РОБЕРТ ШУМАНЫН ЙАРАДЫЖЫЛЫЬЫНДА ВОКАЛ МУСИГИСИ
Кюнцл ЩЦСЕЙНОВА
 

ХЫХ ясрин йени идейаларыны, цслуб хцсусиййятлярини, йашамыны, дяйярлярини, емоссионаллыьыны якс етдирян Роберт Шуман йарадыжылыьы дцнйа мусиги хязинясинин романтик ахынында чохшахялилийи, дольунлуьу иля сечилир. Бястякарын йарадыжылыьы бойу мцражият етдийи мцхтялиф ъанрларда онун щяйат ритми, темпераменти, мяьрур язмкарлыьы, црякляри титрядян сямимилийи, няжиб лиризми, севэи долу шаиранялийи диггяти жялб едир. Р.Шуман йарадыжылыьынын ясас гайясини, мягсядини цзя чыхармаг цчцн онун щяйатынын мцхтялиф анларына нязяр салараг яфсаняви севэисинин йаратдыьы ясярляря нежя нцфуз етдийини, йарадыжылыг ящвал-рущиййясиня ящямиййятли дяряжядя фяргли чаларлар ялавя олундуьуну дуйуруг.

        Р.Шуманын севэиси дедикдя, эюзляр юнцндя Клара Вик, ики эянжин илляр бойу бюйцк мцбаризяляря, манеяляря раст эялмиш бюйцк, саф мящяббятляри жанланыр. Бястякарын илщамверижи гцввяси 1830-жу иллярдя йаранан вя юзцнцн дя гейд етдийи кими Клара образы, она олан севэиси иля баьлы олан ясярлярин йаранмасына сябяб олур. О, Кларайа цнванладыьы мяктубларынын бириндя йазыр: “Новелетталарда сян юзцнц бцтцн мцхтялифлийи иля эюряжяксян... “Крейслериана”ны тяшкил едян пйеслярдя ясас ролу сян вя сянин щаггындакы фикирляр тяшкил едир” (1, сящ.143). О, бу фикирлярини 1839-жу илдя йаздыьы мяктубда цмумиляшдирир. “Мян пиано архасында арзуларымын аляминя гярг олмушам. Сяндян башга щеч бир шей билмирям? юз кющня достума йалныз сянин щаггында йазыр вя данышырам” (1, сящ.143).

        Ялбяття, Р.Шуманын бу фикирляри, севэилиси Кларайа цнванланмыш щисляри онун йарадыжылыг импулсуна тякан верирди. Ону да гейд едяк ки, бу иллярдя йазылмыш ясярляр арзулар, ещтираслы истираб, щяйяжан щисляри иля диггяти жялб едир. Бу да илк нювбядя Кларанын атасы Фридрих Викин ики эянжин бирляшмясиня гойдуьу гадаьалар, онлары айыран узаг мясафяляр, эюз йашлары ичярисиндя кечирилян гящрли, йалнызлыгла долу эежялярин бурахдыьы изляр иди. Анжаг тямиз вя цлви севэи галиб эялди. 1840-жы илин 12 сентйабр тарихиндя Роберт Шуман иля Клара Вик ниэаща гядям гойараг хошбяхт бир юмрцн сящифялярини йазмаьа башладылар. 40-жы иллярин яввялляри Р.Шуманын щяйатынын ян хошбяхт дюврляриндяндир. Клара уьрунда эярэин, истираблы мцбаризянин сона чатмасы иля бащям, о, гейри-ади йени йарадыжылыг рущуну щисс едир. Бястякар ясярляринин тядрижян артан шющрятиндян вя Лейпсигин мядяни щяйатынын мяркязиндя олдуьу цчцн бюйцк фярящ щисси кечирирди. Еля мящз она эюря дя хошбяхтликля ящатя олунмуш щяйатынын бащарыны йашайан бястякар гялбинин сясини мащны ъанры васитясиля дуйдурмаьа чалышыр.

        Мащны-романс ъанры Р.Шуманын йарадыжылыг йюнцмцня уйьун бир ъанр иди. Мящз бу ъанрда бястякарын ядябиййатла мусигинин вящдятини йаратмаьа олан мейли юзцнц бцтцн дольунлуьу иля якс етдирир. Шуман йарадыжылыьынын лирика-психолоъи мязмуну вокал сянятинин инжяликляри иля бирляшяряк хцсуси бир мцбщямлик ялдя едир. Буна бахмайараг Шуман мусигисинин кяскин ифадялилийи, поетиклийи вя йени васитялярля зянэинлийи мцшайиятдя сахланылырды.

