениляшдирир, бура йени мцасир ясярляри дахил едир. Сонралар эюркямли рус вя харижи дириъорлар дявят олунур, о жцмлядян Л.С.Ауер, Х.Бйулов, Х.Рихтер, В.И.Сафонов, А.Б.Хессин вя б. Рус Мусиги Жямиййятинин щяйатында бир нечя ил ярзиндя мцдирляр щеййятиня дахил олмуш П.И.Чайковски дя мцщцм рол ойнамышдыр. Даща сонралар ися бу иши С.И.Танейев щяйата кечирмишдир.

       1860-жы илдя Петербург вя Москвада мусиги синифляри йарадылыр. Мящз бу синифлярин йаранмасы нятижясиндя сонралар Русийада илк консерваторийаларын тямяли гойулур. 1862-жи илдя Петербургда вя 1866-жы илдя Москвада консерваторийалар йарадылыр ки, сонралар бу мусиги ожаглары Русийада бюйцк мусиги тящсили мяркязляриня чеврилир. Щяр ики тяшкилат Петербург вя Москвада тяшяккцл дюврцндя сярбяст фяалиййят эюстярирдиляр. Лакин сонралар Рус Мусиги Жямиййятинин тясири нятижясиндя бцтцн юлкя бойу тяшкилатлар вя йени йарадылан жямиййятляр «Шюбя» ады иля адландырылырлар.

       Рус Мусиги Жямиййятинин консерт фяалиййяти Петербург вя Москвада интенсив инкишаф едирди. Консертляр щямчинин Петербург (1896-жи илдян етибарян) вя Москва консерваторийаларынын (1898-жи илдян етибарян кичик вя бюйцк заллар) йени биналарында кечирилирди. Орта щесабла щяр ил ардыжыл олараг 10-12-симфоник консерт вя бир о гядяр дя камера-консертляри айры-айрылыгда щяр шящярдя кечирилирди. Оркестрин тяркибиндя ясасян император театр мусигичиляри олурду. Оркестрляря Русийанын вя Авропа юлкяляринин эюркямли дириъор вя бястякарлары, о жцмлядян А.К.Глазунов, С.Б.Рахманинов, Н.А.Римски-Корсаков, А.Н.Скрйабин, С.И.Танейев, П.И.Чайковски, еляжядя, Г.Берлиоз, А.Дворъак, Г.Малер, Р.Штраус вя башгалары рящбярлик едирдиляр. РМЖ-нин консерт програмында классик (И.С.Бах, Л.Бетщовен, Э.Ф.Щендел, И.Щайдн, В.А.Мотсарт) вя алман романтикларынын (Менделсон, Шуман) мусигисиня хцсуси йер верилирди. Илк дяфя олараг, Русийада Гярби-Авропа бястякарларынын ясярляри сяслянирди. Рус мусигиси ясасян М.И.Глинка вя А.С.Даргомыъскинин ясярляри иля тягдим олунурду. Еляжя дя «Гцдрятли дястя» бястякарларынын симфоник вя камера ясярляринин премйерасы кечирилирди, о жцмлядян А.П.Бородинин Ы симфонийасы, Н.А.Римски-Корсаковун «Антар» ясярляри, даща сонралар ися И.Брамсын, М.Регерин, Р.Штраусун, К.Дебцссинин вя башга Гярб бястякарларынын ясярляри ифа олунурду. Лакин йеня дя ясас йер рус мусигисиня верилирди. 1860-66-жы иллярдя Рус Мусиги Жямиййяти рус бястякарларынын мцсабигялярини тяшкил едир.

       ХЫХ ясрин ЫЫ йарсында РМЖ Петербург вя Москва шящярляриндян башга бцтцн юлкянин мусиги щяйатында апарыжы рол ойнамаьа башлайыр. Ири мяркязлярдя ися консерваторийалар - Саратов (1912), Кийев вя Одесса (1913), Харков вя Тифлис дя (1917) мусигили тящсил ожаглары йарадылыр.

       1901-жи илдя ися Азярбайжанда Рус Император Мусиги Жямиййятинин Бакы шюбяси Йермолайеванын тяшяббцсц иля йарадылыр. 1901-жи илин ийул айында «Каспи» гязетиндя бу жямиййятин фяалиййятинин башланмасындан, мцдриййятин тяркибиндян мялумат эетмиш вя йени жямиййятя дахил олмаг истяйянляр дявят олунмушдур. 2 Бакы, Шамахы, Шуша шящярляринин кцчя вя мейданларында тез-тез щярби няфяс алятляри оркестрляри чыхыш етмяйя башлайырлар. Бу оркестрлярин рящбярляри юз коллективляринин репертуарларыны зянэинляшдирмяйя бюйцк мараг эюстярирдиляр. Гейд етмяк лазымдыр ки, Рус зийалылары тяряфиндян бу мараг яввялляр дя мцшащидя олунмушдур. Азярбайжанын бцтцн шящярляри арасында йалныз Бакыда опера театры, симфоник оркестри, Рус Мусиги Жямиййятинин шюбяси мювжуд иди. Бура гастроллара мяшщур солистляр вя опера труппалары эялирдиляр. Бу амилляр Азярбайжан мусигичиляринин милли йарадыжылыьынын йени йолларынын ахтарылмасына тякан верир, ифачылыьын мусиги елминин инкишафыны тямин едирди. Мусиги щяйатынын интенсивлийи бахымындан, Бакы ХХ ясрин яввялляриндя Рус империйасынын мядяни мяркязляри иля бир сырайа гойула билярди. Онун сящняляриндя рус вя Гярби-Авропа бястякарларынын ясярляриндян ибарят олан консертляр кечирилирди. 1900-жу илдян дащи рус мцьянниси Ф.Шалйапинин гастроллары башлайыр. Шящярин театрларында Петербург, Москва вя харижи артистляринин- Давыдов, Д.Йуънов, Кавалери, Алфери вя б. иштиракы иля опера тамашалары эюстярилирди («Йевэени Онеэин», «Борис Годунов», «Демон», «Фауст», «Аида», «Кармен», «Гугеноты»), классик ясярляр сящняляшдирилирди. Мотсарт, Бетщовен, Вагнерын, «Гцдрятли дястя» бястякарларынн ясярляриндян ибарят консертляр кечирилирди. О илляр Бакыйа рус мусиги сянятинин эюркямли нцмайяндяляри олан Чайковски вя Рахманинов да сяфяр етмишдиляр. Бу дюврдя мусиги хадимляринин бир жямиййят чярчивясиндя бирляшмяк ниййяти юзцнц бцрузя верирди.


1 Музыкальная Энциклопедия, Т.4., 1978 «Русское Музыкальное Общество» с. 795-798
2 Ялийева Ф. «ХХ яср Азярбайжан мусиги мядяниййяти тарихинин гайнаглары» (1901-1911). Ы китаб. Бакы. 2005.



Материалларла бцтювлцкдя таныш олмаг цчцн ъурналын чап вариантына мцражият едя билярсиниз.









Copyright by Musigi dyniasi magazine
(99412)98-43-70