...ƏGƏR ONLAR        
DA TAMAMLANSAYDI... "YAŞASAYDI"         
Sərdar FƏRƏCOV           
1   2   3   4   5  
Z. Səfərova
XX əsrin dahi bəstəkarı və şəxsiyyətı

A. Hüseynova
M. Maqomayev. əsrlərin ayrıcından bir nəzər

Ş. Hüseynov
Açılmamış səhifələr

S. Fərəcov
Əgər onlar da tamamlansaydı, yaşasayd
ı

 

 

 

 

make printcopy print copy

(Ü.Hacıbəyovun namə'lum və yarımçıq qalmış bə'zi əsərləri haqda düşüncələr)

aranan əsər, öz fikirlərini başa çatdırıb son nöqtəni qoyan müəllifin böyük sevinci, mə'nəvi rahatlığı ilə yanaşı, həm də mühüm tarixi aktdır. əlbəttə bu aktın "mühümlüyü" və "tarixiliyi" əsərin dəyər və miqyasından asılı olaraq mübahisə obyekti kimi də qəbul edilə bilər. Lakin yaranmış və tamamlanmış əsərlərin, natamam və yaranmayan əsərlərdən üstünlüyü ondadır ki, onlar istər müəllifin, istər zəmanəsinin müəyyən kəsiyinə, bu kəsikdə baş verən ictimai, siyasi, psixoloji hallara, cərəyanlara, müxtəlif proseslərin axarına güzgü tutur, müəyyən anlamda bə'zi olayları özünə hopdura bilir. Bitməmiş və namə'lum əsərlər isə daim təəssüf, sual, ehtimal, mübaliğə, kinayə və s. bu kimi hisslər doğursa da, son nəticədə bədii və ya elmi yükünü sona yetirməyən, vəzifəsini axıracan icra etməyən fikir impulslarının məcmusundan başqa bir şey deyildir. Bəs tamamlanmış, sona yetmiş əsərin müəllif tərəfindən yandırılması, məhv edilməsi və ya digər səbəblərə görə yoxa çıxması hallarına hansı fikirləri şamil etmək olar?

Qəribədir, bütün sadaladığımız hallar, vəziyyətlər Üzeyir Hacıbəyovun yaratdığı əsərlərin taleyində bu və ya digər formada öz əksini tapıb. Onlardan bə'zilərini yada salaq.

1908-ci il, 25 yanvarda "Leyli və Məcnun" operasının ilk tamaşasından sonra gələn şöhrət, uğur, müvəffəqiyyət Ü.Hacıbəyovu yeni əsərlər yazmağa ruhlandırır.

1909-cu ilin 30 noyabrında tamaşaya qoyulan "Şeyx Sən'an" operası isə sonralar bir daha oynanılmadı. Halbuki o dövrün bir sıra qəzetləri "Həqiqət", "Səda", "Reklam" və s. bu operanın musiqisini "çox gözəl, mükəmməl musiqi ilə tərtib olunmuş", "e'cazkar musiqi" və s. bu kimi təşbehlərlə qiymətləndirsələr də - ümumən əsər dinləyicilər tərəfindən qəbul edilməmiş və müəllif əsəri məhv etmişdir. əsərin uğursuz taleyinin səbəbini librettonun zəif yazılmasında görənlər də var. Bə'zi mə'xəzlərdə Ü.Hacıbəyovun "Şeyx Sən'an" operasını yenidən işləyib-təkmilləşdirmək arzusunda olduğu bildirilir. Lakin bu hadisə də baş vermədi - halbuki operanın yazıldığı ildən sonra bəstəkar hələ 40 il ömür sürəcəkdi. Uzun illər Ü.Hacıbəyovla birgə çalışmış, onun köməkçisi olmuş Ramazan Xəlilov xatırlayırdı: "Şeyx Sən'an" operası barədə Üzeyir bəydən soruşmuşdum: "Üzeyir bəy, necə oldu ki, bə'zi tənqidlərə görə 5 pərdəli böyük operanı məhv etdiniz?" Sualın cavabında Üzeyir bəy demişdi: "Şeyx Sən'an" operasını yazarkən mən "Leyli və Məcnun"dan fərqli olaraq daha irəli bir addım atmaq istədim. Yə'ni opera sırf Avropa üslubunda yazılmışdı; ariyalar, ansambllar, duetlər və s. musiqi nömrələri müsəlman dinləyicisi üçün çox çətin qavranıldı. Halbuki rus, yəhudi tənqidçiləri bundan razı idi. Ancaq xalq bu operanı qəbul etmədi. O ki qaldı musiqinin məhv edilməsinə - o məhv olmadı. Məhv edilən kağızlar idi. Musiqi isə mənim beynimdə idi. "Şeyx Sən'an" operasının musiqilərindən bə'zi parçaları mən sonradan "Arşın mal alan"da və "Koroğlu"da istifadə etdim..."

Ü.Hacıbəyovun 1915-ci ildə bəstələdiyi "Harun və Leyla" operasının da taleyi faciəli oldu. Beş pərdəli operanın klaviri tamamlanmış, fəqət premyera günü ərəfəsində deyilənə görə guya məhv edilmişdi. Yenə suallar, yenə ehtimallar, yenə sirli müəmmalar...


 
1   2   3   4   5  
copyright by musiqi dunyasi 1999-2000© design by grArt 2000©
Next Page Previous Page English About site