ЫЫ СИНИФЛЯРИН “МУСИГИ” ФЯННИНИН ТЯДРИСИНДЯ ЩЯРБИ-ВЯТЯНПЯРВЯРЛИК МЮВУСУНДА ОЛАН МАЩНЫЛАРЫН ЮЙРЯДИЛМЯСИ ПРОСЕСИНДЯ ИСТИФАДЯНИН ИМКАН ВЯ ЙОЛЛАРЫ
Нярмин КАМИЛОВА
 

       Шаэирдлярин щярби-вятянпярвярлик тярбийяси мцасир дюврдя, йяни торпагларымызын 20%-нин ермяни фашистляринин тапдаьы алтында олдуьу бир замада, мяктябляримизин гаршысында дуран ян важиб проблемлярдян биридир. Она эюря ки, гейд етдийимиз торпагларын азад едилмяси эцндян-эцня эцжлянян ордумузун ясэярляринин, забитляринин, эенералларынын ющдясиня дцшцбдцр вя бу проблемин тезликля щялли онларын билаваситя боржудур.

        Диэяр тяряфдян, буэцнки бюйцмякдя олан эянж нясил сабащын ясэярляри, забитляри, эенераллары, гящряманларыдылар. Ахы кимин аьлына эялярди ки, адижя кяндли баласы Мцбариз Ибращимов халгымызын милли гящряманы олажагдыр? Эяляжяйин Мцбариз Ибращимовлары бу эцн дя цмумтящсил мяктябляримиздя тящсил алараг бюйцйцрляр.

        Бюйцмякдя олан эянж няслин нцмайяндяляриндя беля бир фикир щямишя юндя дурмалыдыр ки, Гарабаь мцщарибяси бизимчцн ядалятли, мцгяддяс,ермяниляр цчцн ядалятсиздир. Она эюря ки, биз зябт олунмуш торпагларымызы азад етмяк цчцн мцщарибядя иштирак едирик. Диэяр тяряфдян Азярбайжаны бу мцщарибяйя эцж йолу иля мяжбур едибляр.

        ЫЫ синифдя шаэирдлярин щярби-вятянпярвярлик тярбийясиндя истифадя етмяк цчцн Ц.Щажыбяйлинин шаир М.Сейидзадянин сюзляриня йаздыьы “Пилотлар” мащнысы эюзял вя лазымлы бир нцмунядир. Бу мащны ? ханя юлчцсцня, шян характериня, жялд темпя маликдир. Сяс диапазонун Ы октаванын “ре” сясиндян ЫЫ октаванын “до” сясиня кими олмаьы мащнынын шаэирдляр тяряфиндян ифа олунмасына манечилик эюстярмир:

       

       Мащны “ре” минорда сяслянмясиня бахмайараг онун жялд темпи она шян ящвал-рущиййя верир.

        “Пилотлар” мащнысынын мелодийасынын нот йазысына диггят йетиряк:

       

       Мащны классик Азярбайжан муьамы олан “Байаты-Шираз”-а ясасланмышдыр.

        Мелодийадан эюрцндцйц кими онун бянд щиссяси щяряси 4 ханядян ибарят 2 мелодик жцмлядян, нягаряти дя ейниля 2 мелодик жцмлялярдян йаранмышдыр.

        Ы вя ЫЫ жцмляляр “ре минор” тоналлыьынын квинтасында битир, нягарят ися квинтадан башлайараг секвенсийа цсулу иля тоникайа, йяни “ре” сясиня доьру ашаьыйа щярякят едир.

        Мелодийада нотлар арасында сычрайыш олмадыьындан о, яввялжя низамла йухары галхыр, сонрадан да низамла тоникайа чатыр.

        Мелодийанын беля садя цсулла инкишафы мащнынын шаэирдляр тяряфиндян асан гавранылмасына сябяб олур.

        Мащны гящряман тяййарячиляримизя щяср олунуб, йяни щярби-вятянпярвярлик мювзусунда олан бир мусиги нцмунясидир. Бу мащныны юйрятмяздян яввял мцяллим яввялжя пилотлар вя тяййарячиляр сюзляринин мянажа ейни, лакин мцхтялиф жцр сясляндийини шаэирдляря баша салсын. Шаэирдляря айдын олмалыдыр ки, пилотлар вя тяййарячиляр ейни сянятин адамларыдырлар. Ейни заманда мцяллим бу мащнынын “9 май” фашизм цзяриндя олан байрама щяср олундуьу щаггда мялумат веря биляр. Ялбяття ки, бу сющбятлярдя мцяллим интернетдян гящряман тяййарячилярля ялагядар чыхартдыьы кадрлары екранда эюстяря биляр. Мцяллимин мащны иля ялагядар веряжяйи мялуматлардан бири дя индики мцстягил Азярбайжанын вахты иля Советляр юлкяси адланан бир дювлятин тяркибиндя олмасы щаггында гыса вя айдын мялуматлар ола биляр.

