РАМИЗ МИРИШЛИНИН ЙАРАДЫЖЫЛЫГ ЦСЛУБУНУН ЯСАС ЖЯЩЯТЛЯРИ
Наибя ШАЩМЯММЯДОВА
 

       Эюркямли бястякар, Азярбайжан Республикасынын халг артисти, профессор Рамиз Миришли (1934-2015) юзцнямяхсус йарадыжылыг дяст-хяттиня малик сяняткар кими Азярбайжан мусиги мядяниййятиндя лайигли йер тутмушдур.

        Рамиз Миришлинин йарадыжылыьынын дярин кюкляри Азярбайжанла, онун мядяниййяти вя фолклору, тябияти вя доьма мусиги яняняляри иля сых баьлыдыр. Бястякарын ясярляри Вятянимизин кечмиши вя бу эцнц, инсанларын щяйаты вя талейи щаггында щяйяжанлы дцшцнжяляр кими гябул едилир. Бястякар юз мусигисинин бцтцн образ гурулушуну мцасир мязмунла, мцасир инсани щисс вя фикирлярля зянэинляшдирир, юз ясярляриндя реаллыьын мцхтялиф жящятлярини якс етдирмяйя чалышыр. Чаьдаш дюврля бу щямащянэлик онун щяйатсевярлийи, парлаглыьы, щялимлийи иля сечилян мусигисинин образлы-емосионал гурулушу иля вящдят тяшкил едир.

        Бястякарын йарадыжылыг йолу -Азярбайжанда пешякар мусиги мядяниййятинин баниси Цзейир Щажыбяйлинин йарадыжылыьында ясасы гойулмуш янянялярин, дцнйа мусиги классикасынын тяжрцбясинин цзви мянимсянилмяси вя фяал сурятдя щяйата кечирилмяси йолудур.

        Р.Миришлинин йарадыжылыг цслубунун формалашмасында онун муьам сяняти иля, халг мусигиси иля дярин теллярля баьлылыьы вя буну бястякарлыг ганунлары иля говушдурмасы бюйцк рол ойнамышдыр. Р.Миришли мусиги сянятиня каманча ифачысы кими эялмиш, А.Зейналлы адына орта ихтисас мусиги мяктябляриндя бу ихтисас цзря тящсил алмышдыр. Консерваторийада охудуьу иллярдя (1957-1962) Азярбайжан Телевизийасы вя Радиосунун халг чальы алятляри оркестриндя каманча групунда чалмышдыр. Азярбайжан Дювлят Консерваторийасында ися бястякарлыг цзря эюркямли бястякар вя педагог Жювдят Щажыйевин синфиндя тящсил алмышдыр. Бу да онун щям дцнйаэюрцшцнцн эенишлийини, щям дя мусиги цслубунун тякмилляшмясини тямин етмишдир.

        Халг мусигисинин вя бястякарлыг йазы техникасынын дяринликляриня мцкяммял йийялянян Р.Миришли мцражият етдийи бцтцн ъанрларда мараглы мювзулар, ифадяли мязмун юз яксини тапыр вя бу ясярлярдя Рамиз Миришли цслубунун юзцнямяхсуслуьу тязащцр едир.

        Р.Миришлинин йарадыжылыг цслубу симфоник, камера вя сящня типляринин мящсулдар синтезини тяшкил едир. Бу сябябдян онун ясярляриндя бюйцк бядии эцжц иля фярглянян парлаг характерляр юзцнц эюстярир. Бястякарын йаратдыьы образларын характери, онларын тяжяссцм етдирилмяси цсуллары, драматуръи инкишаф, тематизмин хцсусиййятляри, формалары вя бястякарын йарадыжылыг цслубунун диэяр мягамлары бу щагда данышмаьа имкан верир.

        Р.Миришлинин мусигиси цчцн ифадя васитяляринин жидди сечими, ящямиййятли бядии сцъет, айдынлыг, инкишаф хятляринин дягиглийи, динамиклик сяжиййявидир. Р.Миришли халг мусигиси иля чох йахындан баьлы олан сяняткардыр вя онун дяринликляриндя йцксяк бядии нцмуняляр, тцкянмяз йарадыжылыг идейалары тапыр. Узунмцддятли йарадыжылыг ахтарышлары просесиндя бястякар ориъинал композисийа структурларыны тапмыш, классик мусигинин мющкям яняняляриля халг мусигисинин ганунауйьунлугларынын цзви синтезиня наил олмушдур.Р.Зющрабовун йаздыьы кими, бястякар “муьам вя халг мащныларынын цнсцрляри ясасында цряйяйатан мусиги лювщяляри йаратмаьа наил олмушдур. Юзц дя милли ритм вя мелодийалар защири мащиййят дашымыр, ясярин ритминдян доьур” [1, 77].

        Бястякар юзцнямяхсус цсулларла Азярбайжанын милли, классик пешякар янянялярини бажарыгла цзя чыхарыр. Онун мелосу халг вокал вя инструментал мусигинин мащны вя рягс, муьам вя ашыг щавалары кими типляринин вящдятиндян ямяля эялир. Бястякарын мусиги дили халг мусигисинин мцхтялиф ъанр яламятлярини цмумиляшдирся дя, анжаг онун муьама даща чох цстцнлцк вермяси айдын эюрцнцр. Мящз муьам ъанры бястякарын йарадыжылыг идейалары цчцн эцжлц стимул олараг, онун дцшцнжялярини якс етдирир.

