Аннотация: В статье демонстрируется гендерный подход к анализу наскальных изображений Гобустана и сопоставляются результаты анализа песне/плясок кюп махнылары с яллы, бытующими в наше время. Вскрываются истоки и отличительные черты малоизученного в Азербайджане качельного обряда (кюп махнылары) с позиции антропологии, что позволяет отнести жанр качельных песен/плясок к инициальному обряду. Выдвигается гипотеза о целесообразности гендерного подхода к изучению древнейших и современных артефактов нашей культуры.
Ключевые слова: обряды перехода, лиминальность, Гобустан, неолит, яллы, кюп махнылары, инициация.
Xülasə: Məqalədə Azərbaycanın şifahi ənənəli xalq yaradıcılığının maddi və qeyri-maddi irsində qender mövzusunun araşdırılmasının bəzi məqamlarına diqqət yetirilir. Müəllifin fikrincə, Qobustanın erkən neolit dövrünə aid qayaüstü rəsmləri məhsuldarlıq ideyasının daşıyıcısı olan qadına səcdə motivlərini ehtiva edir. Tədqiq edilən mövzu çərçivəsində müəllif, qadın ayin mahnı və rəqsləri — “Küp nəğmələri” və qarışıq tipli kollektiv “Yallı” rəqslərini təhlilə cəlb edir. O, belə bir qənaətə gəlir ki, məsələyə qender bucağı altında yanaşma qədim şamanın və onun mədəni-tarixi xələfləri olan baxşı/ozan/aşıqların özünəməxsus polimorf simasının mənşəyinin müəyyən edilməsinə yardım göstərə bilər.Annotation: The article discusses some aspects of studying the gender theme in the material and non-material culture of the oral tradition of Azerbaijan. According to the author, the rock paintings of Gobustan of the early Neolithic era testify to the worship of a woman as the embodiment of the idea of fertility. In the context of the studied topic, the author analyzes the semantic features of women's ritual songs - dances “Jug songs” and mixed collective dances of Yalli. The author comes to the conclusion that the gender approach can also shed light on the origin of the particular polymorphic appearance of the ancient shaman and its cultural and historical descendants - bakshi/ozans/ashygs.