        Бакынын 20 №-ли мяктябинин ЫЫа синфиндя “Мусиги” фяннини тядрис едян С.Рзайева бу мащнынын мязмуну иля ялагядар шаэирдляря беля мялумат верир:

        М.- Ушаглар, Азярбайжан дювляти чох гядим заманлардан мювжуддур. Лакин ХЫХ ясрдя Азярбайжан торпаглары Рус-Иран мцщарибясинин нятижясиндя 2 йеря бюлцнцр. Онун бир щиссяси рус империйасына, диэяр жянуб щиссяси ися Иран дювлятинин тяркибиня верилир. Лакин 1920-жи илдя Азярбайжанда Демократик Республика йаранса да, о, жями 23 ай йашайыр вя 1922-жи илдя йенидян ССРИ адланан рус империйасынын тяркибиня эцж иля гатылыр. Нящайят 1991-жи илдя доьма Азярбайжанымыз узун сцрян мцбаризядян сонра, бюйцк ганлар щесабына йеня юз мцстягиллийимизи бярпа едир.

        Бу ишдя бцтцн халгымыз, онун силащлы дястяляри айаьа галхмыш вя мцстягиллик ялдя етмишдир. Инди юйряняжяйимиз дащи Азярбайжан бястякары Ц.Щажыбяйлинин “Пилотлар” мащнысынын гящряманлары горхмаз тяййарячиляридир. Онлар щяр вахт горхмадан Вятянимизин сямаларыны дцшмянлярдян горуйурлар.

        Бу сющбятдян сонра мцяллим ады гейд олунан мащныны фразаларла, жцмлялярля яввялжя юзц охуйур, сонрадан шаэирдлярля бирликдя тякрар едяряк юйрянирляр.

        Мащны юйрянилдикдян сонра мцяллим шаэирдляря беля суалла мцражият едир.

        М. - Ушаглар, мащны хошунуза эялдими?

        У. - (щамы бирдян) Бяли!

        М. - Ушаглар, пилотларла тяййарячиляр арасында фярг вардырмы?

        Ш1- Щяр икиси ейнидир.

        Ш2- Пилотлар тяййаряни сцрцрляр.

        Ш3-Пилотлар аеропан сцрцр, тяййарячиляр тяййаря.

        Жаваблардан эюрцндцйц кими мцхтялиф жаваблар алынса да онларын мязмуну демяк олар ки, ейнидир. Бундан сонра мцяллим шаэирдляря мащнынын характери щаггында суал верир:

        М. - Ушаглар, мащны гямли, йохса шяндир?

        У.- (щамы бирдян) Шяндир

        М.-Ушаглар, биз артыг сизинля марш, мащны, рягс характерли мусигилярля таныш олмушуг. Йяни охумушуг, динлямишик. Бяс “Пилотлар” мащнысыны охуйаркян, йахуд динляйяркян ойнамаг, марш щярякятляри етмяк, йохса адижя сакит мащны кими охумаг олар?

        Бу суала шаэирдлярин бир гисми мащныны марша, бир гисми мащныйа, лакин яксяриййяти рягся бянзятдийини сюйлядиляр. Арашдырмалар нятижясиндя мялум олду ки, мащны пилотчуйа, йяни ясэяря щяср олундуьу цчцн о мцтляг марш олмалыдыр.

        Йахуд, гейд олунан мусигини охудуглары цчцн о мащны ъанрында олмалыдыр. Яксяр шаэирдляр гейд етдиляр ки, дцздцр биз бу мусигини охудуг, лакин о, щям мащныдыр, щям дя онун сяслянмяси заманы ойнамаг - рягс етмяк олар.

        Шаэирдлярин эялдикляри сон нятижяйя ясасланараг мцяллим синифдяки фикирляри цмумиляшдирир:

        М. - Ушаглар, “Пилотлар” мащнысы бизим жясур тяййарячиляримизя щяср олунса да, о , щям мащныдыр, щям дя рягсдир. Ейни заманда шян характеря малик бир мащныдыр. Йяни бу мащныны охумагла бярабяр, онун тяраняляри алтында рягс етмяк дя олар. Беля мащнылары мащны-рягс адландырырлар.

        Бу сющбятлярдян сонра мцяллим 4 шаэирди лювщя гаршысына рягс етмяк цчцн чыхарыр, юзц пиано архасына кечяряк шаэирдлярин бир гисми иля мащныны охумаг цчцн пиано архасына дявят едир, галан шаэирдлярдян хащиш едир ки, мащны охунан заман онун ритминя уйьун ял чалсынлар.

