Ümumiyyətlə, 1917-25-ci illər Üzeyir Hacıbəyovun musiqi yaradıcılığında nisbətən az məhsuldar dövr kimi qiymətləndirilir. Lakin əslində bu dövr Üzeyir bəyin bir publisist, maarifçi, pedaqoq və ən nəhayət yetkin ictimai və siyasi xadim kimi yüksəlişi dövrüdür. 1918-20-ci illər Ü.Hacıbəyov həyatında xüsusilə əlamətdardır. Mə'lumdur ki, hələ 1918-ci ilin martında Bakıda bolşeviklərlə erməni daşnaklarının birgə sə'yi nəticəsində dinc əhaliyə qarşı cinayətkar soyqırımı həyata keçirilirdi. Vəziyyət günü-gündən pisləşirdi. Bunları görən və milli ziyalılarımızı, mədəniyyət, incəsənət xadimlərindən bir qrupunu gözlənilən faciələrdən qurtarmaq üçün N.Nərimanov Ü.Hacıbəyova və onun rəhbərlik etdiyi teatr truppasına müvəqqəti İrana köçməyi israr etdi. Doğrudan da, 1918-ci il iyun-sentyabr ayları İranda olduğu zaman Bakıda Üzeyir bəyin yaşadığı məhəllədə növbəti erməni gülləbaranında bəstəkarın evi də yandırıldı və külli miqdarda əlyazması, əsərləri və qiymətli sənədlər məhv oldu. Bəlkə bu gün sorağında olduğumuz neçə-neçə opera, operetta və s. əsərlərin nişanələri həmən mənfur erməni gülləbaranında güdaza getdi.

Bütün bunlara baxmayaraq o dövrün mətbuatından mə'lum olur ki, Ü.Hacıbəyov 1918-20-ci illərdə bir neçə diqqətəşayan əsərlər yaradıb. Pantürkist ruhlu "Milli marş", "Azərbaycan marşı", "Azərbaycan" və "Dağıstan" balet miniatürləri o dövrün məhsullarıdır. Lakin bu əsərlərdən də bu günümüzə ayrı-ayrı parçalar, variantlar gəlib çıxmışdır. Doğrusu, 10 il əvvəl Azərbaycanın musiqi ictimaiyyəti "Milli marş", "Azərbaycan marşı", "Çırpınarkən qara dəniz" əsərlərindən xəbərsiz olduğu halda, qardaş Türkiyədə bunlar nəşr edilir, ifa olunurdu. Bu əsərlərin 70-80-il öncə hansı vasitə ilə Türkiyəyə gedib-çıxması, bu günümüzə qədər yaşaması, əlbəttə, başqa bir yazının mövzusu ola bilər.

Çox az oxuculara mə'lumdur ki, hələ 1919-cu ildə Azərbaycan Demokratik Respublikasının rəsmi dövlət himni üçün keçirilən müsabiqədə Ü.Hacıbəyovun "Milli marş"ı I mükafata layiq görülərək 15000 rubl məbləğində pul ilə təltif olunmuşdu. əsər ilk dəfə səslənərkən hökumət ərkanı ayaqüstü onu dinləmişdir. /"Azərbaycan" qəzeti, 14 noyabr 1919/. 1920-ci il aprel çevrilişindən sonra "Milli marş" qadağan olunmuş, not materialları itirilmişdi. Bu əsər haqda ilkin variant 1966-cı ildə türk musiqişünası Etem Üngörün Ankarada nəşr etdirdiyi "Türk marşları" kitabından aşkar olunmuşdur. Lakin sonradan Ramazan Xəlilovun sə'yi ilə əsərin ilkin klaviri və bə'zi orkestr səsləri əldə edilmişdi. əlbəttə, bu böyük qələbə idi, çünki artıq unudulmuş, yaddaşlardan silinmiş, lakin özündə dərin ictimai, siyasi, mə'nəvi mə'na və əhəmiyyət yaşadan tarixin parlaq bir səhifəsi yenidən oxundu. Bu gün respublikamızın himni e'lan edilmiş "Azərbaycan marşı" da 1919-cu ildə Ü.Hacıbəyovun bəstələdiyi və o illər hər səhər məktəblərdə, hərbi hissələrdə gənclərin şövqlə oxuduğu daha parlaq bir əsərdir. Bu iki marş haqda bu sətirlərin müəllifi hələ 1989-cu il 14 iyul tarixli "ədəbiyyat və incəsənət" qəzetində daha müfəssəl olaraq "Üzeyir Hacıbəyovun iki marşı" məqaləsində yazmışdır.

Bu günə kimi mübahisə, ehtimal, tərəddüd doğuran məsələlərdən biri də Üzeyir bəyin "Koroğlu" operasından sonra neçə opera üzərində işləməsi ilə bağlıdır. Yadımıza salaq ki, Ü.Hacıbəyov "Koroğlu"dan əvvəl "Şahnamə" mövzusunda "Dəmirçi Gavə" adlı opera yazmaq niyyətində idi. Hətta M.S.Ordubadiyə operanın librettosunu yazmağı xahiş edir və müəyyən müddət birgə çalışırlar.

Lakin Heydər İsmayılovun "Koroğlu" dramı ilə tanış olduqdan sonra, əsil milli qəhrəman kimi Koroğlu obrazının opera mövzusuna daha yaxın, daha layiq olduğunu dərk edir və yenə M.S.Ordubadi ilə bu mövzunu işləməyə başlayır.