        Р.Шуманын вокал ирси дцнйа мусиги хязинясиня 33 романс топлусу, 200-дян артыг мащны бяхш етмишдир. Р.Шуманын романсларында мцасир шаирлярин шеирляриня мцражият етмяси, бястякарын лирикасынын субйектив чаларларыны, няжиб емосионаллыьыны, фцсцнкарлыьыны мейдана чыхаран елементлярдяндир. Бурада биз Р.Шуманын сяляфляриндян фяргли мцхтялифлийин ? психолоъи чаларлар, иронийа вя гяддар йумор иля гаршылашажаьыг (1, сящ 522). Бястякарын вокал йарадыжылыьында онун шаираня дуйуму, мусигидя шеирлярин образ мязмунуну, ян хырда сюзя гядяр чатдырмаг мящарятини вурьуламаг лазымдыр.

        Шуман Шубертдян сонракы алман мащны ъанрында мейдана чыхан тяряггини гейд едяряк: “Йени мярщялядя бундан юнжяки дюврдя щаггында сющбят беля олмайан даща бядии, мязмунжа даща дярин мащны нювц мейдана чыхыр (1, сящ 522). Бу жцр йени мащны нювцнцн мейдана чыхмасыны Шуман алман поезийасынын чичяклянмяси вя онун Ейхендорф, Уланд, Щейне кими истедадлы нцмайяндяляринин йарадыжылыглары иля ялагяляндирир. Шуман романтик поезийанын йени гатларынын, лиризмля долу чаларларынын ахыжылыьынын, мелодиклийинин мусиги иля говушмасы цчцн эюзял васитя щесаб едир.

        Шуман йени дюврцн мащны ъанрында зяриф, дифференсиалашмыш мусиги образыны эюрцр. О, шеирля мащнынын ащянэляшмясини, щяр щежанын мусиги материалы иля ифадяли тяжяссцм олунмасынын юнямини вурьулайыр. Бурада фортепианонун мцшайиятинин йени ифадя васитяляри иля дольунлашмасыны да нязярдян гачырмыр. Щямин дюврцн фортепиано мусигисинин образ зянэинлийини, тявсир цсулларынын чохшахялилийиндян бящряляняряк мцшайиятин йени чаларларынын цзя чыхараг вокал партийасыны даща мязмунлу, ифадяли етдийини гейд едир. Р.Шуманын фортепиано мусигисиня щяср етдийи илляри сонракы мащны йарадыжылыьынын чичяклянмясиндя бюйцк ящямиййят кясб етди. Яэяр биз бястякарын 30-жу иллярдя йаратдыьы фортепиано ясярляриня нязяр салсаг, орада психолоъи вя йа тясвири инжясянятин онун ян ориъинал вя камил вокал ясярляринин йарадылмасы йолундакы ясас функсийанын шащиди олуруг. Бурада диггятимизи жялб едян ясас мягамлардан бири Р.Шуманын йазы цслубу вя ифадя васитяляриндяки юзцнямяхсус инжялийидир. Мясялян, “Шаирин мящяббяти” силсилясиндян “Исти май эцнляринин ишылтысында” адлы мащныда вя йа “Фындыг аьажы”ндакы ежазкар эцпцрвари мусиги парчасыны анжаг “Фантастик пйесляр” вя “Крейслериана”нын йарадыжысы ярсяйя эятиря биляр.

        ЯДЯБИЙЙАТ

1. Житомирский Д. Роберт Шуман. Музыка, 1964, ж 143, 522, 531, 548.

2.Конон В. История зарубежной музыки. Вып. III, Музыка, 1981, с. 310-349.

3.Корто О. О фортепианном искусстве. Классика- ХХI, Москва 2005, с.82-85.

4.Мазель Л. Строение музыкальных произведений М.: « Музыка», 1986. 528 ж.

5.Фейнберг С.Е. Пианизм как искусство. Музыка, 1965, с.117-127.


6.С.Рихтер. Р,Шуманын фортепиано ясярляри. ЖД вя ДВД дискляр.

7.<щттп://www.белжанто.ру/ор-сжщуманн-поет.щтмл>

8.щттп://www.жанданже.ру/баллет/опера-035.щтмл

Материалларла бцтювлцкдя таныш олмаг цчцн ъурналын чап вариантына мцражият едя билярсиниз.









Copyright by Musigi dyniasi magazine
(99412)98-43-70