        Мцшащидяляр эюстярир ки, мащнынын бу жцр сясляндирилмяси шаэирдлярин хошуна эялир вя онлар мцяллимин тапшырыгларыны бюйцк щявясля щяйата кечиртмяйя жящд эюстярирляр.

        Дедикляримиз битдикдян сонра мцяллим йенидян шаэирдляря суалла мцражият едир:

        М - Ушаглар, “Пилотлар” мащны-марш, йохса мащны-рягсдир.

        Алынан жавабларын чох яксяриййяти мащны-рягс ъанрынын цстцндя дайандылар.

        Мцяллим сонрадан ушаглара даща беля бир суалла мцражият едир:

        М - Ушаглар, сиз бюйцйяндя пилот олмаг истярдинизми?

        Синифдя олан 25 шаэирдин (15 гыз, 10 оьлан) 17-си (15 оьлан, 2 гыз) пилот олмаг арзуларыны билдирдиляр. Йяни оьланларын щамсы эяляжякдя тяййарячи олмаг истядиклярини билдирдиляр.

        Эюрцндцйц кими адижя бир “Пилотлар” мащнысы шаэирдлярдя тяййарячи олмаг арзусуну йарада билир.

        20№-ли мяктябин мцяллими С.Рзайева диэяр ЫЫб синфиндя дя “Пилотлар” мащнысыны ЫЫа синфиндя апардыьы цсулла дейил, щеч бир мялуматлар вермядян, сюзлярля мелодийа арасында олан мцнасибятляри ачыгламадан, характери ятрафында мялумат вермядян шаэирдляря юйрядир вя нятижядя мялум олур ки, бу синифдяки фяаллыг, мащнынын сюзляриня вя мелодийасына мцнасибят, сярбяст фикир сюйлямяк кими кейфиййятляр ЫЫа синфиндян зяиф юзцнц эюстярир.

        Ейни заманда “Пилотлар” мащнысы адижя мащны кими шаэирдляр тяряфиндян гябул едилир, щям дя онун щярби-вятянпярвярлик щиссляря тясири дя мялум олмур.

        Бу дейилянляр ашаьыдакы жядвялдя юзцнц беля бирузя верир.

       

        ЯДЯБИЙЙАТ

1. Аьайев Я.Я. “Мяктяблилярдя вятяндашлыг боржунун тярбийя едилмяси” Бакы, “Маариф” няшриййаты, Бакы 1970-жи ил, сящ.47-48

2. Фятялийев Х. “Кичикйашлы мяктяблилярдя вятянпярвярлик тярбийяси” “Ибтидаи мяктяб вя мяктябягядяр тярбийя” Б.1988, №4, сящ.24

3. Н.М.Камилова “Азярбайжан Республикасынын цмумтящсил мяктябляриндя щярби-вятянпярвярлик тярбиййясинин мащиййяти” методик тювсиййя,Бакы-2015.

4. Ъ.Щ.Гядимова “Мусиги педагогикасы тарихи вя мцасирлик”Бакы-2012.

5. Гулийев С.Д. “Мусиги инкишафы вя мусиги тярбийяси” Бакы, АПИ-нин няшриййаты 1981, сящ.90

6. Щидайятова Ф. “Мусиги вя вятяндашлыг тярбийяси” Б., “Ширван няшр” 2009, сящ.89, 101

7. Хялилов В.Ж. “Муьамларын тядрисиня даир методик тювсиййяляр” Азярбайжан ССР, Али вя орта ихтисас тящсили назирлийи, Бакы 1982, сящ.44

8. Хялилов В.Ж.“Ыбтидаи синифлярдя Азярбайжан халг йарадыжылыьы нцмуняляринин юйрядилмяси естетик тярбийя васитяси кими” докторлуг диссертасийасы,Бакы 1995, Азярбайжан Педагоъи Университетинин китабханасы, сящ. 350

9. Кянэярлинскайа Т.Ф. “Тялябялярин хцсуси педагоъи вя ифачылыг щазырлыьы системиндя интегратив принсипдян истифадя” докторлуг диссертасийанын авторефераты, Бакы -2007, сящ.51

10. Гулийев С.Д. “Мяктяблилярин мусиги тярбийясиндя Азярбайжан мусигисиндян истифадянин нязяриййяси вя тярбийяси докторлуг диссертасийасынын авторефераты” Бакы-1996, сящ.3-68

11. Гулийев С.Д. “Мусиги вя онун тядриси методикасы” Бакы, АПИ, 1978, сящ.20-60











Copyright by Musigi dyniasi magazine
(99412)98-43-70