        Р.Миришлинин йарадыжлыг мараьы бир чох ъанрлары ящатя едир. О, камера- инструментал вя вокал ясярлярля йанашы, мцхтялиф ъанрлы симфоник ясярляр вя вокал-инструментал ясярляр йазмышдыр. Р.Миришли ики мусигили комедийанын, тар вя симфоник оркестр цчцн консертин, цч симфоник поеманын, камера оркестри цчцн симфонийанын, халг чальы алятляри оркестри цчцн цч консертин, кантата вя сциталарын, бир чох драм ясярляриня вя кинофилмляря йазылмыш мусигинин, 500-дян артыг мащныларын вя с. ясярлярин мцяллифидир.Бцтцн бу ясярлярдя бястякарын нежя бюйцк йарадыжылыг йолу кечдийи, истедадынын нежя тякмилляшдийи, гаршысына гойдуьу мясялялярин даща жясарятли щялли юз тязащцрцнц тапыр.

        Р.Миришлинин ясярлярини, бястякарын йарадыжылыьында онларын йерини, мювзу даирясини вя ъанр хцсусиййятлярини характеризя едяркян, илк нювбядя, мювзу бахымындан бир нечя бюйцк шахяни эюстярмяк олар. Щяр бир шахя юзлцйцндя бир чох ъанрларла - кичик щяжмли миниатцрлярдян тутмуш ири щяжмли композисийалара кими рянэарянэ сяпкили ясярлярля тямсил олунур.

        Бу бахымдан илк нювбядя, Вятян, вятянпярвярлик мювзусунун бястякарын йарадыжылыьындакы ролуну вя ящямиййятини гейд етмяк лазымдыр. Р.Миришлинин ясярляринин яксяриййяти бу мювзуйа щяср олунмуш вя онларын адларында юз яксини тапмышдыр: “Азярбайжаным”, “Сян ужадан ужа дийар”, “Доьма дийар” “Одлар дийары” кантаталарыны, “Мяшял кими йанан цряк” одасыны хцсуси гейд етмяк олар. Р.Миришлинин халг чальы алятляри оркестри цчцн йаздыьы ясярляр сырасында да Вятян мювзуна щяср олунмуш чох сайда ясярляри гейд етмяк олар: “Азярбайжан” сцитасы, “Нахчыван” мусиги лювщяляри, “Одлар йурду” сцитасы вя с. бу гябилдяндир.

        Р.Миришлинин йарадыжылыьында Вятян мювзусунун бир истигамяти дя мцстягил Азярбайжан тарихинин ганлы сящифяляринин тяжяссцмц Шящидлик мювзусу иля баьлыдыр. Р.Миришлинин “Шящидляр” симфонийасында мцяллифин бу мювзуйа юзцнямяхсус мцнасибяти юз тяжяссцмцнц тапыр. Бу ясярдя халгын щагг ишинин юлмязлийиня, ябядилийиня инам щисси юзцнц габарыг эюстярир. Бястякар мювзунун вя образларын ачылмасы, халгын фажиясини дяринлийиня кими ифадя етмяк цчцн мцасир мусиги ифадя васитяляриндян юзцнямяхсус тярздя истифадя етмишдир. Ясярдя мцяллифин шяхсиййяти, фярди цслуб хцсусиййятляри, фажияни дяриндян дуйан вя дярк едян бястякарын сяняткарлыьы юзцнц габарыг бцрузя верир.

        Р.Миришлинин йарадыжылыьында вятянпярвярлик мювзусу онун Азярбайжан халгына, иэид оьул вя гызларымыза, Азярбайжан ясэяриня мцражиятля йаздыьы мцбаризяйя чаьырыш рущлу ясярляр мцщцм йер тутур: “Бюйцк ясэяр ол”, “Щайды иэид ярляр, иряли”, “Ясэяр щаггында мащны” эянж нясля вятянпярвярлик рущунун, гялябяйя инам щиссинин ашыланмасы бахымындан диггятялайигдир.

        Р.Миришлинин мусиги йарадыжылыьында хцсуси бир хятт лирик мювзу иля баьлы олуб, мцхтялиф жящятлярдян тязащцр едир: ян дярин лирик щисслярин тяжяссцмц, инсанлара севэи вя Илащи мящяббят кими. Бу мювзу Р.Миришлинин вокал-симфоник, оркестр вя вокал ясярляриндя юз яксини тапмышдыр.

        Р.Миришлинин йарадыжылыьында диггяти жялб едян ясас мювзулардан бири - ушаг тематикасына мцражият, ушаг дцнйасынын тяряннцмц вя ушаглар цчцн йазылмыш ясярлярля баьлыдыр. Бястякар ушаг мювзусунда вя ушаглар цчцн ян мцхтялиф ъанрлы ясярляр фортепиано пйесляри, мащнылар вя с. бястялямишдир. Тядгигатчы Э.Исмайылова Р.Миришлинин бу сащядяки фяалиййятини онун Т.Аббасов адына республика мяктяблиляр сарайынын “Жцжялярим” мащны вя рягс ансамблы иля ямякдашлыьы иля ялагяляндирир вя гейд едир ки, бястякарын щямин ансамбл цчцн йаздыьы рягсляр, мащнылар, хореографик шякилляр харижи юлкялярдя дяфярлярля сяслянмиш вя алгышларла гаршыланмышдыр [2, 8].

        Эюрцндцйц кими, Рамиз Миришли йарадыжылыьы бойу мусигинин бир чох ъанрларына мцражият едяряк, мцхтялиф мювзуларда дяйярли ясярляр йаратмышдыр.

        ЯДЯБИЙЙАТ

1. Зющрабов Р.Ф. Мащнылар... Мащнылар... // Бястякарларымыз щаггында сюз. Ы китаб. Бакы, Шур, 1995. с.76-80.

2. Исмайылова Э.Щ. Бястякар Рамиз Миришли. Бакы, 2000.











Copyright by Musigi dyniasi magazine
(99412)98-43-70